Vedat Türkali

Türk edebiyatına yazar, romancı ve senarist olarak ismini yazdıran Vedat Türkali, Samsun'da dünyaya geldi. Asıl adı Abdülkadir Pirhasan olan Türkali, Samsun Lisesi'ni bitirdikten sonra askeri öğrenci olarak İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nü bitirdi. Askeri Liselerde edebiyat öğretmenliği yaptı. Türk Ceza Kanunu'nun 141. maddesi gereceğince yasa dışı eylemlerde bulunduğunu gerekçesiyle 1951 yılından itibaren yedi yıl hapis cezasına çarptırıldı.

Cezasını tamamlayıp özgürlüğüne kavuştuğunda sinema ve tiyatroyla uğraşmaya başladı. Senaryo yazarlığı ve yönetmenlik yaptı. Toplumsal sorunlara değinen ve gerçekçi bakışaçısı içeren birçok senaryo yazdı; bu ürünlerin bir bölümünü daha sonra kitap haline getirdi. Vedat Türkali asıl ününü 'Bir Gün Tek Başına' adlı romanıyla duyurdu. Adı geçen romanla 1974'te Milliyet Yayınları Roman Yarışması Birincilik Ödülü'nü, 1976'da ise Orhan Kemal Roman Armağanı'nı kazandı. 1960'lı yılların toplumsal durumunu ve dönemin siyasal eylemlerini konu edilenen 'Bir Gün Tek Başına', çalkantılı yıllar içinde küçük burjuva aydının yaşamını, içinde bulunduğu durumu, çelişkileri ve ruhsal durumu yansıtır. 'Bir Gün Tek Başına'yı izleyen romanı 'Mavi Karanlık'ta ise 12 Eylül darbesinin öncesinde siyasal ve toplumsal gelişmelerin arkaplanını anlatır. Toplumun değişik kesimlerinden seçtiği karakterleri, aydın ve küçük burjuvaların durumunu anlattığı bu kitapta olaylar Bodrum'da geçer. 12 Eylül darbesinden sonra Türk Yazarlar Sendikası (TYS), Aydınlar Dilekçesi ve Barış Derneği'nin davalarından yargılanan Vedat Türkali, "Yeşilçam Dedikleri Türkiye" adını taşıyan romanında Türkiye ile sinemamızın merkezi olan Yeşilçam arasında bağlantı kurarak aydınların toplumsal sorunlarını ve sorumluluklarını inceler.

Vedat Türkali 90'lı yılların başından itibaren sessiz bir sürece girmiştir. Bunun en büyük nedeni de Türkali'nin; "Bir Gün Tek Başına, bu kitabı yazmak için kullandığım bir müsfetteydi," dediği Güven'i yazmak için on yılı aşkın süre Londra'da yaşamasıdır. Türkiye Komünist Partisi'nin (TKP) tarihçesini niteliğinde kaleme alınan Güven'in ilk adımları 1956 yılında Türkali cezaevindeyken atılmıştır. Türkali bu kitabı kaleme alırken ilk tepki yıllarca çalıştığı yayınevinden gelmiş ve yayınevi böyle 'tehlikeli' bir kitabı basmak istememiştir. Gendaş Yayınevi ile anlaşan Türkali'nin kitabı çıkar çıkmaz farklı kesimlerden sesler yükselmiştir. Kimilerince bu kitap Türkiye sosyalist hareketinde önemli bir rol üstlenen TKP tarihinin çarptırıldığını söylerken kimileri de kitabı edebi açıdan ele alarak değerlendirmiş ve 'Güven'deki çelişkili noktalara dikkat çekmiştir. Yazarın yaklaşık 50 yıllık özleminin ürünü olan 'Güven' edebiyat çevrelerinde tartışılmaya devam ediyor.

Eserleri
Roman: Bir Gün Tek Başına (1975), Mavi Karanlık (1983), Yeşilçam Dedikleri Türkiye (1986), Tek Kişilik Ölüm (1990), Güven (2 Cilt / 1999)
Oyun ve Senaryoları: 141. Basamak (1971), Bu Ölü Kalkacak (1976), Üç Film Birden (1979), Eski Filmler (1983), Dallar Yeşil Olmalı (1987)
Şiir Kitapları: Eski Şiirler Yeni Türküler (1979)
Yazıları: Bu