Maket Yapımı (Modelcilik)

Maketçilik, Maket Yapımı, Modelcilik

MsXLabs.org & Temel Britannica

Gerçek hayatta bulunan bir nesnenin çeşitli materyaller kullanarak seçilen ölçekte bir örneğini yapmaya maketçilik denir. Maketçilik yapılması planlanan bir evin mimari tasarımı için üretilen prototip içeriğinde bir ev maketi olabileceği gibi gerçek hayattaki ulaşım araçlarının (uçak, gemi, tren, araba vb.) birebir bir modelini yapmak da olabilir. Uçak maketçiliği(statik maket) oldukça rağbet gören dallarından bir tanesidir. 1/72, 1/48 ve 1/32 gibi oranları mevcuttur. 1. ve 2. Dünya Savaşı dönemi Uçakları, Soğuk Savaş dönemi Uçakları ve modern uçaklar olarak dönem dönem ayrılırlar. Yine ağırlığı 2. Dünya savaşı olmak üzere Zırhlı araç maketçiliği de 1/72, 1/48 ve 1/35 ölçeklerde önemli bir yer tutmaktadır. Tren maketçiliği maketçiliğin bir kolu olarak gelişmiş ülkelerde yaygın bir hobidir. Yaygın kullanılan ölçekler 1/87 (HO olarak adlandırılır), 1/100, 1/72 ve 1/200'dür. Bu hobi kapsamında demiryollarında işleyen veya geçmişte işletilmiş lokomotif ve vagonların maketi yapılabileği gibi bunların yapılmış hazır maketlerinin kolleksiyonu da yaygındır. Demiryolu ulaşımı olan bir mekanın canlandırma amacıyla kurgulamak ve maketini yapmak da ilgi çeken uğraşlardan birisidir.

İnce Minareli Medrese'nin maketi

Mocelcilik (Maketçilik), genç yaşlı milyonlarca insanın yapmaktan zevk aldığı bir uğraştır. Model, uçak, gemi, lokomotif, otomobil, ev ya da baş­ka herhangi bir şeyin kopyasıdır. Aslına tıpatıp benzeyen ama genellikle daha küçük boyut­larda yapılan modeller belirli bir ölçeğe göre küçültülür. Örneğin 1:100 ölçeğine göre mo­deli yapılan bir geminin 100 cm uzunluğunda­ki bir bölümü, modelde 1 cm uzunluğunda olur. Modeller gerçek planlara titizlikle uyu­larak yapılır.
Modelcilikten tasarım mühendisliğinde de yararlanılır. Örneğin bir yapının bitince nasıl bir görünüm alacağı, bu yapının bir modeli yapılarak önceden görülebilir. Buna maket de denir. Sergilerde, müzelerde, okullarda ve fabrikalarda bu gibi maketlerden yararlanılır. Televizyon ve sinema filmlerinin çekiminde de böyle maketler kullanılır. Bilimkurgu film­lerindeki uzay gemileri bu türden modeller­dir. Bir de gerçek boyutlarda yapılan model­ler vardır. Örneğin bir uçağın, tıpkı modeli yapılarak aerodinamik özellikleri saptanır.
Eskiden büyük bölümü elle yapılan modelle­rin yerini günümüzde modelin yapımında kullanılacak bütün parçaları ve parçaların nasıl birleştirileceğine ilişkin bilgileri içeren hazır setler almıştır. Uçak, gemi, tren ve otomobil modellerinden, uzay araçları, dino­zorlar ve masal karakterlerine kadar birçok çeşidi olan bu setlerde, modelin yapımında kullanılacak araçlar ve yapıştırıcı dışında mo­del için gerekli olan bütün parçalar vardır.
19. yüzyılın sonlarında demiryolu modelleri yapılmaya başlandı. Önceleri model lokomo­tifler buhar gücü ya da zemberekle çalıştırılı­yordu, daha sonra buharlı izlenimi veren, ama küçük bir elektrik motoruyla hareket eden lokomotif modelleri yapıldı.
Demiryolu modellerinde elektronik denet­leme sistemlerinin kullanılması, birden fazla trenin aynı ray üzerinde birbirinden bağımsız olarak ve bir uyum içinde hareket edebilmesi­ni sağladı. Demiryolu modellerinin ilginç bir özelliği de küçük bir setle işe başladıktan sonra, zamanla modele eklenen yeni parçalar­la, büyük ve karmaşık bir demiryolu modeli yapılabilmesidir.

