Kurtalan - Siirt

Kurtalan
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Kurtalan, Türkiye'nin Güney Doğu Anadolu bölgesinde kalan Siirt ilinin bir ilçesidir.

Tarihçe

İlçe topraklarında eski medeniyetlere ait yerleşme kalıntıları (Erzen, Zokarno ve Bemheri gibi) olmasına rağmen, ilçenin tarihi hakkında net bilgiler mevcut değildir. Tarihi kayıtlara göre XVI. yy. başlarında Şerefhan Beyliği toprakları içinde kalan yöre, 1514 Çaldıran Savaşından sonra Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Bugün ilçe merkezi olan Kurtalan şehrinin tarihi idari yönetim olarak pek eskiye dayanmaz, ancak bölge yerleşim olarak çok eski tarihlerden bu yana varlığını korumuştur. Günümüzden yaklaşık olarak 100-150 yil önce Oyacik (Telan) köyünün Gedikbaşı (Batas) Mahallesinde ikamet eden Farooğulları Aşiretinin üyeleri tarafından kurulduğu sanılmaktadır. Bilinmeyen bir nedenle köylerinden göç eden 3-5 aile Zengan Tepesinin eteğindeki derenin her iki yakasına yerleşerek bugünkü Kurtalan şehrinin temeli olan Misriç Köyünü kurmuşlar. Osmanlı Devleti zamanında Misriç Köyünün de içinde bulundugu yöre "Garzan" olarak bilinmekteydi. Garzan, Siirt vilayetinin bir kazasi (ilçesi) durumundaydi. İlçe merkezinin yeri çesitli nedenlerle birkaç defa degistirilmistir.

1904 yilinda Bespinar (Alenz) köyüne taşınan ilçe merkezi, bir yıl sonra bilinmeyen bir nedenle Beykent köyüne, daha sonra Kayabağlar (Zokayt) köyüne, oradan da Saipbeyli (Beybo) köyüne ve daha sonra da Garzan Beylerinin etkisiyle Yanarsu (Zok) köyüne taşınmıştır. 1938 yılına kadar Zok köyünde bulunan ilçe merkezi, Zok köyünün diğer köylere uzaklığı, merkezi konumda olmayışı ve demiryolu yapımı neticesiyle bu yolun son duraği haline gelen Misriç köyüne taşınma isteği gibi nedenlerden dolayı 1 Haziran 1938 tarihinde çıkarılan bir kanunla ilçe merkezinin Misriç köyüne taşınması ve ilçe merkezi ile idari yapının adının "Kurtalan" olarak degiştirilmesi kabul edilmişti. Aynı kanunda eski ilçe merkezi olan Zok köyünün adinin Yanarsu olarak degistirilmesi ve buranın Kurtalan ilçesine bağlı bir bucak merkezi haline getirilmesi de kararlaştırılmıştı. İlçe merkezi fiilen 1944 yılında Kurtalan'a taşındı.[1]

Bozhöyük (Siirt/Kurtalan): Çağdas Bozhöyük Köyü Kalkolitik çağdan kalma bir yerleşiminin üzerine kurularak, altında kalan yaklaşık 7000 yıllık kültür katmanları tahrip edildi.
Çayırlı (Siirt/Kurtalan) : İlk olarak Kalkolitik çağda yerleşilen höyük, günümüzde de iskan ediliyor. Çayırlı köyünün evleri yerleşimin neredeyse tüm yamaçlarını kapladı. Batısı ise oldukça dik bir yamaç olduğu için imar faaliyetleri bu alanda sürdürülememiş. Höyük üzerinde, evlerin su ihtiyacını karşılamak için, köy hizmetlerinin yaptırdığı bir su deposu, yol ve iki adet de telefon direği mevcut

Coğrafi Yapı

Kurtalan ilçesi; Ülkemizin Güneydogu Anadolu bölgesinde, Siirt ilinin batisinda yeralmaktadir. Dogusunda Siirt ili, batisinda Besiri ilçesi, Kuzeydogusunda Baykan ilçesi, Kuzeybatisinda Kozluk ilçesi, Güneydogusunda Eruh ilçesi, Güneybatisinda Hasankeyf ilçesi bulunmaktadir. Ilçenin dogusunda Basur çayi, batisinda Garzan çayi ve güneyinde Botan çayi dogal olarak idari sinirlarini belirlemektedir. Toplam yüzölçümü (669.250.000.)dir.


Ilçenin jeolojik yapisi eski olup yer katmanlari farklilik göstermektedir. Güneydogu toroslarin alt-dogu kolu ilçe hudutlari içinden geçer ve Beykent daglari olarak adlandirilmaktadir. Ayrica Garzan yöresinde asinmis dag kütleleri arasinda ve çevresinde yayvan tepeler, düzlükler ve ovaciklar meydana gelmistir.

Ilçenin, çevre yerlesim birimleri ile baglantisi, bati ve güney akarsularla çevrili bulundugundan, Basur çayi üzerinde Basur köprüsü, Garzan çayi üzeride Ikiköprü ve Basur çayi ile Aydinlar ilçesi topraklarindan çikan Kezer çayinin birlesmesinden olusan Resan çayi üzerinde Nasrettin Hoca köprüsü ( sağda) ile saglanmaktadir. Sözü edilen akarsularin kis ve ilkbahar mevsimlerinde su miktari çogalarak geçit vermedigi, ancak yaz mevsiminde geçise müsait yerlerinin bulundugu gözlemlenmektedir. Kasüstü ve Çeltikbasi köylerinde akarsular üzerinde mevcut kayiklarla ulasim saglanmaktadir.

Iklim, yazin sicak ve kurak, kisin ilik, kismen yagislidir. Bitki örtüsü olarak, Beykent daglarinin belirli yörelerinde yöresel ormanlar mevcut olup, diger bölgeler kismen çaliliklarla örtülüdür. Basur çayinin ilçemiz sinirlari içerisindeki uzunlugu 60 km, Garzan çayinin uzunlugu ise 100 km'dir. Resan çayi ile Garzan çayi Çattepe köyü yakininda birlesmektedir.

Ekinli köyünde DSI tarafindan Yayikli köyünde ise Köy Hizmetleri Il müdürlügünce yaptirilan birer sulama baraji ve göleti bulunmaktadir. Akarsularin kenarlarinda kismen derin yarlar ve küçük çapta sazliklar bulunmaktadir. Kaynak sulari yer yer bulunmakta isede ihtiyaca cevap vermemektedir. Akçali köyü, Yeniköprü mintikasinda ve Beykent dagi eteginde, Erduragi ile Konokpinar köyleri sinirlari içerisinde ? Sikeftemilan ? magaralari bulunmaktadir.