Ülkemizde en çok hangi madenler çıkarılır, bu madenler nerelerde kullanılır?

Türkiyede Madencilik
Türkiye'de madencilik gelişmiş sanayi kollarından biridir. Türkiye madenler bakımından zengin bir ülkedir. Ayrıca bazı madenler bakımından dünyanın önemli ülkeleri arasındadır. Türkiye'nin madenlerinin tamamı henüz belirlenmemiştir. Maden arama çalışmaları hızla devam etmekte ve yeni maden yatakları bulunmaktadır. Ülkemizin madenciliğinin şu andaki üretimi, tümüyle kendi endüstri kuruluşlarımızın gereksinimine yönelik değildir. Bir kısmı ham olarak ya da yarı işlenmiş halde dışarı satılmaktadır.
3213 sayılı Maden Kanunu'na göre "Madenler Devletin hüküm ve tasarrufu altında olup, içinde bulundukları arzın mülkiyetine tabi değildir. Madenler, devlet ya da üretilen madenden devlet hakkı ödenerek özel veya tüzel kişiler tarafından işletilebilir.
1. Maden nedir?
Yerkabuğunun farklı derinliklerinden çıkarılan, ekonomik değer taşıyan mineral ve elementlere maden denir.
Bir yerdeki madenlerin tahmin olunan miktarlarına maden rezervi denir.
Ülkemiz maden yatakları bakımından 29 çeşit ile dünyada ilk on ülke arasında yer alır.

2. Ülkemizdeki başlıca madenler nelerdir?
a. Demir
b. Bakır
c. Bor
ç. Krom
d. Boksit
e. Cıva
f. Kükürt
g. Fosfat
h. Zımpara Taşı
i. Manganez
j. Mermer
k. Volfram
l. Asbest

Demir
Ülkemiz bu maden bakımından oldukça zengindir. Düşük fiyata ve yüksek dayanıklılık özelliklerine sahip olduğundan birçok alanda bu madenden faydalanılır.
Demir volkanik faaliyetlerin sık olduğu arazilerde oluşan madenlerden biridir.
Kullanıldığı alanlar

• Otomotiv,
• Gemi gövdesi yapımı,
• Binaların yapısal bileşeni,
• Dayanıklı ev eşyaları yapımında kullanılır.

Çıkarıldığı yerler:

• Karabük,
• Divriği (Sivas),Yerkabuğunda en çok bulunan metaldir. Tüm metaller içerisinde en çok kullanılandır ve tüm dünyada üretilen metallerin %95’ini oluşturur.
• Simav(Kütahya),
• Hekimhan(Malatya),
• Eymir(Balıkesir).

Bakır
Altına benzemesiyle bakır, bugünde önemini yitirmemiştir.
Kırmızımsı bir metal olan bakır, doğal ortamda, kayalarda, toprakta, suda ve havada bulunur. Bilinen tüm canlılar için olmazsa olmaz bir elementtir. Kolay işlenebilmesi ve renginin Demirden sonra ülkemizdeki en önemli madendir. Bakır volkanik faaliyetlerin fazla olduğu arazilerde yaygın olan madenlerimizdendir.
Kullanıldığı alanlar:

• Elektrik, elektronik sanayisinin ham maddesi,
• Elektrik ve telefon tellerinde,
• Süs ve mutfak eşyalarının yapımında kullanılır.

Çıkarıldığı yerler:

• Murgul(Artvin)
• Küre(Kastamonu)
• Maden(Elazığ)

DEVAMI Ülkemizde çıkarılan madenler nelerdir?

Yurdumuz, karmaşık jeolojisi ve tektoniğinin sonucu olarak çok çeşitli maden kaynaklarına sahiptir. Ancak, bu karmaşık jeoloji ve tektonik, aynı zamanda maden yataklarımızın küçük boyutlu ve çok parçalı olmasının da bir nedenidir.Çeşitlilik açısından dünyanın zengin ülkelerinden biri olmamıza karşın,gerek toplam rezerv yönüyle ve gerekse tek tek yatak boyutları kıyaslandığında geri sıralarda yer almaktayız . Dünya rezervlerinde önemli paya sahip olduğumuz madenlerin başında bor gelmektedir. Dünya bor rezervinin % 51’i yurdumuzda bulunmaktadır. Bunun dışında dünya perlit rezervinin % 8.7’si, barit rezervinin % 7.1’i, sodyum sülfat rezervinin %3’ü, cıva rezervinin % 3’ü, diatomit rezervinin % 2.9’u, linyit rezervinin % 2.2’si, antimuan rezervinin% 2.26’ sı,manyezit rezervinin %1.47’si,gümüş rezervinin % 1.44’ ü, bakır rezervinin %0.37’si,krom rezervinin %0.40’ı ve altın rezervinin %0.23’ü ülkemizdedir.

