Yulaf (Avena)

YULAF

1. Başakçıları gevşek salkım halinde bulunan ve taneleri özellikle at yemi olarak kullanılan tahıl. (Bil. a. avena; buğdaygiller familyası.)
2. Bu bitkinin tohumu.

—ANSİKL. En az 2 000 yıldan beri yetiştirilen bir tahıl olan yulaf iki seksiyona ayrılır: Batı Akdeniz kökenli aristulatae grubu ve Moğolistan kökenli derıticulatae grubu. Tarım yulafları (A. sterilis, A. latua) ikinci seksiyona girer. Tahıllar arasında dünyada buğday, çeltik, mısır, darı ve arpadan sonra altıncı sırada yer alan yulaf gittikçe daha az üretilmektedir. Bunun birinci nedeni tarımın makineleşmesi, tarımda, ulaşımda ve orduda kullanılan at sayısının çok büyük ölçüde azalmasıdır. Hayvan yemi olarak kullanımı sürmektedir, fakat besin değeri diğer tahıllara göre düşük ve başka kullanım alanları önemsiz olduğundan üretimde gerileme devam etmektedir
Türkiye’de tahıl tarımı içinde yulafın yeri önemsizdir (arpa ekim alanının yirmide biri, buğday ekim alanının ellide biri). Ayrıca iklim koşulları da ülkenin tamamında yulaf tarımına elverişli değildir; yulaf tarımı ancak Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde yapılabilmektedir.
80 li yılların sonunda dünya yulaf üretimi 50 Mt dolayındaydı. Rusya başlıca üreticidir (12,3 Mt); onu biraz uzaktan ABD (1991'de 3,5 Mt) ve Kanada (2,4 Mt), Almanya (1,8 Mt), Polonya (1,9 Mt) ve Avustralya (1.4 Mt), İsveç (1,4 Mt), Finlandiya (1,1 Mt). Fransa (0,8 Mt), Arjantin (0,7 Mt), Çin (0,6 Mt), Büyük Britanya (0,6 Mt), ispanya (0,4 Mt), Norveç (0,4 Mt) izler. Türkiye'nin yıllık üretimi 300 0001 dolayındadır (toplam tahıl üretiminin % 1 ).

—Mutf. Yulaf unundan çorba ve lapa yapılır. Yulaftan elde edilen alkol viski yapımında kullanılır.

YULAF

Yulafda tıpkı öbür tahıllar gibi bol nişastalı taneleri (tohumlan) için yetiştirilen bir tanm bitkisidir. Daha çok hayvan yemi olarak kullanılan bu tahıldan insanların beslenmesin­de de yararlanılır. Bir yulaf tarlası, buğday ya da arpa başaklarına benzemeyen, salkım biçi­mindeki dağınık başaklan sayesinde öbürle­rinden kolayca ayırt edilebilir. Sapçıkların ucunda bulunan başakçıklann her biri iki ya da üç tohum içerir. Dışları kılıfla (iç kavuz) örtülü olan bu tohumlann ikisini (ya da üçünü) birden yeniden zarsı iki yaprak (dış kavuz) kuşatır.

Yulafın beyaz, siyah, sarı, kırmızı ya da boz tohumlu, kısa ya da uzun saplı pek çok çeşidi vardır. Tarım uzmanlarının öteden beri sür­dürdükleri çalışmalarla değişik iklim ve top­rak koşullarına uygun yulaf çeşitleri geliştiril­miştir. Örneğin, bunlardan kırmızı yulaf sıcak ve nemli iklimlerde yetiştirilir.

Yulafın dünyaya, yabanıl olarak yetiştiği Asya'nın batısı ile Avrupa'nın doğusu arasın­da kalan bölgelerden yayıldığı sanılır. Yabanıl yulaflardan türeyerek günümüze ulaşmış olan kültür yulafları içinde en çok yetiştirileni hiç kuşkusuz Avena sativa türüdür. Bugün yulaf, arpa ve çavdardan daha büyük miktarlarda üretilen bir tahddır. Serin ve nemli iklimleri sevdiği için en iyi Avrupa'nın batı ve İskandi­nav ülkelerini de içine alan kuzey bölümlerin­de, SSCB'de ve Kuzey Amerika'da yetişir. Bununla birlikte Avustralya ve Yeni Zelanda' da da ekilir. Yulaf fazla yağış almayan kurak yerlerde kalın kavuzlu, uzunca tohumlar verir.

ABD ve SSCB dünyanın en çok yulaf üreten ülkeleridir; ama, İskoçya, İsveç ve Finlandiya gibi küçük kuzey ülkelerinde, buğ­day ve çavdardan daha iyi ürün verdiği için yulaftan geniş ölçüde yararlanılır. Türkiye'de ise başlıca Marmara, Ege ve İç Anadolu bölgelerinde yetiştirilen yulafın yıllık üretimi 350 bin tona yaklaşır.

Bol miktarda nişasta ile protein, vitamin ve mineraller de içeren yulaf taneleri en çok hayvan yemi olarak kullanılır. Ayrıca bitki tazeyken biçilerek yeşil yem ya da taneler hasat edildikten sonra kuru yem olarak hayvanlara yedirilir. Yulaf unundan hazırlanan, hamur buğday unu gibi kabarmadığından ekmek yapımında kullanılmaz. Yulaf unun­dan daha çok lapa ya da gözleme gibi yiyecek­ler yapılır; taneleri ise özellikle kahvaltı için hazırlanan, besleyici değeri yüksek tahıl karı­şımlarına katılır. Yulaf eskiden buğdayın pa­halı olduğu dönemlerde onun yerini almıştır. Bugün de kuzey ülkelerinde yulafın gıda ürünleri arasında küçümsenmeyecek bir yeri vardır.

Yulaf üretiminin yapıldığı bölgelerin ço­ğunda yulaf ilkbaharda ekilir. Kış yulafları dona ve kara dayanıklı olmadığı için Kuzey Kutbu'na yakın bölgelerde yetiştirilemez. Ay­nı arpa gibi yulaf da bazen üçgül ve buğdaygillerden öbür bazı bitkilerin fidelerini güneş ve rüzgârın zararlı etkisinden korumak için, on­larla birlikte ekilir.