Yahya Kemal Beyatlı

Yahya Kemal Beyatlı - OK


Yavuz Sultan Selim Hân'ın önünde

Ok atan ihtiyar Bektaş Subaşı,

Bu yüksek tepeye dikti bu taşı

O Gaazî Hünkâr'ın mutlu gününde..



Vezir, molla, ağa, bey, takım takım,

Güneşli bir nîsan günü ok attı.

Kimi yayı öptü, kimi fırlattı;

En er kemankeşe yetti üç atım.



En son Bektaş Ağa çöktü diz üstü.

Titrek elleriyle gererken yayı,

Her yandan bir merak sardı alayı.

Ok uçtu, hedefin kalbine düştü.



Hünkâr dedi 'Koca! Pek yaman saldın,

Eğerçi bellisin benim katımda,

Bir sır olsa gerek bu ilk atımda.

Bu sihirli oku nereden aldın? '



İhtiyar elini bağrına soktu,

Dedi ki: "İstanbul muhâsarası,

Başlarken aldığım gazâ yarası,

İçinden çektiğim bu altın oktu!.."

Yirminci yüzyıl Türk Edebiyatının şair ve yazarlarından. 1884’te Üsküp’te doğdu. İlk öğrenimini Üsküp’te yaptı. Selanik İdadisinde başladığı orta öğrenimini 1902’de geldiği İstanbul Vefa İdadisinde tamamladı. İkinci Sultan Abdülhamid Han devrinde Jön Türkler cereyanına kapılarak, 1903’te Paris’e kaçtı. Orada Meaux Kolejinde Fransızcasını ilerlettikten sonra Siyasal Bilgiler Fakültesine girdi. Dokuz yıl kaldığı Paris’ten döndükten sonra Darüşşafaka’da tarih ve edebiyat öğretmenliği, Darülfünun’da çeşitli dersler okuttu.




Bu vazifelerini sürdürürken çeşitli gazetelerde ’Süleyman Sadi’ mahlasıyla makaleleri çıktı. Türk Ocağındaki konferans ve sohbetleriyle sanat, tarih ve milliyetçilik üstündeki yeni fikirlerini aydın çevrelere benimsetti. Şiirlerini ilk defa Birinci Dünya Harbi sıralarında Ziya Gökalp’in çıkardığı Yeni Mecmua’da neşretmeye başladı. Birkaç şiiriyle çok geniş bir şöhret kazandı. Mütareke yıllarında bazı gençlerle beraber Dergah dergisini çıkardı. İki yıl kadar süren bu dergide şiir ve makaleleri yayınlandı.




Mütareke yıllarında ve Anadolu Kurtuluş Mücadelesi yıllarında bu hareketi destekleyen ve değerlendiren, güçlü ve cesaret dolu yazılarıyla milliyetçi gençliğin lideri durumuna geçti. Ankara’ya geçip Hakimiyet-i Milliye gazetesine başyazar oldu. Lozan’a giden Türk heyetine müşavir sıfatıyla katıldı. Lozan’dan döndükten sonra birkaç dönem, Urfa, Yozgat, Tekirdağ ve İstanbul’dan milletvekili seçildi. Varşova, Madrit, Lizbon elçiliklerinde bulundu. Bir yıl Pakistan Büyükelçiliğinde bulunduktan sonra emekliliğini isteyerek, yurda döndü. 1 Kasım 1958’de İstanbul’da vefat etti. Ertesi gün vasiyeti üzerine Rumelihisarı Mezarlığına gömüldü.




Yahya Kemal, yetişme tarzı, kültürü, tesirleri ve her hali Türk olan davranışlarıyla milli şahsiyetlerimizden biridir. Paris’te Siyasal Bilgiler Fakültesinde derslerini takip ettiği Albert Sorel’in kuvvetli tesiri altında kalarak Türk tarihini incelemeye başladı. Jean Moréas, Baudelaire, Verlaine gibi Fransız şairlerinin edebi mülahazalarını iyi kavradı.Paris’e gidişi bir kaçış olduğu halde orada, bilhassa Jön Türkler tarafından organize edilen siyasi faaliyetlere katılmayarak sanat çevrelerinde kendini yetiştirdi. Bu yıllarda, İstanbul’da parlayıp sönen Servet-i Fünun şiiri tesirinden kendini kurtardı.




