TÜRKİYE DEMİR VE ÇELİK İŞLERMELERİ
TÜRKİYE DEMİR VE ÇELİK İŞLETMELERİ TARİHÇESİ
Türkiye’de ekonomik ilkeler içinde demir çelik sanayi kurulup kurulmayacağının incelenmesine, 1925 yılında İktisat Vekaleti tarafından başlanmıştır.
1925, yılında, bir taraftan petrol yataklarının incelenmesi için Lüksemburg’lu Dr. Lucius, diğer taraftan kömür ve demir cevherini incelemek için de Avusturya’dan Leopen Maden Mektebi profesörlerinden Dr. Granigg getirilmiştir.
Dr. Granigg, Türkiye’de demir çelik sanayi kurmaya elverişli demir cevherinin bulunup bulunmadığını, maden kömürlerimizin demir çelik sanayinde kullanılacak kok kömürü yapımına elverişli olup olmadığını, demir çelik sanayinin ekonomik bir şekilde Türkiye’nin neresinde kurulması gerektiğini incelemek üzere görevlendirilmiştir.
Dr. Granigg’in çalışmaları sırasında Ticaret Vekaletinde bir Genel Müdürlük kurularak başka uzmanlar da getirilerek madenlerimiz incelettirilmiş, Belçika’da Maurice ve Almanya’da Koppers firmalarında kömürlerimizin koklaşma testleri, Lüksemburg’da Medinger’de demir cevherinin analizleri yaptırılmıştır. Ancak, bu çalışmalara devam edilmemiş ve demir çelik sanayinin kurulutu 1928 yılına kadar gündeme gelmemiştir.
1928 yılı başlarında Erkan-ı Harbiye’de bir toplantı yapılarak Demir Çelik Sanayinin durumu yeniden incelenmiş ise de bütçeye ödenek konmadığından Demir Çelik Sanayinin kurulması işi ikinci kez olarak sonuçlanmamıştır.
Türkiye’de Demir Çelik Sanayinin kurulması çalışmalarına 1932 yılında üçüncü kez Rus heyetinin incelemeleri ile başlanmıştır. Heyetin verdiği raporda, 1929-1930 yılları gümrük istatistiklerine göre yılda 150.000 ton demire sürüm bulunabileceği, gelecekteki ihtiyaç da düşünüldüğünde 300.000 ton/yıl üretim yapacak yüksek fırınlara gereksinim duyulacağı, yüksek fırınların işletilmesi için kurulacak kok fabrikasından da kimya sanayi bakımından çok önemli yan ürünler elde edileceği, ağır sanayi merkezi çevresinde kurulacak sülfirik asit ve diğer yan sanayinin ekonomik olacağı saptanmıştır.
Nihayet, ağır demir sanayinin kuruluş yerinin tespiti ve diğer sorunların incelenmesi için, Sümerbank ve Erkan-ı Harbiye birlikte incelemelerde bulunarak Birinci Sanayi Planı’nın bu en önemli kuruluşunun kesin olarak kurulmasına karar vermişler ve kuruluş yeri için KARABÜK yöresini uygun bulmuşlardır.
Türkiye’de ağır demir sanayinin ( Demir Çelik Sanayinin ) kurulmasına dair kanun 17 Mart 1926 yılında kabul edilerek 29 Mart 1926 tarihli 334 sayılı Resmi Gazetede, 786 No.lu Kanun olarak yayınlanmıştır.
Demir Çelik Sanayinin kurulması için 1925 yılında incelemelere başlanmasından sonra, bu sanayi için uygun bir yerin seçilmesi sorunu ile de ilgilenilmiş ve zaman zaman değişik fikirler öne sürülmüştür.
Bu konuda Amerika’lı iktisatçılar ve Rus heyeti incelemeleri ve SÜMERBANK ile ERKAN-I HARBİYE mümessillerinden bir kurul çalışmaları sonrası Demir Çelik Sanayi kuruluş yeri için, maden kömürü havzasına yakın olan "KARABÜK" seçilmiştir.
