Paul Valery

(1871-1945)
Sembolizm akımının en önemli temsilcilerinden olan Paul Valery, Kosikalı bir gümrük memuruyla asil bir İtalyan kadının oğlu olarak Güney Fransa'da Sete adlı bir liman kentinde doğdu. 30 Ekim 1971'de doğan Valery, liseyi bitirdikten sonra Montpellier Üniversitesi'nde hukuk okumaya başladı. Aradan fazla zaman geçmeden daha çok tabiat bilimleri, müzik ve edebiyata ilgi duymaya başladı. 1892'de kendini tamamen yazarlık çalışmalarına verebilmek için Paris'e yerleşti. Güzellikle gerçeklik korusundaki düşlerinin şiirle gerçekleşemeyeceğini anlayınca derin bir ruhsal bunalıma giren yazar 1892'de edebiyat alanında kariyer yapmaktan vazgeçti. Bunun yerine daha çok matematikle ilgilenmeye karar verdi.

1894'te düşüncelerini günü gününe kaydetmeye başladı. 51 yıl boyunca uğraş verdiği bu alandan ortaya 271 defter çıktı. Cahiers adıyla yayınlanan bu defter post modern dönem insanının bilinç analizidir. Andre Gide ile arkadaşlığını yaşam boyu sürdüren Valery, adı geçen yazarla mektuplaşmalarında Cahiers'lerin düşüncelerine hakim olmak için bir olarak sağladığını ifade etmiştir. Bu defterler kültür, politika, din ve felsefe konularındaki düşüncelerini olduğu gibi düzyazı, şiir, karakalem çalışmalarını ve suluboya resimlerini içermektedir.

En üst düzeydeki soyuk düşüncelerini tam bir sanatsal yaratıcı güçle birleştirerek seçkinleşen Leonardo da Vinci'yi en ideal insan tipi olarak gören Valery, Leonardo da Vinci Yöntemine Giriş adlı kitabında bu hayranlığını dile getirdi. Aynı yıllarda 10 bölümden oluşan ve 1946'da tamamı yayınlanan Teste dizisinin ilk kitabı Mösyö Teste ile Bir Akşam'ı da çıkardı. Yazarın manevi değerleri anlatmayı amaçladığı bu metinlerin odak noktasını, çok sıkı zihinsel bir çilecilik içinde yaşanan borsa spekülatörü Mösyö Teste oluşturmaktadır.

Paul Valery, 1897'de Savaş Bakanlığı'nda tutanak sekreterliği görevine getirildi. Üç yıl sonra Jeannie Gobullard ile evlenen yazar, 1920'ye kadar çalışacağı Havas adlı haber ajansına da o yıllarda geçti. 1917'de dört yıllık bir çalışmanın ürünü olan Genç Parque adlı ilk manzum yapıtını tamamladı. Bu yapıtında 512 dizelik klasik Aleksandren'lerden oluşmaktadır. Yaşamı düzenleyen üç kader tanrıçasının en genci, şairin yeni uyanmış olan yaratıcı gücünü simgelemektedir. Şiirin bunun dışında, Valery'nin estetik bir teori ve bunun pratik uygulaması için verdiği savaş vurgulanmaktadır. Valery için önemli olan biçimdir. Şiir sanatına karışık bir evren olarak bakan şair, şiirin arkasında bir anlam aramaksızın bir partisyon gibi okunması gerektiğini savunuyordu. Büyüler adlı yapıtı poesie pure denilen arı şiir akımına dayanan ve estetiğin otonom dünyasını üretmeyi amaçlayan sembolik şiir antolojisi içinde yayınlandı. Bu antolojinin en ünlü şiiri ölüm ve yaşam, zaman ve edebiyat konularında şiirsel bir meditasyon olan Deniz Mezarlığı adlı, Rainer Maria Rilke tarafından 1925'ta Almanca'ya çevrilen şiirdir.

Pitya Delfi Kehaneti'nin aynı adlı rahibesinin öyküsünü anlatan bu yapıtta sanatçının esinine uymasının mı yoksa çalışarak yaptığını oluşturması gerektiğinin mi sorusunu ele almaktadır. Valery için her zaman çalışma süreci, sağlanan sonuçtan daha önemli olmuştur. Bu nedenle Palmiye şiirinde de şiir çalışmalarını ele almıştır.

Sonraki yıllarda deneme yazarlığına ağırlık veren Paul Valery, bu yazılarıyla şiirin birçok modern kavramına öncülük etti. 1925 yılında Academie Française üye seçilen yazar, bir yıl sonra Rhumbs adlı aforizma denemesini yayınladı. 1927'de denemenin ikinci cildi olan Autre Rhumbs çıktı. 1937 yılında College de France'a Şiir Sanatı Kürsüsü Profesörü olarak atanan Valery, dört yıl sonra Benim Faust'um adlı tiyatro oyununu yazdı. Bu oyunda düşlemeyi ve varolmayı eşsiz bir biçimde birleştiren bir kişilik olarak gördüğü Goethe'yi incelemesi sonucunda kaleme aldı. Oyunun başkahramanı olan Faust adındaki bilgin, sekreterine yaşamının toplamı ve takdiri anlamında bir tür anlarından oluşan son eserini dikte ettirmekteydi.