Türkiye'nin 1996 yılı dünya maden üretimindeki payları önem sırasına göre, bor da % 48, perlitte % 11.82, manyezitte % 10,67, feldispatta % 7.92, kromda % 6.87, linyitte % 5.20, bentonitte % 4.31, baritte % 2.38, grafitte % 2.18'dir.
1997 yılı maden ticaretimize değer ($) olarak bakacak olursak; İthal ettiğimiz madenlerin başında taşkömürü, demir, linyit, kok kömürü, fosfat,bakır, zirkonyum, asbest, kaolen; ihraç ettiğimiz madenlerin başında bor, krom, bakır, manyezit,çinko, feldispat, mermer,barit ve pomza gelmektedir. 1997 yılı itibariyle ihracatımız 424 milyon $, ithalatımız 934 milyon $'dır (petrol-doğalgaz hariç).

Doğal zenginliklerimiz açısından en önemli madenimiz olan BOR, dünya rezerv ve üretiminde % 50’den fazla pay almakta olup, dış piyasada Türkiye'yi temsil etmek durumundadır. Dünya bor piyasası Türk kolemanitinin hakimiyetindedir ve madencilik sektörünün en büyük döviz kazancı bor ihracatından kaynaklanmaktadır. Dünya TRONA rezervinin % 97.71'i ABD'de, geri kalanının %3' ünün Türkiye'de olması sebebiyle trona varlığımız da dikkat çekici sayılabilir.
Ekonomimiz içindeki yeri sürekli gerileyen madencilik sektöründe, yatırım talebinin azalma eğilimi göstermesi doğaldır. DPT yatırım teşvikleri incelendiğinde; Teşvik belgelerinin sektörel dağılımında madencilik sektörünün payı 1987 yılında % 7.6, 1988'de % 2, 1989'da % 2.8, 1990'da % 2.7, 1991'de % 3.6, 1992'de % 2.9, 1993'de % 2.8, 1994'de % 2, 1995'de % 0,6 ,1996’ da %1.3 ve 1997’ de %1.7 olmuştur.
Sabit sermaye yatırımlarında ise 1987 yılında % 2.8 olan madencilik sektörünün payı 1988'de % 2.9, 1989'da % 2.2, 1990'da % 2.2, 1991'de % 2.3, 1992'de % 2.3, 1993'de % 1.4, 1994'de % 1.5, 1995'de % 1.3, 1996’da %1.1 ve 1997’de %1.2 (tahmini) olarak gerçekleşmiştir.
Arama ve işletme yatırımlarının azalmasıyla, yapılan maden istihracı, potansiyelin gerisinde kalmakta ve madenciliğimizin ekonomideki payı giderek küçülmektedir. 1986 yılından önce GSMH dan % 2 oranında pay alan madencilik sektörünün bu payı, 1990’da % 1.58, 1991’de % 1.54, 1992’de % 1.35, 1993’de % 1.09; 1994’de % 1.39, 1995'de % 1.29, 1996’da%1.2 ve 1997’de %1.1 olarak gerçekleşmiştir.

Madenciliğimizin GSMH ‘daki payı ortalama % 1.5 civarında seyrettiği ve bu oranın 2 milyar $ lık bir miktarı ifade ettiği görülmektedir. Bu oran Almanya ve ABD gibi gelişmiş ülkelerde de % 2-4 civarındadır. Miktar olarak bakıldığında bu oranların ifade ettiği rakamlar Almanya'da 30 milyar $, ABD ‘de ise 150 milyar $'dır. Yani bu üIkelerde, madencilik önemini korumaktadır ve bu miktarlarla aramalarını, işletmelerini ve teknolojilerini geliştirmeleri mümkün olmaktadır.
Ayrıca bu ülkeler sanayi devrimlerini de madencilik sektörü sayesinde gerçekleştirmişlerdir. Gelişmekte olan ülkelere baktığımızda ise madencilik sektörünün GSMH içindeki payının % 20'lerde olduğunu görürüz. Bu oran da bu ülkelerde madenciliğin gelişmesi için bir kaynak yaratıldığını açıkça göstermektedir. Gelişmekte olan bir ülke durumundaki Türkiye bir yandan 1 milyonluk nüfus artışını besleyebilecek yatırım ve üretimi sağlamak, diğer yandan fert başına düşen milli geliri artırarak halkın refah düzeyini yükseltmek zorundadır. Bunu sağlayacak en önemli kaynaklardan biri olan madenciliğin katkısı yetersiz kalmaktadır. ÜIkemiz maden ticareti rakamları dikkate alındığında, ithalatın artmasına rağmen, ihracatın aynı seviyelerde kalması bu sektöre yeteri kadar önem verilmediğinin göstergesidir.