Karabük’ün seçiliş nedenleri olarak şunlar gösterilmektedir.
a) Maden Kömürü havzalarına yakınlık
b) Demiryolu güzergahı üzerinde oluşu
c) Yörenin işçi yerleşmesine uygun oluşu
d) Jeolojik bakımdan ağır endüstri kurulmasına elverişli oluşu.
Karabük Demir Çelik Sanayiinin kurulmasına elverişli görülmesi nedeniyle; 10 Kasım 1936 tarihinde İngiliz Hükümeti ile imzalanan 2,5 milyon Sterlinlik bir kredi anlaşması üzerine H.A. Brassert firmasına ihale edilen tesislerin temeli; 3 Nisan 1937’de zamanın Başvekili İsmet İNÖNÜ tarafından, Zonguldak İlinin Karabük Köyünde Filyos Irmağının kolları olan Soğanlı ve Araç Çaylarının birleştiği arada geniş çeltik tarlaları üzerinde atılmış ve böylece Karabük’te çeltik tarımından çelik sanayiine dönülerek Türkiye’nin ilk ağır sanayi hamlesi başlatılmış oldu.
1 Mart 1938’de teknolojik montaj çalışmalarına başlanılan entegre demir çelik tesisleri kurucu İngiliz firması uzmanları ile birlikte, Türk mühendis, teknisyen ve işçilerinin azami gayretle çalışmaları sayesinde 3 yıl gibi kısa bir sürede yapılarak 6 Haziran 1939’da Kuvvet Santralinin işletmeye alınmasına müteakip diğer tesisler de peyderpey işletmeye alınmışlardır.
3 Nisan 1937’de temeli atılarak kurulan Demir Çelik Fabrikaları 13.05.1955 tarihine kadar Sümerbank’a bağlı “Demir Çelik Fabrikaları Müessese Müdürlüğü” adı altında çalışmıştır.
Demir Çelik Fabrikası İşletmesi’nin muhtelif ünitelerinin ilavesi ile genişletilmesi üzerine Müessese, Sümerbank’tan ayrılarak 13.05.1955 tarih ve 6559 sayılı kanunla bağımsız bir KİT durumuna gelmiş ve “Türkiye Demir ve Çelik İşletmeleri Genel Müdürlüğü” adını almıştır.
21.06.1955 tarihinde Etibank’ın bir müessesesi olan Divriği Demir Madenlerini de bünyesine alan ve Genel Müdürlük olarak faaliyet gösteren Karabük Demir Çelik Fabrikaları bünyesinde deneyimli montaj elemanları yetiştirerek Türkiye’de ağır sanayiinin kurulmasına ve 3. Demir Çelik Fabrikası olan İskenderun Demir Çelik Fabrikasının kurulmasına da öncülük etmiştir.
DEMİR ÇELİK FABRİKALARIMIZIN
KURULUŞUNDAN BUGÜNE KADAR STATÜ DEĞİŞİKLİKLERİ
ONAY MERCİİ ve KARAR TARİHİ
GEÇERLİLİK TARİHİ
STATÜSÜ
29.03.1926 tarih, 334 Sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 786 no.lu kanun
Demir Çelik Sanayi’nin Kurulması 03.04.1937
13.05.1955
Sümerbank'a bağlı Müessese Müdürlüğü 15.05.1955
21.01.1976
Türkiye Demir ve Çelik İşl. Genel Müd. KARABÜK 21.1.1976 tarih, 15475 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 7/10799 sayılı BKK 21.03.1976
07.03.1994
T.D.Ç. İşletmeleri Genel Müdürlüğü Karabük Demir Çelik Fabrikaları Müessese Müdürlüğü 29.6.1994 tarih, 21975 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 7.3.1994 tarih 94/5422 sayılı BKK 07.03.1994
30.03.1995
Karabük Demir ve Çelik İşl. A.Ş. Genel Müdürlüğü 3.1.1995 tarih, 22160 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan BKK 30.03.1995
KARDEMİR Karabük Demir Çelik Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Demir-Çelik fabrikalarımız nerededir?
