Mehmet Şemsettin bin Hamza Akşemsettin

Türk din bilgini ve hekim (Şam 1389-Göynük, Bolu, 1459). Babasıyla birlikte Suriye'den gelerek Samsun' un Kavâk ilçesine yerleşti (1396-1397). Babasının ölümünden sonra Çorum'un Osmancık ilçesine giderek Şeyh Bedrettin’den ders aldı, müderris oldu. Tasavvufa yöneldi, Hacı Bayram Veli’ye bağlanarak halifesi oldu. Tıp ve eczacılık alanındaki çalışmalarıyla Lokman-ı sâni sanını aldı. Beypazarı ve Göynük’te tarikat şeyhi ve hekim olarak çalışmalarını sürdürdü Hacı Bavram Veli’nin tavsiyesiyle Murat II tarafından, şehzade Mehmet II’ ye (Fatih) hoca olarak Edirne'ye çağrıldı. Fatih'in eğitiminde önemli rol oynadı, onunla birlikte İstanbul kuşatmasına katıldı. Bu sırada Ebu Eyyüb el-ensâri’nin gömütünü bulduğu öne sürülür. Fetihten sonra Göynük’e döndü ve burada öldü. Ruh hastalıklarına ilişkin Maddet ül-hayat ve bulaşıcı hastalıklar konusunda gerçekçi bir yaklaşıma yer vermesi nedeniyle değerli olan Kitab üt-tıb adlı iki türkçe yapıtı vardır. Arapça yazdığı Hail ül-müşkilat. Ri- sâlel ün-Nûrıyye ve Makamat ül-evliya adlı yapıtlarıysa tasavvufa ilişkindir.
Akşemsettln menakıbı, Şeyh Emir Hüseyin Enisi’nin, Mehmet ll’nin hocası Akşemsettin’in menkıbelerini topladığı ve onun tasavvufi görüşlerini anlattığı yapıtı. Düzyazı olarak kaleme alınan bu küçük hacimli kitabın ilk bölümünde Akşemsettin’in halife Ebubekir’e uzandığı kabul edilen soy bağı ile memleketi olan Göynük ailesi, keramet sahibi babası, yaşamı hakkında bilgi verilir Daha sonra onunla ilgili 47 menkıbe sıralanır. XVII. yy. da sade düzyazı ile kaleme alınan yapıtın sonlarına doğru, Akşemsettin’in tarikat bağını gösteren bir vakıfname ile mensup olduğu bayramıye tarikatı hakkında açıklamalarda bulunulur. Menakıbın sonunda, Ak şemsettın’ın oğlu Hamdullah Hamdi hakkında geniş bilgi vardır.