Madencilik sektörüne yön verirken uzun vadede bir madencilik politikası oluşturulmalıdır. Bu politikanın kalıcı olması yanında, zaman içinde değişip, yeni koşullara uyacak esnekliği de göstermesi zorunludur. Ayrıca bu politika tespit edilirken maden potansiyelimiz sağlıklı bir şekilde belirlenmeli ve doğal kaynaklarımızın tükenebilirliği göz önüne alınmalıdır. Tüm bu faktörler göz önüne alındığında, sektörün alt yapısını oluşturan doğal kaynakların aranıp bulunmasının, gelişmiş ülkelerde olduğu gibi devlet tarafından yapılmasının zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Madencilik sektörümüzün gelişmiş ülkeler düzeyine gelmesi ve ekonomimizde olması gereken yere ulaşması için sektördeki belirsizliklerin en aza indirilmesi gerekmektedir.
Arama çalışmalarının sağlıklı yapılmasının önemini ve bunu devletin üstlenmesinin zorunluluğunu bu şekilde vurguladıktan sonra, devlet, sınırlı kaynaklarını akılcı bir şekilde aramalarda yoğunlaştırmalı ve işletme aşamasında kademeli olarak çekilmelidir. Bu alan özel sektör çalışmalarına açılmalı ve özel girişimciler teşvik edilmelidir. Bundan sonraki aşamada çalışmaların verimli olabilmesi için gerekli yasal ve kurumsal düzenlemelerin yapılması ve bunlara işlerlik kazandırılması gerekmektedir.

ülkemizde en çok bor madenleri çıkarılıyor

BOR MİNARELLERİ

Bor, sembolü B olan atom numarası 5 olan element. Bor trivalent nonmetalik bir element olup boraks ve uleksit bileşiklerinde çokca bulunur. Bor dünyada serbest element olarak bulunmaz. Boronun bir cok allotropu vardır; amorf katı bor kahverengi renkte bir toz iken, sağlam kristalli bor siyah, sert (Mohsh ölçeğinde 9.3), oda sıcaklığında zayıf iletkendir. Elementel bor yarıilekten endüstrisinde dopant olarak kullanılır iken, diğer önemli boron bileşikleri hafif yapı malzemeleri, toksik olmayan böcek ilaçları, koruyucular ve kimyasal sentez bileşiklerinde kullanılır. Bor bitki gelişmesi için gerekli bir madde iken, yüksek konsantrasyonda bor içeren toprak bitkiler için toksik olabilir. Canlı vücudunda çok az bulunan borun, farelerin ve diğer memelilerin sağlıklı yaşamasında rolü olduğu sanılmaktadır.
Kahverengi amorf bor belli reaksiyonlar sonucu üretilirken, birbirleriyle gelişi güzel düzensiz bağlanan bor atomlarından oluşur. Kristalin bor ise, çok sağlam, yüksek erime noktasına sahip siyah bir materyaldir. Bor kıristallerinin optiksel karakateristik özelliklerinden biri kızılötesi ışık yaymalarıdır. Borun oda sıcaklığında elektirik iletkenliği çok az olduğu halde, yüksek sıcaklıklarda iyi bir iletken olarak davranır.
Bor elementi boş bir p orbitaline sahip olduğu için kimyasal olarak elektronca fakirdir. Bu nedenle genelde lewis asidi olarak davranır, başka bir deyişler elektron zengini bileşiklerle kolayca baglanarak elektron ihtiyacını giderir. Ayrıca bor, metal olmayan elementler arasında en düşük elektronegativiteye sahip olduğunda reaksiyonlarda genelde elektronlarını kaybeder, başka bir deyişle yükseltgenir.

Demir:
1-Çelik sanayinin ana hammaddesi olarak
2-İnsan ve hayvan yaşamının en önemli parçası olan hemoglobinin yapısında,
3-Demir oksitleri boya endüstrisinde pigment olarak,
4-İnşaatlarda beton, kiriş ve yüzeylerin güçlendirilmesinde kullanılır.

