Hippolyte Adolphe Taine

Hippolyte Taine
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Sponsorlu Bağlantılar

Hippolyte Taine'nin potresiHippolyte Adolphe Taine (21 Nisan 1828 - 5 Mart 1893) 19. yüzyıl Fransız olguculuğunun önde gelen adlarından düşünür, eleştirmen ve tarihçi. Bilimsel yöntemi insan bilimlerinin incelenmesine uyarlamaya çalışmıştır. Edebiyat eleştirisine bilimsel bir yaklaşım kazandırmaya çalışmıştır

Yaşamı

Orta sınıf bir ailenin çocuğuydu. Bir süre evde özel öğrenim gördü. Avukat olan babasının ölümü üzerine annesi ile birlikte Paris’e gitti. Colege Bourbon ve yüksek öğretmen okulu (Ecole Normale Superievre)’nda yüksek öğrenimini tamamladıktan sonra 1851’de fikir ayrılığı yüzünden felsefe agrejesi olamadı.

Önce Nevers Koleji öğretmenliğine (1851-1852), sonra Poitiers kolejinde (1852) Belagat Kürsüsü öğretim üyesi yardımcılığına tayin edildi. Kısa süre sonra gözden düşerek Besancon Lisesi 6. sınıf öğretmenliğine verildi ve psikolojik meseleleri ele aldığı doktora tezi reddedildi.

Bunun üzerine görevinden ayrılarak Paris’e döndü. Çok genç yaşta Hıristiyanlığı reddederek usçu bir tutum benimsemiş, bilginin tümü ile duyumsal deneyime, gözleme ve kontrollü deneye dayanması gerektiğini savunan ideoloji akımına yakınlık duymuş. Ayrıca Hegel ve Spinoza’nın metafizik düşüncelerinden etkilenerek, yaşamın ve evrenin nedenselliği üzerinde düşünmeye başlamıştır.

Paris’te verilen felsefe eğitimi, Victor Cousın’in o dönemde yaygın kabul gören eklektik felsefesine dayanıyordu. Öğrenimi boyunca üniversite ile sık sık çatışmaya girdiği için, sonunda Taine’in diploma alması engellendi.

Üniversite yaşamında uzak kaldığı dönemde, son derece üretken bir yazar olarak kendini gösteren Taine, polemiğe yatkın üslubuyla olduğu kadar, kitaplarının konularıyla da dikkat çekti.Taine, 1852’de Paris’e dönerek edebiyat doktorası için De Personis Platonicis (Platon’un Karakterleri Üzerine) adlı tezi yazdı.

Ardından La Fontaine et ses Fables (1861; La Fontaine ve Fablları) adıyla kitaplaştırdı. 1853’te doktorasını tamamladıktan sonra Essai sur Tite-Live (1856; Titus Livius Üzerine Deneme) adlı yapıtını yayımladı.

Bu yapıttaki felsefi bakışıyla sert eleştirilere hedef olduysa da, Academie Francaise tarafından ödüllendirildi.

Bu dönemde bilim derslerine de girerek özellikle fizyoloji konusunda bilgi edindi. İleride gerçekleştireceği psikoloji çalışmalarında bu bilgilerden yararlanacaktı.

1854’de hastalığı nedeniyle çıktığı tatilden yararlanarak Voyage Aux Eaux Des Pyreneese (1855; Pirene Surlarına Yolculuk) adlı kitabını yazdı.

TAİNE (Hippolyte Adolphe), fransız filozof ve tarihçi (Vouziers 1828 - Paris 1893). Nevers, Poitiers ve Besançon’da felsefe dersleri verdi, ilk yazılarını Journal des de- bats ve Revue des Deux Mondes'üa yayımladı, 1853’te La Fontaine’in masalları üzerine edebiyat doktora tezini verdi. Daha sonra yolculuk hikâyesi, felsefe incelemesi, Fransa tarihi ve sanat ve edebi yat tşrihi gibi çeşitli alanlarda yapıtlar verdi. Ecole des beaux-arts’da (Güzel sanatlar okulu) verdiği derslerden oluşan Philosophie de Tart (Sanat felsefesi) [1882] adlı yapıtının başlıca özelliği, olguculuğudur. Taine’in hem bilimsel hem toplumbilimsel bir nitelik taşıyan estetiği, Spinoza nın ve doğal bilimlerin (Linne, Darwin) felsefi belirlenimciliğinin etkisini taşır; nitekim botanik ve biyolojide kullanılan yöntem manevi bilimlerde de örnek alındı. Taine’e göre, "sanat yapıtlarının türünü, kendine uygun düşen türleri kabul edip öteki türleri uzaklaştıran çevre, yanı törelerin ve ruhların genel durumu belirler". Böylece Taine, sanat yapıtlarının yaratılışını ırk (bireysel etken), çevre (coğrafi etken) ve dö nem (toplumbilimsel etken) olmak üzere üç etken kuramıyla açıklar. Kendi sanat felsefesini Taine, egemen sanat özelliklerini sergileyen kuralcı bir estetikle tamamlar. Öteki yapıtları: Voyage aux Pyrğnğes (Pireneler'e yolculuk), 1855; Essais de cri- tique et d'histoire (Eleştiri ve tarih denemeleri) [1858]; Histoire de ta Httbrature anglaise (İngiliz edebiyatı tarihi) [1864 -1872]; Voyage en italıe (İtalya’ya yolculuk) [1866]; Vie et opinions de Thomas Graindorge (Thomas Graindorge’un yaşam ve düşünceleri) [1867]; De l'intelligence (Zekâ üzerine) [1870]; Origines de la France contemporaine (Çağdaş Fransa’nın kökenleri) [1875-1894] ve Derniers Essais de critique et d'histoire (Son eleştiri ve tarih denemeleri) [1892], (Fr. akad., 1878).