Mısır (Zea mays)

Mısır (Zea mays)
MsXLabs.org & Temel Britannica

Sponsorlu Bağlantılar

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Plantae (Bitkiler)
  • Bölüm: Magnoliophyta (Kapalı tohumlular)
    • Sınıf: Liliopsida (Bir çenekliler)
      • Takım: Poales
        • Familya: Poaceae (Buğdaygiller)
          • Cins: Zea
            • Tür: Z. mays (Binominal adı: Zea mays, L.)
              • Alt türler
                • Zea mays indurata (sert mısır)
                • Zea mays indentata (atdişi mısır)
                • Zea mays everta (cin mısır)
                • Zea mays saccharata (şeker mısır)
                • Zea mays amylaceae (unlu mısır)
                • Zea mays ceratina (mumlu mısır)
                • Zea mays tunikata (kavuzlu mısır)
                • Zea mays enduricang (kaltır mısır)

Mısır, buğdaydan sonra en çok üretilen tahıldır. Mısır tarımı ilk kez çok eskiçağlarda Amerika Yerlileri'nce yapılmaya başlanmış, daha sonra Kristof Kolomb tarafından Avru­pa'ya götürülmüştür.
Buğdaygiller familyasında yer alan bu de­ğerli tarım bitkisinin ortalama 150-300 santi­metreye kadar boylanan boğumlu, dik ve sert bir gövdesi, gövdenin boğumlarından çıkan dalgalı kenarları, uzun yapraklan vardır. Yaprakların dibi, boğumları bir kın gibi sarar. Mısırın çiçekleri bireşeylidir; erkek çiçekler gövdenin ucunda püskülsü başaklar halinde, dişi çiçekler ise gövdenin boğumlarında top­lanmıştır. Dişi çiçekler döllenerek olgun bir tohuma, yani mısır tanesine dönüşür. Taneler koçan denen kalın, silindirik bir eksenin çevresine yan yana çok sıkı bir biçimde dizilmiştir. Her koçanın üstü, koçan yaprağı ya da gömlek denen yapraklar tarafından sıkıca sarılarak kapanmıştır. Taneleri sarı. beyaz, turuncu hatta kırmızımsı olan. değişik biçim ve büyüklükte yüzlerce mısır çeşidi geliştirilmiştir. Bol nişasta, ayrıca protein, yağ, şeker ve bazı mineralleri içeren bu taneler insan ve hayvanların beslenmesinde önem taşır. Ama vitamince yoksul olduğun­dan öbür tahıllara göre besleyici değeri dü­şüktür. Bu nedenle, yalnızca mısırla yani tek yönlü olarak beslenildiğinde başta pellagra olmak üzere bazı hastalıklar ortaya çıkar.
Dünya mısır ürününün yaklaşık yarısı Ku­zey Amerika'nın ortabatı kesiminde gecelerin ılık geçtiği bol güneşli ve verimli topraklarda yetiştirilir. İtalya. Avrupa'nın doğu bölümle­ri, Hindistan. Çin, Mısır. Güney Afrika. Orta Amerika ve Brezilya'da da pek çok insan geçimini mısırdan sağlar. Türkiye'de ise mısır tarımının yarısından çoğu Karadeniz ve Mar­mara bölgelerinde yapılır. Bu iki bölgeyi Ege ve Akdeniz bölgeleri izler. Mısır ekimi yapı­lan 570 bin hektar alandan elde edilen ürün 2,5 milyon tondur.
Mısır bitkisi en çok ılıman iklimli yerleri sever. Ama. yapılan geliştirme çalışmalarıyla soğuğa dayanıklı çeşitleri de yetiştirilmiştir. Böylelikle daha serin iklimli yerlerde de mısır üretilebilmektedir. Bunun dışında, çaprazlama yoluyla verimi daha yüksek ve zararlı böceklere daha dirençli melez mısırlar üretil­mektedir. Mısır bitkisi, sürme ya da rastık gibi bazı mantar hastalıklarına ve mısır kurdu­na çok duyarlıdır.

Mısır en çok hayvan yemi olarak kullanılmak­la birlikte, başka pek çok kullanım alanı daha vardır. Dünyanın pek çok yerinde mısır öğü­tülerek unundan lapa ve ekmek yapılır. Ayrı­ca mısır gevreği gibi yaygın olarak tüketilen bazı kahvaltılık gıdalar hazırlanır. Cin mısırı denen bir mısır çeşidinin kavrulup patlatılma-sıyla büyüklü küçüklü herkesin çok sevdiği çerezlerden biri olan mısır patlağı ya da patlamış mısır elde edilir. Mısır tanelerinden ayrıca yemeklik yağ (mısırözü yağı) ve nişasta çıkarılır. Mısır şurubu denen tatlı sıvı ise tatlandırıcı olarak kullanılır, özellikle de çiko­latalara katılır. Ayrıca, mısırdan posta pul­ları ve zarflar için zamk, yapay kauçuk ve alkol hazırlanır. Bunların dışında mısır koçanı ve saplarından kâğıt, karton, mürekkep ve gübre yapılır. Saplar yerel olarak kulübelerin çatı ve duvarlarını kaplamakta kullanılır.


Ayrıca mısır yetiştiriciliğii için bakınız:

• Mısır Yetiştiriciliği

Mısır (zea mays) Mısır (zea mays) : Buğdaygiller familyasından; 180 - 200 cm boyunda, dik ve yüksek gövdeli, geniş şerit yapraklı, bir yıllık bir bitkidir. Kökü kalın ve saçaklıdır. Yaprakları şerit gibi, uzun, paralel damarlı, sert ve sivri uçlu, sapsız, kenarları, dalgalıdır. İki çeşit çiçeği vardır. Erkek çiçekler gövdenin ucunda salkım başak şeklinde, dişi çiçekler ise yaprakların koltuğunda koçan halindedir. Dişi çiçeklerin stilusları uzundur ve kınlarının tepesinden dışarı doğru sarkarlar. Bunlar mısırpüskülü denilen kısmı meydana getirirler. Meyvesi, koçanı üzerinde sıkışık şekilde dizilidir. Rengi açık veya koyu sarı; esmer veya kırmızımtırak renklidir. Mısırpüskülünün içeriğinde glikoz, maltoz gibi şekerler, sabityağ, steroller, reçine ve çok miktarda potasyum tuzları vardır. İdrar söktürücü, idraryollarını temizleyici ve hararet verici olarak kullanılır. Mısırözü yağı, mısır tanelerinden çıkarılır. İçeriğinde yağ asitleri, A vitamini, az miktarda steroller ve bol miktarda nişasta vardır. Mısırözü yağı damarsertliğini önler. Faydası : Daha ziyade mısırpüskülü ve mısırözü yağı kullanılır. Mısır iyi bir besindir. Ancak hazmı biraz güçtür. Guatr olanların yememesi tavsiye edilir.