Klasik divan şiirini ve konularını batı şiirindeki bütünlük anlayışıyla milli bir ses ve yeni bir üslupla ele aldı. Avrupa dönüşü Yeni Mecmua’da, ’Bulunmuş Sahifeler’ başlığıyla yayınladığı gazeller ve şarkılarla tanındı. Bu neo-klasik şiirler, onun çıkış noktasının Osmanlı tarih ve şiiri olduğunu gösterdiği gibi, sonradan yeni şekiller ve sade dille yazdıklarında da şairin Osmanlı medeniyet ve kültürüne bağlı kaldığı görülür. Milli değerlerimize dayanmayan Batı taklitçiliğinin olamıyacağını bunun için de şiir ve yazılarıyla hiç gösterişe kapılmadan milli sanatı kurmaya çalıştı. Onda tarih, vatan, millet ve İstanbul sevgisi, hep bu açıdan işlenir.




Osmanlı medeniyeti yüzyıllar boyu en güzel eserlerini İstanbul’da vücuda getirdiği için, İstanbul, Boğaziçi ve tabiat güzellikleri sevgisinin yanısıra, tarih değerlerine de şiirlerinde yer verir. Duygu, düşünce ve hayali ustalıkla kaynaştıran şair, pekçoğunda hikaye karakteri verdiği lirik-epik şiirlerinin konularını aşk, tabiat, deniz ve ölümden alır. Şiirde iç ahengi her şeyden üstün tutmuştur. Ona göre ahenk, veznin bittiği yerde başlar. Bütün şiirlerini bu ahengin sağlanmasına daha elverişli gördüğü, aruzla yazmıştır. Yalnız ’Ok’ şiiri hece vezniyledir. Ana dilimize olan sevgisini ’Bu dil ağzımda annemin sütüdür.’ mısrasıyle anlatan Yahya Kemal, söylediğimiz lisan dediği İstanbul Türkçesine bağlıdır. Şiirde olduğu gibi nesirde de yerli yersiz mecazlardan arınmış; duygu ve şiir yüklü, her cümlesiyle fikri bir adım daha ileriye götüren yepyeni bir nesir üslubuna sahiptir.




Yahya Kemal Beyatlı şiirlerini, makale ve hikayelerini sağlığında kitaplara toplamamış; eserleri dergilerde, birçok gazetelerde dağınık kalmıştı. Ölümünden sonra dostları ve talebeleri tarafından bir ’Yahya Kemal’i Sevenler Cemiyeti’ kurulduğu gibi, İstanbul Fetih Cemiyetine bağlı bir de Yahya Kemal Enstitüsü ve Müzesi açıldı (1961). Hakkında yayınlanmış kitapların sayısı on beşi geçer. Usta bir şiir yapısına ve kelime işçiliğine sahip olan Yahya Kemal, yüzyılımızın en başarılı Türk şairlerindendir.

AKINCI

Bin atlı, akınlarda çocuklar gibi şendik;
Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik!

Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: İlerle!
Bir yaz günü geçtik Tuna'dan kaafilelerle...

Şimşek gibi bir semte atıldık yedi koldan,
Şimşek gibi Türk atlarının geçtiği yoldan.

Bir gün yine dolu dizgin boşanan atlarımızla
Yerden yedi kat arşa kanatlandık o hızla...

Cennette bu gün gülleri açmış görürüz de
Hâlâ o kızıl hâtıra titrer gözümüzde!

Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik,
Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik!

SONBAHAR

Fani ömür biter,Bir uzun sonbahar olur.
Yaprak, çiçek ve kuş dağılır, tarümar olur.
Mevsim boyunca kendini hissettirir veda;
Artık bu dağdağayla uğuldar deniz ve dağ.
Yazdan kalan ne varsa olurken haşır neşir.
Günler hazinleşir, geceler uhrevileşir;
Teşrinlerin bu hüznü geçer ta iliklere.
Anlar ki yolcu yol görünür selviliklere.

Dünyanın ufku gözlere gittikçe tar olur.
Her gün sürüklenip yaşamak ruha bar olur.
İnsan duyar yerin dile gelmiş sükutunu;
Bir başka musikiiye geçiş farz eder bunu.

