Atasözü ile ilgili kompozisyon örneği nasıl hazırlanır?

Ana fikir: Ana ve babalar, çocuklarının maddî ve manevî ihtiyaçları karşısında anlayışlı ve olgun davranmazlarsa onların ahlâkını bozarlar.
(Bu konuda kompozisyon yazmaya girişilmeden önce, çocuk eğitiminde ailenin ne kadar büyük rol oynadığı üzerinde düşünülmelidir).
öRNEK ÇALIŞMA:
"Çocuk yetiştirmek, onu kişilik sahibi bir insan olarak topluma kazandırmak, hiç şüphesiz dünyanın en zor işlerinden biridir. Sağlam karakterli insanlardan meydana gelen huzurlu bir toplumun gerçekleşmesi için eğitime son derece ihtiyacımız vardır. Büyük Fransız romancısı Victor Hugo, Sefiller adlı eserinde, insanları aydınlıkta ve karanlıkta olmak üzere iki kısma ayırır. Karanlıkta olanlar, cahillerdir; onların aydınlığa kavuşması için büyük yazar; "İnsanlara biraz ışık gerek" diye haykırır. Bu ışık, eğitimdir.
Eğitim deyince, aklımıza hemen okul, öğretmen, kitap kavramları gelir. Oysa, eğitimin temeli ailede atılır. Çocuk her şeyden önce ailesinin; en yakınlarının etkisi altındadır. Cahil, kaba, görgüsüz bir anne baba tarafından yetiştirilen çocukta düşünüş ve davranış bozuklukları görülür. Anne babanın yersiz ve yanlış davranışları, çocuk karakterinin gelişmesinde olumsuz bir etken olur.
Çocuklarını dengeli ve ruhen sağlıklı olarak yetiştirmek isteyen anne babalar, kendi davranışlarına son derece dikkat etmelidir. Çocuğu başı boş bırakmak, çok sıkmak gibi aşırı ve yersiz davranışlar üzücü sonuçlar verip karakterin çarpık gelişmesine sebep olabilir. öyle ki, dengesizlikleri okul eğitimi bile kolay kolay gideremez. Sonuçta, topluma dengesiz bir şahsiyet katılmış olur.

--------------------------------------------------

KONU: "ADAMIN İYİSİ İŞ BAŞINDA BELLİ OLUR."
Açıklama Yapmak İçin İzlenecek Yol:
Yaptığı iş, o insanın karakterini gösterir. Çevrenizdeki çalışan insanları gözleyiniz. Türlü karakterde olan insanların işleri karşısında tutumlarını izleyip düşününüz. Herkesin aynı istek ve iyi niyetle çalışmadığını göreceksiniz.
. Düşünce Düzeni:
1 - İyi adam (özellikleri, davranışları, tutumu).
2 - İyi adam (karakter) - İş ilişkisi (iyi adamın işine karşı tutumu).
3 - Genel yargı, ders veya sonuç.
öRNEK ÇALIŞMA:
"İyi adam, sağlam karakterde olan, iyi düşünen, iyi duygulara sahip olan, iyi hareket eden, iyi niyetli insandır. Ruhunu eğittiği içindir ki birtakım zararlı davranışlardan ve zaaflardan uzaktır. Çevresindekilerin çıkarlarını en az kendi çıkarları kadar düşünür, kayırır. Yardımseverdir; hak yemez, yalandan kaçınır.
"İş insanın aynasıdır" derler. Bu söz bize karakterle iş arasındaki bağlantıyı özlü bir şekilde anlatır. İyi adam, yaptığı işe kendini bütünüyle verdiği, çalışmayı en büyük görev saydığı ve yaptığının mükemmel olmasını istediği içindir ki canla başla çalışır. Kaytarma, işi başından atma yollarını araştırmaz; bunun, insanın hem kendi kişiliğine hem de çevreye karşı bir küçülme olduğunu bilir. Böyle, işlerine karşı iyi niyetli bir çalışma eğilimi içinde bulunan kimseler, ilk bakışta belli olur. Kendilerini işlerine kaptırmışlardır. Bir dakikalarını bile boş geçirmek istemezler. Bütün dikkatleri işleri üzerinde yoğunlaşmıştır. Sağdan soldan gelen etkilere uymazlar, zararlı eğilimlere kapılmazlar. Derin bir sorumluluk duygusuyla yaptıklarının daima en iyi, en başarılı olmasını isterler. Bu amaçlarına ulaşırlar da...
Toplumun kalkınması için böyle sağlam karakterli, güvenilir, çalışkan bireylere ihtiyaç vardır. Bir insan kendisine verilen işleri canla başla, gerçek bir sorumluluk duygusuyla, en iyi şekilde yapmağa çabaladığı an, sağlam ve saygıdeğer bir kişiliğin temellerini atmış demektir.