Otomobil modelleri iki türlüdür. Birinciler, ünlü markaların sergilenmesi amacıyla yapıl­mış; ikinciler ise, uzaktan denetlenebilen küçük bir motorla donatılmış hareketli mo­dellerdir. Bundan başka, elektrik motoruyla hareket eden model yarış otomobillerinin bir yarış pisti modeli üzerinde yarıştırıldığı setler de vardır.
Bilinen en eski modeller gemi modelleridir. Günümüzden 3.000 yıl kadar önce yapılmış olan gemi modelleri bulunmuştur. Yüzyıllar­dan beri dünyanın birçok yerinde model yelkenli yarışları yapılmaktadır. ABD ve İn­giltere'de kuruluş tarihi 1870'lere dayanan model gemi kulüpleri vardır.
II. Dünya Savaşı'ndan sonra küçük motor­ların ve radyo dalgalarıyla çalışan uzaktan kumandalı aygıtların yaygınlaşmasıyla gemi modelciliğine ilgi hızla artmıştır. Günümüzde dünyanın birçok yerinde model gemi kulüple­ri ve bu alanda çalışan uluslararası kuruluşlar vardır.
Gemi modelleri, serbest biçimde hareket edenler, bir kabloya bağlı olanlar ve radyoyla denetlenenler olarak üç ana gruba ayrılır. Model uçaklar gibi model gemiler de çok yüksek hıza ulaşabilir ve yarıştırılabilir. Bir kabloya bağlı olarak bir noktanın çevresinde dönecek biçimde yapılmış olan bir model hidroplan, saatte 200 kilometrenin üstünde bir hıza ulaşabilmek­tedir.
Gemi modelleri için de hazır setler vardır. Ama birçok modelci, modelin yalnızca planı­nı alıp model parçalarını kendi yaparak çalış­mayı yeğler. Büyük modellerin yapımı küçük­lere göre daha kolay olduğu için yeni başla­yanların büyük modellerle çalışması daha uygundur.

İlk uçakların göklerde görülmeye başlamasın­dan çok önce model uçaklar uçurulmuştu. 1804'te Sir George Cayley model planörler uçurmuş ve 1872'de Alphonse Penaud, perva­nesi bir kauçuk şeritle döndürülen bir model uçak tasarlamıştı. 1930'larda benzinli, iki zamanlı, küçük motorların kullanılmaya baş­lanmasına kadar, model uçakların pervanele­rini çevirmek için yalnızca kauçuk şeritler kullanılmıştır.
1930'larda modelciler yeniden planörlere ilgi gösterdi. Kablolu ya da radyo denetimli model uçaklar da bu sıralarda ortaya çıktı. Böylece model uçaklarda en yaygın üç uçuş biçimi belirlendi. Bunlar serbest, radyo dene­timli ve kablolu uçuş biçimleriydi.
Serbest uçuşlu modeller planörler, kauçuk şeritli ya da motorlu uçaklardır. Bu modeller gerçeklerinin bir ölçeğe göre küçültülmüş bir kopyası olabileceği gibi, çoğu zaman büyük kanatlı ve yüksek itiş güçlü özel modeller de olabilir. Serbest uçuşlu modeller, yarışmalar­da uçuş uzaklığı ve havada kalma sürelerine göre değerlendirilir.
Radyo denetimi, yerdeki "pilot"un model uçağı havalandırmasına, havada uçağı yönlen­dirmesine ve yere, önceden belirlendiği bi­çimde iniş yaptırmasına olanak sağlar.
Kablolu modellerde model uçakla komuta aygıtı arasında 25 metre kadar uzunlukta iki ince tel vardır. Bu tellere bağlı olarak kullanı­cının çevresinde dönen uçak, bazen saatte 300 km hıza ulaşabilir. Komuta aygıtı kullanıla­rak, uçağa istenen her türlü manevra yaptırı­labilir.
Uçan modeller tahtadan, genellikle hafif ve dayanıklı olan balsa ağacından yapılır ve ince kâğıt ya da ipekle kaplanır. Üzerine sürülen bir tür cilayla kaplamanın su geçirmemesi ve gergin durması sağlanır. Model uçak yapımın­da camyünü, polistiren gibi yeni gereçler ve kendinden yapıştırıcılı, ısıyla büzüşen mela-min plakalar da kullanılır.
Bütün model uçaklar uçmaz. Birçok mo­delci, tahta parçaları ya da model setlerinde bulunan önceden hazırlanmış plastik parçaları kullanarak ünlü uçakların ölçekli modellerini yapmayı yeğler.

Maketin tanımını öncelikle vermek gerekirse herhangibi varolan yada hayal edilen bir objenin gerçek yada sanal ölçeklendirilerek örneklenen objenin yapılmasına denir.

Maket yapımı bir plan üzerinde objenin parçalarının tek tek analiz edilerek gerçeğine yada tasarlanan modeline en yakın olucak şekilde parçaların tek tek yapılarak objenin bütünlüğü oluşturulur.

Maketlerin kullanım alanları günümüzde daha da önem arz etmektedir. Bir hoby olarak görünen ama aslında bir sektöre hitap eden maketçilik; bir geminin dizaynı olası deniz şartlarının canlandırılarak makette denenmesinden tutunda bir inşaatın plazanın ya da evin pazarlama aşamasında günümüzde kullanılmaktadır.

Maketçilik sabır, zaman birikim gerektiren bir meslek ve sanattır aslında. Bu mesleği teknolojinin getirdiği bir çok alet makina ile desteklenmekle beraber ayrıca kişisel gelişimi etkilen özelliğinide göz ardı etmemek gerekir.