Krom:
1-tekstil sanayide
2-Kromaj adı verilen kaplamacılıkta
3-Palanmaz çelik üretiminde

Bakır:
1- tel yapımında
2-Yüksek frekans hattı yapımında
3-Müzik enstrümanlarının yapımında
4-Renkli cam yapımında

Bor:
1-Amfoter bor fişek sanayisinde yeşil rengi vermek için
2-Hidrürleri roket yakıtlarında
3-Boraks kaynakçılıkta kaynak tozu,temizleyicisi olarak

KÜKÜRT:
1-Siyah barut yapımında,
2-Kuru meyvelerin ve kağıtların ağartılmasında

Ülkemizde Çıkarılan Madenler;
Dünya çapında ülkemizde önem taşıyan madenler Bor Mineralleri ve Kromdur.

Bor Mineralleri
Bor Mineralleri Ülkemizde

• Balıkesir, Bursa, Susurluk, Kütahya Eskişehirde çıkarılır ve Bandırma'da işlenir.

• Bor Mineralllerinin kullanım alanları ;
  Cam Üretiminde,Jet yakıtında,Seramiğin sırlanmasında,Kimya ve İlaç sanayisinde kullanılır.

Krom
Krom Ülkemizde;

• Muğla, Antalya'da çıkarılı ve bu çıkarılan krom Antalya'da işlenir
  Bayburt Kop Dağı ve Elazığda krom çıkarılır buradaki krom Elazığ'da işlenir.

• Kromun kullanım alanları;
  • Demir Çelik Sanayi, Pil ve Kimya sanayisinde kullanılır.

Linyit
Türkiye'de hemen hemen her bölgede görülmektedir.3 zamanda oluşmuştur.Ege Bölgesi başta olmak üzere her yerde bulunabilir.

Linyit Ülkemizde;

• Muğla=Yatağan,Gökova ve Yeniköy'de
• Kütahya=Seyitömer,Tunçbilek
• Manisa=SomaŞırnak
• Sivas=Kangal'da çıkarılır

• Linyit Kullanımı;
  • Evlerde genellikle ısıtma amaçlı kullanılır

Demir
Demir Ülkemizde;

• SivaS=Divriği
• Malatya =Hekimhan-Hasançelebi
• Balıkesir=Edremit
• Adapazarı - Çamdağ çıkarılılır
  

• Batı Karadeniz'de Ereğli ve Karabük ve İskenderun Demirin işlendiği yerdir.

• Demir Kullanımı;
  • Hemen hemen her alanda kullanılır.

Bakır
Bakır Ülkemizde
Karadeniz ve Doğu Anadolu'da yaygındır.

Karadeniz'de;

• Kastamonu=Küre
• Artvin=Murgul çıkarılır ve Samsunda işlenir

Doğu Anadolu'da

• Elazığ=Maden
• Diyarbakır=Ergani'de çıkarılır ve Maden'de işlenir

• Bakırın Kullanım alanları;
  • İletişimde kullanılır iyi bir iletken olmasından dolayı.

Alüminyum(Boksit)
Alimünyum ülkemizde;

• Antalya=Akseki
• Konya=Seydişehir'de çıkarılır ve Seydişehir'de işlenir

• Alüminyum (Boksit)'in kullanım alanları ise;
  • Uçak Sanayide gövde kaplamasında
  • folyo olarak kullanılmaktadır.

Petrol
Petrol Ülkemizde;

Güneydoğu'da Batman rafineresi vardır.Adıyaman Diyarbakır'da petrol çıkarılır vardır.

• Mersin'de=Ataş
• İzmir=Aliağa
• İzmit'te=İpraş rafinelerimiz vardır.
  

• İç Anadolu
  • Kırıkkale'de Orta Anadolu rafineresi kurulmuştur.

Petrolü işleyen rafinereler kıyıda kurulmuştur, nedeni yükleme boşaltma kolay olduğu içindir.Ancak boru hatlarından sonra İç Bölgelerde'de rafinereler kurulmuştur.

• Petrolün Kullanım Alanları ise
  • Enerji üretimi
  • Isınmada kullanılır
  • Yer döşemeleri,asfalt ve ilaç ve deterjan sanayide kullanılır.

Diğer Madenler;

• Civa=Konya ve İzmir
• Çinko,Kurşun=Elazığ
• Zımpara Taşı=Muğla,Aydın
• Kükürt=Isparta
• Mermer=Marmara,Balıkesir,Afyon
• Lüle Taşı=Eskişehir
• Doğal Gaz'da ülkemiz dışa bağımlıdır.