Jakob Bernoulli

Bernoulli, Jakob

(d. 6 Ocak 1655 , Basel - ö. 16 Ağustos 1705, Basel, İsviçre),
İsviçreli Bernoulli ailesinin yetiştirdiği ilk matematikçi.

Değişimler hesabının başlangıç ilkelerini ortaya koydu. Üstel serilerin toplamlarının hesaplanmasında karşılaşılan rasyönel (oranlı) sayılar da onun adıyla anılmaktadır (bak. Bernoulli sayıları).

İlaç ticaretiyle uğraşan bir aileden gelen Jakob Bernoulli, ilahiyat öğrenimi görmeye zorlandıysa da babasının karşı çıkmasına karşın matematiğe yöneldi. Gezileri sonucu matematikçilerle yoğun biçimde yazışmaya başladı. Kilisede verilen bir görevi reddederek 1687’de Basel Üniversitesi’nde matematik profesörü olarak çalışmaya başladı. İngiliz John Wallis ve Isaac Barrow, Fransız Rene Descartes ile diferansiyel ve integral hesaba ilgisini çeken ilk kişi olan G.W. Leibniz’in matematik çalışmalarını tam anlamıyla kavradıktan sonra özgün katkılarda bulunmaya başladı. 1690’da, iniş eğrilerinin analizinde integral terimini ilk kez o kullandı. 1691’de, zincir eğrisi adı verilen iki ucundan asılmış bir ipin oluşturduğu eğri üzerindeki çalışmalarından bir süre sonra asma köprü yapımında yararlanılmaya başladı. 1695’te diferansiyel ve integral hesabını köprü tasarımlarına uygulayan Bernoulli, bu yıllarda kardeşi Johann Bernoulli’yle matematik konularında sık sık tartışmaya girdi.

Jakob Bernoulli’nin, ölümünden sonra 1713’te basılan öncü yapıtı Ars Conjectandi (Tahmin Sanatı) onun ortaya koyduğu en önemli kavramlardan çoğunu içerir. Permütasyonlar ve kombinasyonlar kuramı, üstel serileri türettiği Bernoulli sayıları, matematiksel ve inançlara bağlı kestirilebilirliğe ilişkin incelemesi ve çağdaş örnekleme kuramının temelini oluşturan ve yine onun adıyla anılan Bernoulli büyük sayılar yasasını içeren olasılık konusu, bunlar arasında sayılabilir. Yapıtları 2 ciltlik Opera Jacobi Bernoulli adıyla 1774’te basıldı.