Ekmeğin yapımı
Ekmek hamuru
Yoğurulmuş ekmeğin hazırlanması
Fırında pişmiş ekmeklerin fırından çıkartılması
Fırında pişmiş yuvarlak ekmekler
Fırın raflarına dizilmiş ekmekler
Önce ekmek fırınını istenilen sıcaklığa gelene dek ısıtılır
[1]. Daha Sonra ekmeğin yapımında başlıca üç işlem yer alır.
Yoğurma,
mayalama ve
pişirme. Yoğurma, unu hamura çevirir. Mayalama, hamuru ekşitip kabartır, pişirme ise ekmek haline getirir.
Un,
su[2],
tuz ve
maya bir kazan veya teknede birbirine karıştırılarak yoğrulur, una su karışınca eriyen kısımlar (
glikoz, tuz vb.) dışında erimeyen kısımlar (
glüten,
nişasta) su emerek şişer.
Tuz, ekmeğin lezzetini azaltır. Yoğurma, eskiden teknelerde ayakla yapılırdı. Şimdi
köylerde ve küçük kasabalarda gene böyle olmakla beraber
şehirlerde makineyle yoğrulmaktadır.
Yoğurma şekli ne olursa olsun, ekmeklik hamur, su ve un oranına göre üç çeşide ayrılır:
- Lüks ekmek hamuru (% 65 su)
- Ekmeklik hamur (% 60 su)
- Çöreklik hamur (% 40 - % 45 su)
Yoğurma işlemi sırasında hamura bir miktar
maya katılır. Bu maya, bir parça ekşi hamur olabileceği gibi fennî hamur mayası da olabilir. Birinci şekilde pişirici, ekmek hamurundan bir parçayı bir kenara ayırır, ertesi gün yoğuracağı hamura katar. Fennî mayalarsa, sıvı olarak hamur suyuna katılır. Sıcak bir yere konan hamurun içindeki mayalar şekerlerle karışınca
alkol ve
karbondioksit gazı oluşur. Gaz kabarcıkları hamuru kabartır; kabarcıklar arada bir patlar, gaz salıverir. Ekşime teknede başlar, hamur parçalara ayrılıncaya kadar sürer. Elverişli büyüklükte parçalara ayrılan hamur, istenilen şekil verilerek fırına atılır ve pişirilir.Fakat birinci yöntem ikinci yönteme göre hem mide açısından hemde tat açısından çok daha iyidir.
Ekmeğin ortalama bileşimi:
- Su (yüzde 30-40)
- Proteinler (% 6 - % 8)
- Glüsitler (% 50 - % 55)
- Lipitler (% 0,4 - % 0,8)
- Madenî tuzlar (% 1,5 - % 2)
Fırınların ortalama sıcaklık derecesi 230-270 °C'tır; fakat
su oranı yüksek olduğu için ekmeğin sıcaklığı 100 °C'ı aşmaz. Fırında mayalı hamurun içindeki alkol, karbondioksit gazı ve suyun bir kısmı çıkar, ekmek hafifleyerek gevşek ve gözenekli bir yapı kazanır.Hamur piştikten sonra yaklaşık olarak kütlesi %18,45 oranında azalır. Ekmeğin kalitesi, kullanılan una ve pişirme süresine bağlıdır. 73 - 76 randımanlı unlardan
francala, 78 - 80 randımanlı unlardan
beyaz ekmek, daha yüksek randımanlı (kepekli) unlardan
kara ekmek (kepekli ekmek) elde edilir.
Taze ekmeğin sindirimi zordur. Ekmek, fırından çıktıktan en az 6 saat sonra yenmelidir. Ekmek durdukça kendiliğinden değişikliğe uğrayarak sertleşir ve bayatlar. Bayatlama sadece su kaybından değil, ekmekteki maddelerin de değişikliğe uğramasından ileri gelir. Ekmekleri karıştırmak için içerisine baklagillerden çeşitli tohumların unları, patates unu, yemek sodası, ağırlaşsın diye barit
sülfat gibi maddeler katılır. Bu gibi hile ile karıştırmalara ve eksik ağırlıkta ekmek çıkarılmasına karşı
belediyelerce sıkı mücadele yürütülür. Belediye nizamlarınca ekmek hamuruna ağırlaştırıcı (
alçı,
kil,
kemik unu vb.) kabartıcı, bozuk unları ıslah edici (
bakır ve
çinko sülfat,
şap vb.) maddelerin katılması, iyi pişmemiş
hamur ekmeklerin satışa çıkarılması yasaktır ve belediyelerce cezalandırılır.