Teslim olunca vadesi gelmiş zevaline,
Benzer cihana gelmeden evvelki haline.

Yaprak nasıl düşerse akıp kaybolan suya
Ruh öyle yollanır uyanılmaz bir uykuya:
Duymaz bu anda taş gibi kalbinde bir sızı;
Fark etmez anne - toprak ölüm maceramızı.


Yahya Kemal Beyatlı

Teşekkür ederim !!

Yahya Kemal Beyatlı

(1884 Üsküp-1958 İstanbul),

Türk şair ve düşünürü. Asıl adı Mehmet Agâh'tır. Nişli İbrahim Bey'in oğludur. İlköğrenimini Üsküp'te, ortaöğrenimini Selânik ve İstanbul Vefa idadilerinde (lise) tamamladı (1902). Bir öğrenim dönemi Robert Kolej'e devam ettikten sonra Paris'e gitti (1903). Siyasal Bilgiler Fakültesi'ne yazıldı. 1912'de yurda dönünce Türk Ocağı çevresine katıldı, ulusçuluk akımını yaymak isteyen bu kuruluşun düzenlediği cuma toplantılarında edebiyat konferansları verdi. Ziya Gökalp gibi, dönemin iktidar partisi olan İttihat ve Terakki'nin merkez organlarında görevli düşün adamlarıyla yakınlık kurdu. O da, "Millî Edebiyat" akımına bağlı çağdaşı yazarlar gibi (Fuat Köprülü, Hamdullah Suphi, Yakup Kadri vb.) dil ve tarih konularında görüşlerini belirten makaleler yayımlamaya başladı. Bu ilişkiler sonucu, güçlendirilmek istenen Darülfünun'un öğretim kadrosuna atandı (1915).

Kurtuluş Savaşı'nın bitimine doğru (1923) Ankara'ya geçerek Hakimiyet-i Milliye gazetesine başyazar oldu. Urfa'dan milletvekili seçildi (1923). Daha sonra Varşova (1926), Madrid (1929) elçiliklerine atandı. Tekirdağ ve İstanbul milletvekili seçilerek yeniden parlamentoya girdi (1935-1946). 1949'da Pakistan büyükelçiliğinden emekliye ayrıldı; ölümüne kadar özel bankaların ve kimi şirketlerin "idare meclisi" üyeliklerinde bulundu. Makale ve şiirleri II. Meşrutiyet döneminde Yeni Mecmua, Şair, Edebî Mecmua, Şair Nedim, Büyük Mecmua, Dergâh, İnci, Yarın, İleri dergi ve gazetelerinde, Cumhuriyet döneminde Akademi, İstanbul, Aile, Cumhuriyet, Akşam, Hürriyet dergi ve gazetelerinde yayımlandı.

Paris'te kaldığı dokuz yıl boyunca tarih ve edebiyat dallarında öğrenim fırsatları bulan Yahya Kemal yenilik edebiyatımızın en güçlü şairlerinden biridir. 20. yüzyılın başında açıklığa kavuşan bir çeşit yeniden doğuş hareketinde, Tanzimat sonrası düşünsel gelişmelerin oluşturduğu dönüşümlerin uzağına düşmemiştir.

Yapıtları:

• "Kendi Gök Kubbemiz" (1961),
• "Eski Şiirin Rüzgârıyla" (1962),
• "Rübailer ve Hayyam Rübailerini Türkçe Söyleyiş" (1963),
• "Aziz İstanbul" (1964),
• "Eğil Dağlar" (1966),
• "Siyasî Hikâyeler" (1968),
• "Siyasî ve Edebî Portreler" (1968),
• "Edebiyata Dair" (1971).