20 Temmuz 1945'te Paris'te yaşamını yitiren Paul Valery, devlet töreniyle defnedildi.

Eserleri
Leonardo da Vinci Yöntemine Giriş (Leonardo / Introduction a la methode de Leonardo da Vinci, 1895), Mösyö Teste ile Bir Akşam (Une soiree avec Monsieur Teste, 1985), Genç Parque (Le jeune Parque, 1917), Öpalinos ya da Mimar (Eupalions ou architecte, 1923), Ruh ve Dans (L'ame et la danse, 1923), Benim Faustum (Mon Faust, 1941)

VALERY (Paul), fransız yazar (Söte 1871 - Paris 1945). Gümrük memuru bir baba ile Fanny Grassi adında bir İtalyan anadan dünyaya geldi. Daha 15 yaşındayken "kendi beyninin sonuna kadar tadını çıkarmayı" koruyordu ve 1892’de, meşhur “Cenova gecesi”nde aradığı çözüm yolunu buldu: aşk, sembolist şiir, dostluk gibi, zekâyla bütünleşmesini geciktiren bütün “putlar" ile ilişkisini kesecekti. Böylece Monsieur Teste'e (1896) ve iki yıl sonra yazımına başlayacağı "Defterier’’e (Cahiers) giden yol açılmış oluyordu. Kendisine iki doğru yolu, bilimselliği ve yaratıcılığı gösteren Leonardo da Vinci’den esinlenerek kendine, Monsieur Teste adını verdiği, bütün görünüşlerin ve bütün kolaylıkların düşmanı bir sözcü yarattı. Eupalinos ou lArchitectete ve l'Âme et la Danse'ta (1923) “sarhoşlukların en soylusu” diye nitelendirdiği "eylemlerden gelen sarhoşluk”a örnek olarak bir aleve benzettiği temel eylem olan dansı gösterdi. Şiire, ama herhangi bir şiire değil, "temel” şiire, yani bütün derinliğiyle düz yazıdan arınmış bir şiire dönüşü la Jeune’ Parque (1917) ile gerçekleşti. Burada Valery birbirinden ayrılamayacak bir biçimde soyutlama ile hazzı birleştiriyor, hiçbir zaman “saf şiir”e sığınmıyor ve temel anlamlarıyla, yani bilincin kendi bilincine varması ile ustaca kaynaşmış bir şiire ulaşıyordu. Aynı kaygıyı Charmes’ (1922) adlı şiir kitabında da görürüz.
Deniz’ mezarlığı’nın on iki heceli dizeleri evrensel şiirin doruğuna ulaşır. Charmes, arkitektonik yapısıyla düşünmenin hem nesnesi hem öznesi olan şairi anlamamızı sağlar. "Defterler”den derlediği Rhumbs (1926), Analecta (1927), Nouveaux Rhumbs (1927), Choses tues (1930), i'idĞe fixe (1932), Mauvaises Pensdes et autres (1942) ve özdeyişlerin sürekli sözdizimsel şaşırtamacalarla ışıldadığı Tel guefin (1941-1943) ayırtedici özelliği düşüncenin vurgulanması ve maddenin bu düşünceyle yoğrulmasıdır. VariPtP dizisinde (1924-1944) yazann sürekli olarak evrensele dönük dikkatinin ürünlerini görürüz. Her ne kadar aşırı bilinç yüzünden nihilizmin eşiğine kadar gelen yazarın gerçek ve katı manevi vasiyetnamesi Mon Faust (1941) ise de, Valöry serüvenini en iyi yansıtan yapıt "Defterler"dir. Burada, elli bir yıllık bir zihinsel yaşam eşine az rastlanır yoğunlukta psikofizyotojik görüşler ve çarpıcı notlar halinde görülür. Valöry'nin "ahlâk’’ını kuru ya da bencil bir ahlâk saymak doğru olmaz: onca, mutluluğu ve tutkuyu, hiçliğin tehdidi altındaki o ateşli, o patetik ve gelişmemiş benliğimizde değü. saf ve salt benliğimizin "kendimizin ötesinde”
icat ettiklerinde aramalıyız. Valâry’nin tarihsel görüşleri, 1919'da yazdığı la Crlse de /'espr/f’deki birçok düşünceyi yeniden ele aldığı Regards sur le monde actueT dedir (1931). Valöry bütün yapıtlarında zekânın kendi kendini tanımasını, yani kendi doğasının ve mekanizmasının işleyişinin bilincine varmasını ister. Çağdaşlığını vurgulayan en önemli özellik, çoğaldıkça birbirlerini yok eden fikirlere karşı duyduğu görece ilgisizlik ve fikirlerden çok bunların oluşum süreci üzerinde durmasıdır.
Bir yazısında Avrupa'nın "Asya kıtasının küçük bir parçası” olmak tehlikesiyle karşı karşıya bulunduğunu söylemiştir, insan zihni şairi ve araştırıcısı olan Paul Valöry işte bize bunu unutturmayı başarabilen ve Avrupa değerlerini koruyan nadir büyük Batılılar’dan biridir.