Keten (Linum)
Ziyaretçi
Keten (Latince Linum)
Ketenin Botaniği:
Takım: Graniales
Familya: Linaceae
Cins: Linum
Tür: Linum usitatissimum L.
Morfolojik Özellikler:
Kök:
Ketenin 90-100 cm kadar derinlere inebilen bir kazık kökü vardır.Yan kökler sayıca az oldukları gibi gelişme bakımından da zayıftırlar.Ketenin yan kökleri 15 cm kadar yatay olarak uzandıktan sonra aşağı doğru inerler.Lif keteninde kazık kökler sapın uzunluğuna eşit bir büyüme gösterirken yağ ketenlerinde bitki boyundan çok daha fazla bir uzama gösterir.
Kökün büyüme ve yayılması ayrıca toprak koşuklarına ve ekim sıklığına da bağlıdır.
Sap:
Keten genellikle belirgin bir ana sapa sahiptir.Çenek yapraklardan en uçtaki kapsüle kadar uzunluğu ifade eden bitki boyu yağ ketenlerinde 25-80 cm lif ketenlerinde 100-130 cm arasında değişir.
Keten bitkisinde 3 tip sap bulunur.
Kök tacından karşılıklı dip dallar
Her biri bir kapsülle nihayetlenen salkım dallar,
Ana sap üzerinde bazen yer alan yan dallar.
Salkım şeklindeki çiçek durumu gövdenin üst kısmının sürekli çatallanması ve bu şekilde meydana gelen her dalın bir çiçekle nihayetlenmesinden oluşur.
Keten sapı çift çeneklilere has bir yapıya sahiptir.Genç keten kökünde merkezi bir öz doludur.Sap olgunlaştıkça öz hücrelerinin ölmelerine bağlı olarak ortası boşalır.özün etrafını odun ve soymuk borularından oluşan iletken doku çevrelemiştir.
Dokumada kullanılacak keten lifleri bitki sapının teknik sap uzunluğu denen bölümden elde edilir.Teknik sap uzunluğu çenek yapraklardan gövde ucundaki salkım dallanmanın ilk görüldüğü nokta arasındaki uzunluktur.Verimli bir lif üretimi için teknik sap uzunluğu en az 60 cm sap kalınlığı ise 1-2 mm olmalıdır.Gövde kalınlaştıkça odunlaşmada artacağı için bu şekildeki bitkilerde lif verimi düşüktür.Keten bitkisinde lif oranı gövde ağırlığının %16-24 civarında değişir.Buna tarak altında kalan liflerde dahildir.
Yaprak:
Keten yaprakları sapsız iğ veya mızrak biçiminde 3 damarlı küçük yapraklardır.Yağ ketenlerinde yapraklar daha büyük ve daha sıktırlar.Lif ketenlerinde yapraklar hem daha küçük hem daha az ve seyrektirler.Yaprak uzunluğu 20-60 mm genişliği ise 5-15 mm arasında değişir.
Çiçek:
Ketenin çiçek durumu dağınık veya bileşik salkımdır.Gövde dallarının üst kısmında salkım dalarlının her birinin ucunda birer çiçek yer almıştır.Çiçekleneme sınırsız (indeterminat) dır ve bitki büyüyebildiği sürece devam eder.Bir salkım içerisinde çiçekler çevreden merkeze doğru bir sıra izleyerek açarlar.Ana gövde üzerindeki salkımlar dip ve yan dallardan önce çiçeklenirler.
Keten normal olarak kendine döllenen bir bitkidir.Ancak çeşide,mevsimin gidişine mevcut böcek çeşitleri ve sayısına bağlı olarak değişmek üzere %0.3-2 oranında yabancı döllenme olduğu belirlenmiştir.
Keten çiçeğinin 5 taç yaprağı vardır.Çiçeğin renk,şekil ve büyüklüğünün bu taç yapraklarının rengi,şekli ve büyüklüğü tayin eder.Taç yapraklarının durumuna göre 4 belirgin çiçek tipi vardır.
a)- Taç yaprakların birbiri üzerine bindiği fakat kısmen ayrık kaldığı huni biçimi
b)- Taç yaprakların bir tüp gibi birbirine sarılı kaldığı Tüp biçimi
c)- Kenarların birbirleri ile belli açılarla birleştiği Yıldız Biçimi
d)- Geniş ve düz yaprakların bir disk veya tabak şeklinde açıldığı Disk Biçimi
Taç yaprakları dip kısmında dıştan çanak tarafından sarılmıştır.Çanak yaprakları küçük,oval uçları sivri ve tüysüzdür.Taç yapraklarının içinde 5 adet erkek organ vardır. Dişi organ oval bir yumurtalık bunu üzerinde yükselen 5 adet dik dişicik borusu ile bunların ucundaki tepeciklerden oluşur.Yumurtalık 5 gözlüdür.Ancak her göz yalancı bölmelerle 2’ye bölündüğü için 10 gözlü durumdadır.
Keten tohumunda %30-45 oranında yağ,%20 civarındada protein bulunur.Keten tohumunda,ayrıca soğuk suya konduğu zaman enzim faaliyeti sonucunda zehirli olan hidrojen siyanit(prusik asit) meydana getiren bir glikosit bulunur.
