Heyelan olmaması için alınacak tedbirler nelerdir?

HEYELAN
Heyelan : Doğal kaya, zemin, suni dolgu veya bunların bir yada bir kaçının birleşiminden oluşan şev malzemesinin yerçekimi, jeoloji ve su içeriği gibi doğal ve doğal olmayan faktörlerin etkisi altında eğim yönünde hareketiyle sonuçlanan bir sürece verilen isimdir. Heyelan ; çamur akması, moloz akması, kayma, kaya düşmesi ve kaya devrilmesi gibi terimlerin genel tanımlayıcısıdır.
Heyelan olayına neden olan birincil faktör yerçekimi kuvveti olup şev üzerinde gravite kuvveti ile aynı yönde davranış göstererek heyelana neden olan diğer faktörler ; Hidroloji, insan aktivitesi, deprem ve jeolojik faktörler olarak sınıflanabilir. Heyelanlar tipik olarak aşırı yağış ve ani kar erimeleri, bitki örtüsü tahribatı ve yoğun sismik aktiviteler ile hareketlenebilir.
Heyelanlar birkaç şekilde meydana gelebilmekte olup bunlar arasında en önemlileri ve tehlikeye neden olanlar kaymalar ( dairesel ve düzlemsel ) ve halk arasında çamur akması olarak da tanımlanan moloz akmaları, moloz çığları gibi hızlı hareket eden heyelan türleridir. HEYELANA UĞRAYABİLECEK BÖLGELER

· Mevcut ve eski heyelanlı kütleler
· Yamaçların zirve ve alt kesimleri
· Ana drenaj ağları ve yakınları
· Eski dolgu şevlerin üst veya taban kısımları
· Dik eğimli yamaçların alt ve üst kesimleri

· Geçmişte herhangi bir harekete maruz kalmamış sert çatlaksız ana kaya kütleleri
· Şev ve – veya dik akarsu yataklarından bağımsız topoğrafik olarak nispeten düz bölgeler
· Sırtların üst ve düz uzanımlı kesimleri

· Daha önce gözlemlenmiş su kaynakları, sızıntı suları ve suya doygun zeminler
· Zemin kaldırım ve yollarda daha önce gözlemlenmiş yeni çatlak oluşumları ve kabarmalar,
· Beton zemin ve temellerde kıvrımlanma ve/veya çatlamalar,
· Su/gaz boruları gibi yer altı yapılarının kırılması patlaması
· Telefon direkleri, ağaç ve bitki örtüleri, istinat duvarları ve/vaya bahçe çitlerinde hareket yönünde meydana gelen eğilme, bükülme ( Şekil a-b)
· Yollarda ve zeminde meydana gelen düşey yönde oturmalar
· Kapı ve pencerelerin çerçevelerinde oluşan deformasyon
· Yapıların temellerinde ve taşıyıcı sistemlerinde meydana gelen çatlaklar ( Şekil c )
· Yağışlı mevsimlerde akarsulardaki çamur miktarının artarak suyun bulanık ve kirli bir görünüm alması

· İkamet ettiğiniz bölgede daha önce heyelan olayının meydana gelip gelmediğini mutlaka öğrenin. Daha önce heyelan oluşturmuş yamaçlar ilerisi içinde potansiyel heyelan bölgesi özelliğindedir. Bu konuyla ilgili her türlü bilgiyi bağlı olduğunuz kaymakamlıklardan ve ilinizde bulunan Bayındırlı Ve İskan Müdürlüklerinden öğrenebilirsiniz.
· Bulunduğunuz bölgede yeni yapılaşmaya gitmeden önce mutlaka yerel kurumlardan bilgi alın. Bu konuda Bayındırlık ve İskan Müdürlükleri ile Belediyedeki uzman personele başvurabilirsiniz.
· Yukarıdaki ipuçları göz önüne alınarak konutlarınızı heyelanlı bölgelerden, dik yamaçlardan ve akarsu/dere yataklarından uzak bölgelere inşa edin.
· Yapılaşma esnasında heyelana karşı uygulanacak önlem yapıları ilk başta zaman kaybı ve maliyete yol açıyor olsa da afet sırasında meydana gelecek zararlar göz önüne alındığında bunlar önemsiz kalacaktır.
· Toprak kaymasında zarar görmeme konusunda dikkat edilmesi gereken en önemli nokta evlerin yamaçlara bakan kesimlerinin yatak odası olarak kullanılmamasıdır. Amerika Birleşik Devletlerinde toprak kaymasından ölenlerin üçte birinin yatak odalarının evin yamaca bakan kesiminde olduğu ortaya çıkmıştır.