Türkiye'de ekmek Türkiye'de ekmek genel olarak
buğdaydan yapılır. Buğdayın kıt ve pahalı olduğu yerlerde sırf
arpa,
mısır ve
çavdar unundan ekmek yapılabildiği gibi bu tahılların unu belli bir oranda buğday ununa katılarak karışık ekmek de yapılır.
Türkiye'de yıllara göre Ekmek fiyatları
YılGramajFiyat19361 okka (1.282 gr)9 kuruş1940950 gr10 kuruş1950900 gr30 kuruş1960869 gr70 kuruş1970620 gr1 Lira1980480 gr7,5 Lira1990320gr1000 Lira2000200gr100,000 Lira2010300gr30 krş
Pişirme tarzına göre ekmekler
Pişirme tarzına göre ekmekler ikiye ayrılır:
Ev ekmeği,
fırın ekmeği.
Ev ekmeği, hamuru
evlerde elle yoğrulan, saçta, tandırda veya ilkel fırınlarda pişirilen ekmeklerdir. Saçta pişirilen ekmeğe
bazlama ve
yufka denir. Tandır ekmeğinin en yaygın şekli
pide'dir. Ev fırınlarında ise daha çok
somun yapılır. Güllâçlar ise mayasız ekmekten yapılır.
Fırın ekmeği, şehir ve kasabalarda,
ordu birliklerinde, klasik odun fırınlarında yapılan ekmektir. Fırın ekmeğinin en yaygın şekli, altı düz, üstü bombeli, değirmi bir ekmek olan
somun'dur. Somun, francala biçiminde uzun olarak da yapılır.
Ekmeğin tarihçesi
Ekmek pişirmek için kullanılan
tandır
Ekmeğin, medeniyetle birlikte, Uzakdoğu'da ortaya çıktığı tahmin edilebilir. Ekmeğin yapımı
Mısır'da çok eski tarihlerden beri biliniyordu. İlk zamanlarda ekmek yapmak için, iyice kızdırılmış yassı taşlar kullanılıyor, bunlarla bir çeşit
peksimet pişiriliyordu. Sonraları ocakların üstlerine konan ızgaralar kullanılmaya başlandı. Daha sonra
tuğladan veya
topraktan, küçük fırınlar icat edildi.
Roma'da vatandaşlar ekmeklerini evlerindeki fırınlarda pişirirlerdi. Fırıncıların bir çeşit lonca meydana getirmeleri ancak Trajanus devrinde olmuştur. Ekmek yeme alışkanlığı
Roma İmparatorluğu'nun bütün diğer bölgelerine
İtalya'dan yayılmıştır.
Ekmek diyetleri
Eskiden
ekmek tedavide çeşitli alanlarda kullanılırdı.
Glüten ekmeği, suda eriyen kısımlarından ve nişastasından ayrılmış unla yapılır;
taze soya ekmeği, soya unuyla yapılır. Şeker hastalarının diyetlerinde genellikle bu tip ekmekler kullanılır. Diğer ekmekler azotemi ve damar sertliği hastalarının rejimlerinde verilir:
az azotlu ekmek ve
tuzsuz ekmek gibi.
Evde ekmek yapımı
Evde ekmek yapımı son zamanlarda çok yaygınlaşmıştır. Ekmek makinelarının fiyatlarının düşmesinin bir etkisi olarak evde ekmek yapımı giderek yaygınlaşmıştır. Makine ile önerilen ölçü birimlerini kullanarak yapılan ekmekler çok lezzetli ve sağlıklı olabilir. Normal ekmek yapımı için örnek bir tarif şöyledir. 1 Kg un, 600 ml kadar su, 25 gr maya, 25 gr tuz iyice karıştırılır, yoğrulur ve 30-40 dakika çukur ve geniş bir kaba konarak üstü plastik bir örtüyle örtülür. Sonra bastırıp yuvarlayarak havası alınıp, şekil verilir. Uzun ya da yuvarlak biçimde şekil verildikten sonra 40 ile 60 dakika kadar tepside üstü naylon örtüyle örtülerek yine hava almayacak şekilde mayalanması beklenir, son anda üzerine yoğurtla ya da unla sulandırılmış sıvı sürülür. Daha sonra doğru yerlerden kesikler atılarak 220-230 °C derece fırında pişirilir.