Yengeç ve Oğlak Dönencesi, Gündönümleri ve Ekinoks

• Kuzey Yarıkürede yaklaşık olarak 21 Mart İlkbahar Ekinoksu - 23 Eylül Sonbahar Ekinoksudur.

• Güney Yarıkürede yaklaşık olarak 21 Mart Sonbahar Ekinoksu - 23 Eylül İlkbahar Ekinoksudur.

Dönenceler

Yengeç ve Oğlak Dönencesi
Ekvatorun kuzeyinde ve güneyinde, tıpkı ekvator gibi gerçekte var olmayan iki düşsel çizgi daha uzanır: 23 derece 27 dakikalık kuzey enleminden geçen Yengeç dönencesi ile 23 derece 27 dakikalık güney enleminden geçen Oğlak dönencesi. Bu çizgiler, güneş ışınlarını her zaman dik olarak alan enlemlerin alt ve üst sınırlarıdır. Güneş gökyüzündeki görünür hareketi sıra­sında tam bu çizgilerin üzerinden geçerken yön değiştiriyormuş gibi gözükür. Bu neden­le, mevsimlerin dönüm noktası sayılan bu düşsel çizgilere dönence adı verilmiştir. Bu iki enlem arasında kalan bölgelere de dönenceler arası ya da tropik bölgeler denir. Çünkü dönencelerin Yunanca'dan batı dillerine ge­çen adı da gene "dönüm noktası" anlamına gelen tropik sözcüğüdür.
Afrika'nın kuzeyde Sahra Çölü ve Sudan'dan güneyde Zimbabve'ye kadar uzanan bü­yük bölümü; Asya'da Arabistan ve Hindistan yarımadalarının güney bölümleri ile Bir­manya, Tayland, Vietnam, Laos, Kampuçya, Malezya ve Endonezya; Avustralya'nın kuzey bölümü ile Büyük Okyanus'taki adaların ço­ğu; Amerika kıtasında ise Meksika'nın güney­deki büyük bölümü, Batı Hint Adaları, Orta Amerika ve Güney Amerika'nın kuzey yarısı dönenceler arasında kalan tropik bölgelerdir.
Güneş aslında hareket etmez; ama Dünya'nın ekseni ile Güneş çevresinde dolandığı yörünge düzlemi belirli bir açı yaptığı için, Dünya'dan bakıldığında Güneş'in gökyüzün­deki yeri yıl içinde günden güne değişiyormuş gibi gözükür. 22 Mart'ta Güneş tam ekvato­run üzerindedir. O tarihten sonra görünürde kuzeye doğru yönelerek 21 Haziran'da Yen­geç dönencesinin üzerine gelir. Bu dönenceye ulaştığı anda yönünü değiştirerek bu kez güneye doğru hareket ediyormuş gibi gözü­kür. 22 Eylül'de gene ekvatorun üzerinden geçip 21 Aralık'ta Oğlak dönencesine gelir. Böylece Dünya'da, Güneş'in bu görünür yol­culukları gibi üçer ay süren dört mevsim yaşanır.
Dönencelerde güneş yılın her mevsiminde sabah altı sularında doğup, akşam altıya doğru batar. Bizim bulunduğumuz enlemler­de gündoğumundan önce ve günbatımından sonra görülen uzun alacakaranlık da bu en­lemlerde hiç olmaz. Güneş'in ısısı dönence­lerde yoğunlaştığı için tropik enlemler dünya­nın en sıcak bölgeleridir. Yüksek kesimler dışında kavurucu bir sıcaklık hüküm sürer.
Ekvatorun hemen yakınındaki bölgeler yı­lın büyük bölümünde bol yağmur aldığı için, bu sıcak ve nemli iklimde gür ormanlar yeşerir. Ama ekvatorun biraz daha kuzeyin­deki ve güneyindeki enlemlerde egemen olan yağışlı ve kurak iklimde ormanlar yerlerini tropik otlaklara bırakır. İyice kuzey ve güne­ye doğru ilerleyip dönencelere yaklaştıkça da yağmur azaldığı için otlaklar kızgın çöllere dönüşür.