HEYELAN ESNASINDA YAPILMASI GEREKENLERŞayet kapalı bir alandaysanız, ve konuttan dışarı çıkmak için vaktiniz yoksa konutun en az etkilenebilecek köşesinde ( Hareketin kaynağından uzak ) sağlam eşyalar arasına saklanın. Harekete karşın sabit ve güvenli bir noktaya sıkıca tutunun ve hareket sona erinceye kadar yerinizden kımıldamayın.
Şayet açık alandaysanız, toprak kaymasının meydana geldiği bölgeden acil bir şekilde yukarı kotlara doğru uzaklaşın. Çamur veya moloz akmasından kaçabilecek zamanınız yoksa kalkan görevi yapacak, sağlamlığına güvendiğiniz cisimlerin arkasına saklanın ve mutlak surette başınızı ve vücudunuzun hassas kesimlerini koruyun. Çevrenizde yaşayan insanları, komşularınızı toprak kayması tehlikesine karşı ikaz edin. HEYELANDAN SONRA YAPILMASI GEREKENLER

· İlk önce tehlikeli bölgelerden uzaklaşarak kendinizi güvene alın.
· İletişim hatları zarar görmemiş ise bölgenizde meydana gelen afet olayını en yakın idari birimlere haber verin.
· Her davranışınız ve yardımınızdan önce mutlaka kendinizin güvende olduğundan emin olun. Unutmayın orada ilerisi için de size ihtiyaç duyulacaktır.
· Yakınınızda bulunan elektrik, gaz ve su kaynaklarını hemen kapatın. Çevrenizde gaz kaçağı olmadığından emin olana kadar kibrit veya diğer yanıcı maddelerle aydınlatma yapmaya çalışmayın.
· Çevrenizde yaralı veya yardıma muhtaç kişiler olup olmadığını tespit edin. Eğer mümkünse yardım gelene kadar gerekli ilk müdahaleyi yapın. İkinci bir afet olayı içinde değillerse ( Yangın, çamur akması gibi ) ciddi bir şekilde yaralanmış kimseleri yerlerinden kımıldatmayın.
· Parçalanmış – kırılmış su ve doğal gaz iletim hatları ile ortalıkta başı boş bir şekilde bulunan elektrik kablolarının yerlerini tespit edin mümkünse çevrelerine ikaz edici levhalar yerleştirin. Gelen yardım ekiplerini bu tehlikelere karşı uyarın ve yerlerini bulma konusunda yardımcı olun.
· Telefon ve cep telefonu gibi iletişim cihazlarını en az seviyede kullanın.
· Tehlike arz eden duvarlar, çatılar ve bacalara karşı çevrenizdekileri uyarın ve bu yapıların etrafında dolaşmayın.
· Radyo ve televizyon gibi iletişim araçları vasıtasıyla size yapılacak ikazları dinleyin ve titizlikle uygulayın.
· Cadde ve sokakları acil yardım araçları için mümkün olduğunca boş bırakın.
· Hasarlı yapılara eşyalarınızı kurtarmak amacıyla kesinlikle girmeyin.
· Sakinliğinizi koruyun ve ilk yardım gelene kadar mümkün olan yardımı siz yapın.

kaynak

Heyelanı önlemek içinde ağaçlandırma çalışmalarını hızlandırmak gerekir. Çünkü ağaçlar kökleriyle toprağı tutarak heyelanı önlerler.

Ağaçları gereksiz yere kesmemeliyiz, kesenleri uyarmalıyız.

Açtığımız tarım alanlarını eğime dik açmalıyız.

Heyelanın kaçınılmaz olduğu bölgelerde ise heyelanı nasıl önleyebilirim değil heyelandan nasıl korunabilirim sorusu sorulmalıdır.

Heyelandan korunmak içinde riskli bölgelerde yerleşime izin verilmemelidir.

Her türlü yapılaşma için jeolojik-jeoteknik ve hidrojeolik çalışmalar zorunlu hale getirilmelidir.

Dere yataklarından gelişigüzel kum-çakıl alımı durdurulmadır.


Yol yapımı esnasında heyelan olabilecek yerlerden yol geçirilmemelidir.

Çok dik dağ eteklerine ve heyelan riski taşıyan bölgelere ekim yapılmamalıdır.

Köy yolu güzergahları gelişigüzel değil, ilgili teknik elemanlar (jeoloji-jeofizik- inşaat mühendisleri) tarafından bir ekip çalışması ile belirlenmelidir.

HEYELANDAN ÖNCE YAPILMASI GEREKENLER

1) Dik ve eğimli olan araziler boyunca bitki örtüsü korunmalı. Doğal bitki örtüsü tahrip edilmemeli, tahrip olan bitki örtüsünün yerine yine ağaç dikimi yapılmalıdır. Çünkü Heyelan felaketine neden olan en önemli olay, dik arazilerde toprağın kendi kendini tutucu özelliği olmayışı ve tahrip edilen bitki örtüsü kökleri vasıtası ile toprağı tutamamasıdır.

2) Dik yamaçlar teraslar yapılarak eğimleri azaltılmalı ve ağaçlandırılmalıdır.

3) Eğimli arazilerde toprak eğimin çok dik olduğu yöne doğru yerçekimi ivmesi nedeni ile kaymak isteyecektir. Su toprağın özgül ağırlığını arttıracak ve yerçekimi ivmesinin değerini büyültecektir. Heyelan olan bölgeler göz önüne alınırsa, bazı bol ağaçlı bölgelerde de Heyelan felaketi görülmektedir. Bu bölgelerde Heyelana Karşı Alınacak Önlemler ‘in başında, yamaç boyunca açılacak geniş su kanalları gelmektedir. Bu sayede, su kolayca toprağın içerisine nüfus etmeksizin akacak ve Heyelan oluşmasını önleyecektir.