Ayrıca bakınız: Keten ve Sağlık için Faydaları
Sponsorlu Bağlantılar
Ketenin Botaniği:
Takım: Graniales
Familya: Linaceae
Cins: Linum
Tür: Linum usitatissimum L.
Morfolojik Özellikler:
Kök:
Ketenin 90-100 cm kadar derinlere inebilen bir kazık kökü vardır.Yan kökler sayıca az oldukları gibi gelişme bakımından da zayıftırlar.Ketenin yan kökleri 15 cm kadar yatay olarak uzandıktan sonra aşağı doğru inerler.Lif keteninde kazık kökler sapın uzunluğuna eşit bir büyüme gösterirken yağ ketenlerinde bitki boyundan çok daha fazla bir uzama gösterir.
Kökün büyüme ve yayılması ayrıca toprak koşuklarına ve ekim sıklığına da bağlıdır.
Sap:
Keten genellikle belirgin bir ana sapa sahiptir.Çenek yapraklardan en uçtaki kapsüle kadar uzunluğu ifade eden bitki boyu yağ ketenlerinde 25-80 cm lif ketenlerinde 100-130 cm arasında değişir.
Keten bitkisinde 3 tip sap bulunur.
Kök tacından karşılıklı dip dallar
Her biri bir kapsülle nihayetlenen salkım dallar,
Ana sap üzerinde bazen yer alan yan dallar.
Salkım şeklindeki çiçek durumu gövdenin üst kısmının sürekli çatallanması ve bu şekilde meydana gelen her dalın bir çiçekle nihayetlenmesinden oluşur.
Keten sapı çift çeneklilere has bir yapıya sahiptir.Genç keten kökünde merkezi bir öz doludur.Sap olgunlaştıkça öz hücrelerinin ölmelerine bağlı olarak ortası boşalır.özün etrafını odun ve soymuk borularından oluşan iletken doku çevrelemiştir.
Dokumada kullanılacak keten lifleri bitki sapının teknik sap uzunluğu denen bölümden elde edilir.Teknik sap uzunluğu çenek yapraklardan gövde ucundaki salkım dallanmanın ilk görüldüğü nokta arasındaki uzunluktur.Verimli bir lif üretimi için teknik sap uzunluğu en az 60 cm sap kalınlığı ise 1-2 mm olmalıdır.Gövde kalınlaştıkça odunlaşmada artacağı için bu şekildeki bitkilerde lif verimi düşüktür.Keten bitkisinde lif oranı gövde ağırlığının %16-24 civarında değişir.Buna tarak altında kalan liflerde dahildir.
Yaprak:
Keten yaprakları sapsız iğ veya mızrak biçiminde 3 damarlı küçük yapraklardır.Yağ ketenlerinde yapraklar daha büyük ve daha sıktırlar.Lif ketenlerinde yapraklar hem daha küçük hem daha az ve seyrektirler.Yaprak uzunluğu 20-60 mm genişliği ise 5-15 mm arasında değişir.
Çiçek:
Ketenin çiçek durumu dağınık veya bileşik salkımdır.Gövde dallarının üst kısmında salkım dalarlının her birinin ucunda birer çiçek yer almıştır.Çiçekleneme sınırsız (indeterminat) dır ve bitki büyüyebildiği sürece devam eder.Bir salkım içerisinde çiçekler çevreden merkeze doğru bir sıra izleyerek açarlar.Ana gövde üzerindeki salkımlar dip ve yan dallardan önce çiçeklenirler.
Keten normal olarak kendine döllenen bir bitkidir.Ancak çeşide,mevsimin gidişine mevcut böcek çeşitleri ve sayısına bağlı olarak değişmek üzere %0.3-2 oranında yabancı döllenme olduğu belirlenmiştir.
Keten çiçeğinin 5 taç yaprağı vardır.Çiçeğin renk,şekil ve büyüklüğünün bu taç yapraklarının rengi,şekli ve büyüklüğü tayin eder.Taç yapraklarının durumuna göre 4 belirgin çiçek tipi vardır.
a)- Taç yaprakların birbiri üzerine bindiği fakat kısmen ayrık kaldığı huni biçimi
b)- Taç yaprakların bir tüp gibi birbirine sarılı kaldığı Tüp biçimi
c)- Kenarların birbirleri ile belli açılarla birleştiği Yıldız Biçimi
d)- Geniş ve düz yaprakların bir disk veya tabak şeklinde açıldığı Disk Biçimi
Taç yaprakları dip kısmında dıştan çanak tarafından sarılmıştır.Çanak yaprakları küçük,oval uçları sivri ve tüysüzdür.Taç yapraklarının içinde 5 adet erkek organ vardır. Dişi organ oval bir yumurtalık bunu üzerinde yükselen 5 adet dik dişicik borusu ile bunların ucundaki tepeciklerden oluşur.Yumurtalık 5 gözlüdür.Ancak her göz yalancı bölmelerle 2’ye bölündüğü için 10 gözlü durumdadır.
Keten tohumunda %30-45 oranında yağ,%20 civarındada protein bulunur.Keten tohumunda,ayrıca soğuk suya konduğu zaman enzim faaliyeti sonucunda zehirli olan hidrojen siyanit(prusik asit) meydana getiren bir glikosit bulunur.
Ayrıca bakınız: Keten ve Sağlık için Faydaları