Dönence

Dünya üzerinde, Güneş ışınlarının yılda iki kez dik açıyla geldiği, sıcak kuşağın kuzey ve güney sınırlarını oluşturan ve ekvatorun 23º 27' kuzey ve güneyinden geçtiği varsayılan iki çember.

Bunlardan güney yarıküredekine Oğlak Dönencesi, kuzey yarıküredekine ise Yengeç Dönencesi adı verilir. Güneş ışınları her yıl 21 Haziran'da kuzey; 21 Aralık'ta da güney dönencesine dik olarak düşer. Bu tarihler, bu yarımkürelerde gündüzlerin en uzun, gecelerin en kısa olduğu ve yazın başladığı tarihlerdir. İki dönence arasında kalan bölgeye dönencel (tropikal) bölge denir. Dönenceler, kuzey ve güney kutup daireleriyle birlikte, yerküreyi beş iklim bölgesine bölerler. Oğlak Dönencesi'ne kış dönencesi, Yengeç Dönencesi'ne yaz dönencesi denir.

Yılın En Uzun Günü, Neden En Sıcak Günü Değildir?

21 Haziran geldiğinde yılın en uzun gününü yaşarız ancak en yüksek hava sıcaklığı bundan ancak bir iki ay sonra gerçekleşir. Neden? Çünkü Deniz ve okyanuslar haziran ayında soğuktur. Kışın dağlarda biriken karlar ve henüz erimeye başlamış buzullar sebebiyle yeni yeni ısınan deniz ve okyanuslar ancak bir iki ay sonra daha sıcak hale gelir.

Ağustos ayında okyanus suyu sıcaklığı hazirana göre daha fazla olacaktır. Yerin ve okyanusların kış sonrası en yüksek sıcaklığa ulaşmaları için daha fazla aya ihtiyaçları vardır. İşte bu da neden en uzun günde en sıcak günü yaşamadığımızı basitçe açıklıyor.


Kaynak : EarthSky (21 Haziran 2012)

Gündönümü
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi & Vikipedi, özgür ansiklopedi

Gündüz ile gecenin eşit olduğu gün. Güneş, 21 Haziran'da Kuzey, 21 Aralık'ta Güney yarıkürede ekvatordan en uzak olduğu noktaya ulaşır. Gündönümü bu tarihlerde gerçekleşir.
Gündönümü, yılda iki kez tekrarlanan ve güneşin dünyaya (ekvator çizgisine) en uzak mesafede olduğu ana verilen addır. Günlerin ve gecelerin kısalmaya veya uzamaya başladığı andır.
Yaz Gündönümü`nde (yaklaşık 21 Haziran), güneş ışıkları Yengeç Dönencesi`ne dik gelir. Kuzey yarıkürede günler kısalmaya, güney yarıkürede uzamaya başlar. Bu tarih bazı ülkelerde kuzey yarıkürede yazın, güney yarıkürede kışın başlangıcı sayılır. Bununla beraber bazı ülkelerde de yazın veya kışın tam ortası kabul edilir.Güney yarıkürede en kısa gün,Kuzey yarıkürede en kısa gece yaşanır.
Kış Gündönümü`nde (yaklaşık 21 Aralık), güneş ışıkları Oğlak Dönencesi`ne dik gelir. Kuzey yarıkürede günler uzamaya, güney yarıkürede kısalmaya başlar. Bu tarih bazı ülkelerde kuzey yarıkürede kışın, güney yarıkürede yazın başlangıcı sayılır. Bununla beraber bazı ülkelerde de yazın veya kışın tam ortası kabul edilir.Güney yarıkürede en uzun gün,Kuzey yarıkürede en uzun gece yaşanır.