Edebi Kişiliği (Özet)

• Başta şiir olmak üzere 20. yüzyıl fikir, kültür ve sanat hayatının önemli simalarındandır.
• Türk toplumunun Tanzimat’tan bu yana yaşadığı kimlik problemine şiirleriyle cevap üretmeye çalışmıştır.
• İlk şiirlerini Selanik’te “Esrar” mahlası ile yayımlamıştır.
• Tahsilini tamamlamak üzere geldiği İstanbul'da Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin ve diğer Servet-i Fünûn sanatçılarını tanır ve dönemin çeşitli edebiyat dergilerinde ilk şiirlerini bu çizgide yayımlar.
• Yahya Kemal’in Paris yılları sanat ve düşünce hayatının şekillenmesinde önemli bir yer tutmuştur.
• Tarih konusundaki birikimini Albert Sorel’e borçlu olduğunu çeşitli vesilelerle dile getirmiştir.
• Paris yıllarında Servet-i Fünûn edebiyatının Fransız taklidi bir edebiyat olduğunu fark etmiş ve sanat hayatının büyük bir bölümünde Servet-i Fünûn karşıtı bir anlayışa sahip olduğunu dile getirmiştir.
• Fransız şiirini büyük bir dikkatle mercek altına almıştır.
• Fransız şiirine o yıllarda hakim olan parnasizm mükemmeliyetçiliği, sembolizm musikisi, neo-klasisizmin tarihiliği Yahya Kemal’i öz şiire götürecektir.
• Yahya Kemal, saf şiir anlayışının Türk edebiyatındaki iki önemli kurucu isminden biridir.
• Yahya Kemal, genel anlamda Türk şiirinin en önemli iki parnasyen şairinden biri olarak kabul edilir.
• Yahya Kemal’in şiirlerini etkileyen en önemli eser, Les Trophes’tir. (Jose de Heredia)
• Paris’ten döndüğü yıllarda neo-klasisizmin tesiri altındadır. Nitekim bir süre Yakup Kadri ile birlikte Nev-Yunanilik veya Havza edebiyatı anlayışına bağlı kalır ve bu doğrultuda şiirler kaleme alır.
• Nev-Yunanilik etkisiyle kaleme aldığı şiirler şunlardır: Adonis, Bergama Heykeltıraşları, Biblos Kadınları, Sicilya Kızları
• Nev-Yunanilik etkisiyle kaleme aldığı meşhur yazısı ise “Çamlar Altında Musahabe’dir.”
• Nev-Yunanilik ile birlikte Türk şiirini ve Türk zevkini Arap Acem etkisinden koparıp doğrudan doğruya Yunan ve Latin kültür- edebiyatına bağlar.
• Balkan ve Birinci Dünya Savaşı sonrasında Nev-Yunanilikten tamamen uzaklaşmıştır.
• Yahya Kemal, Türk aydını hakkında da fikir sahibidir.
• O, Türk kültür tarihinde geniş bir yankı uyandıran “mektepten memlekete dönmek” çağrısının sahibidir.
• Ona göre Tanzimat sonrası Türk şiirinin ve edebiyatının uğradığı sekteler, aydınların mektepten memlekete dönmemeleridir.
• Yahya Kemal, “Ok” şiiri dışındaki eserlerini aruzla kaleme almıştır. Aruz konusunda oldukça başarılıdır.
• Gazel, rubai, şarkı Yahya Kemal’in en çok tercih ettiği divan edebiyatı nazım biçimleridir.
• Divan edebiyatını sadece biçimsel bağlamda kullanmıştır.
• Yahya Kemal; nazmı nesre yaklaştırma ilkesine şiddetle karşı çıkmış, şiirin ayrı bir dili olduğu görüşünü savunmuştur.
• Yahya Kemal hayattayken herhangi bir eseri yayımlanmamıştır.
• Eserleri Nihat Sami Banarlı öncülüğünde kurulan Yahya Kemal Enstitüsü tarafından Yahya Kemal Külliyatı adı altında13 cilt olarak yayımlanmıştır.
• "Mısra benim namusumdur." sözü şiirdeki mükemmeliyetçi yaklaşımının yansımasıdır.
• "Beyaz lisan" sözü ile Tabii Türkçe kastedilmiştir. Türkçeleşmiş Türkçe.
• "Musiki" sözü Mallarme etkisinin ürünüdür. Şiirde ritm duygusunun önemini ifade etmektedir.
• "Çok İnsan anlayamaz eski mu*****iz
  Ve ondan anlayamayan bir şey anlamaz bizden" Bu dizeler eski musikiye verdiği önemi ifade etmektedir.
• "Söylediğimiz lisan" terimini İstanbul Türkçesi için kutlanmıştır.
• " Bu dil ağzımda annemin sütüdür." Türkçeye olan sevgisini dile getirdiği meşhur mısradır.