Coğrafi Koordinat Sistemi

Coğrafya koordinatları

Jeodezide, bir M noktasının enlemi, bu noktanın yer elipsoitine normalinin, ekvator düzlemiyle yaptığı açısıyla tanımlanır; X boylamı, noktanın meridyeniyle bir başlangıç meridyeni arasındaki ikidüzlemli açıdır. Bu jeodezi koordinatları ile aynı adı taşıyan gökbilim koordinatları arasındaki fark, düşey sapmalar denen küçük değerlerdir. Gerçekte, coğrafya koordinatları elipsoite olan normale taşımı; gökbilim koordinatları ise fiziksel düşeye göre hesaplanır.

Dik harita koordinatları

Bu koordinatlar, haritadaki noktaları dik descartesçı koordinatlarla işaretleyen bir sistem oluşturur.
Kullanılan izdüşüm'ün formülleri, coğrafya koordinatları bilinen her Yer noktasının ve bu noktalar arasındaki uzaklık ifadeleriyle verilir.
x = fa, L)
y = g(y. L)
dik düzlem koordinatlarını belirler. Jeodezi noktalarının ve ayırtettirici noktaların dik koordinatlarını hesaplamak ve harita üzerinde ek olarak, koordinatların karelenmesini değerleriyle göstermek kullanışlı bir yöntemdir; bu kareleme içine hem bilinen noktaların koordinatlarıyla taşınması, hem de harita ayrıntılarının konumunun rakamla belirtilmesi sağlanır. Ne kadar harita izdüşüm sistemi varsa o kadar da dik koordinat sistemi vardır. Bu dik harita koordinatları, topografyada, analitik geometrinin temel özelliklerini (uzaklık, açı, yön vb. hesapları) iki boyutu uygulamaya olanak verir. Coğrafi kuzeye genellikle çok yakın bir doğrultuyu gösteren ordinat ekseni doğrultusuna, haritanın kuzeyi denir.

Arazinin açısal gözlemlerinin gerçekleştirildiği jeodezi çizgisinin görüntüsü-uyuşumlu izdüşümle bile-bir doğru değil, eğri bir çizgi olduğundan, koordinatları bilinen noktaları birleştiren izdüşüm doğruları, tam olarak arazide gözlenen doğrultuları göstermez; bu nedenle, düzlemsel analitik geometri yöntemlerini uygulamadan önce, bunlar üzerinde kiriş yayı (dv açısı) düzeltmesi yapmak gerekir. Ayrıca, dik koordinatlardan yukarıdaki formüllerle elde edilen AB uzaklığı, tam olarak gerçek arazi uzaklığına eşit değildir; farklar çok küçük olduğundan topometri ve topografyada göz ardı edilebilir; bununla birlikte jeodezi hesaplarında dikkate alınmalıdır.

Coğrafi Koordinat Sistemi
Dünya'nın üzerindeki temsili enlem ve boylamlar, koordinatları belirlemek için kullanılır.
Coğrafi koordinat sistemi, Dünya üzerindeki her noktanın yerini belirtmek için kullanılabilen bir yer bulma sistemidir. Küresel koordinat sistemindeki üç bileşenden ikisi kullanılarak belirtilir.
Yer belirlemede kullanılan en eski yöntemlerden bir tanesi coğrafi koordinat sistemidir. Bu sistem paralel (enlem dairesi) ve meridyen (boylam dairesi) dairelerinden oluşur.
İlk defa Babilliler ortaya atmış, sonrasında Batlamyus tarafından bir tam çemberin 360 derece (360°) olduğunun belirtilmesi ile teori daha da geliştirilmiştir.

Paralel ve Meridyenler (Enlem ve Boylam Daireleri)
Dünyayı kuzey ve güney yarım küre diye ikiye ayıran ekvatora paralel dairelere paralel ya da enlem daireleri denir. Ekvatorun kuzeyindeki paraleller kuzey paraleli, güneyindekiler ise güney paraleli olarak adlandırılır. Paralel daireleri kuzey ve güneyde 1° aralıklı 90'ar tane olmak üzere toplam 180 tanedir.
Ekvatora dik ve kutuplarda birleşen dairelere de meridyen ya da boylam daireleri denir. Londra'da Greenwich'teki gözlem evinden geçen meridyen, başlangıç meridyenidir. Başlangıç meridyeninin doğusundaki meridyenler doğu, batısındaki meridyenler ise batı meridyeni olarak adlandırılır. Meridyenler 1° aralıklı 180 doğu ve 180 batı meridyeni olmak üzere toplam 360 tanedir .

Bu koordinat sisteminin başlangıcı Greenwich meridyeni ile ekvatorun kesim noktasıdır. Koordinat eksenleri de Greenwich meridyeni ve ekvatordur.
Bir noktadan geçen enlem dairesinin ekvatora olan uzaklığına, diğer bir deyişle bir noktanın ekvatora olan uzaklığını yerin merkezinden gören açıya o noktanın enlemi denir. Bir noktadan geçen meridyen dairesi ile başlangıç meridyeni arasındaki açıya, diğer bir deyişle bir noktanın meridyeni ile başlangıç meridyeni arasındaki uzaklığı yerin merkezinden gören açıya o noktanın boylamı denir.

Haritaların dört köşesinde, o köşelere ait enlem ve boylam değerleri yazılıdır. Ayrıca haritaların kitabelerinde enlem ve boylamlara ait siyah beyaz işaretlenmiş birer dakikalık dakika çizgileri vardır.