---------------------------------------------------------

KONU: "ADAM ADAMA YÜK DEĞİL, CAN GöVDEYE MÜLK DEĞİL."
Ana fikir: ölümü düşünerek insanlara katlanmak gerekir.
öRNEK ÇALIŞMA:
"İnsanoğlu, başı sonu sırlarla dolu, göz kamaştırıcı bir evrenin aldanışlar içinde bulunan varlığıdır. Dünya zevklerine kapılmaya, kendi öz çıkarları uğruna türlü çılgınlıklar yapmaya niyetlidir; dünya malının heveslisidir. Daima rahat ve huzur peşinde koşar. Kendi huzurunu ararken başkalarının varlığı birer engel olarak ortaya çıkar. Sosyal hayatın olduğu yerde karşılıklı yardımlaşmaların, fedakârlıkların, eziyetlerin olması doğaldır. Ama çıkarına düşkün insan, bunu bir türlü kabul etmek istemez. Çevrenize şöyle bir kulak kabartırsanız, herkesin birbirinden yakındığını işitirsiniz. Gün geçtikçe maddeye doğru yönelen insan, dünyaya gelişimizin gerçek gayesinin insanları sevme, iyilik ve yardım etme olduğunu bilmezlikten gelir. Hatta, dünya nimetleri onun gözünü öyle kamaştırır ki, bunun dışında kalan şeyler üzerinde düşünmeye bile yanaşmaz. Zevklerin ortasında insan, kendisini ölümsüz bir varlık olarak görür veya böyle bir aldanışa kapılmayı hissiyatına daha uygun bulur. Kendini, kendi dünyasının biricik hâkimi sanır. Oysa, insanlara biraz düşünce ve alçak gönüllülük gerekir. Şu pırıl pırıl parlayan evren ruhumuzun fazilet ışıklarını söndürmemeli, hatta daha da nurlandırmalı. Yaşayışımızın tanrısal sırrı unutulmamalı. Bize bir nimet olarak verilen hayatın temel amacı gözden kaçırılmamalı. Bir gün öleceğimizi düşünerek maddî hırs ve zevklere başkalarını feda edercesine kapılmaktan kendimizi alıkoymalı; ardımızda iyi bir isim bırakmak için insanları sevmeli; onlara yardım eli uzatmalı, onlarla birlik olunmalıdır. İnsanlığın maddî ve manevî kurtuluşu için hepimize düşen bir görev vardır. Bunu unutmayalım."

----------------------------------------------

KONU: "ÂLİM UNUTMUŞ, KALEM UNUTMAMIŞ."
öRNEK ÇALIŞMA:
"Uygarlık ateşin bulunmasıyla başlar denir ama, benim*uy-garlık ve kültür anlayışıma göre; gerçek başlangıç, yazının bulunmasıdır. ömrün geçiciliğini kavrayan insanlığın, kendi yaratıcı gücünü ispatlamaya kalkışması, geçen zamana hâkim olmak istemesi ve bedenen ölse de manen yaşama düşüncesiyle yazıyı icat etmesi, sanıldığından da önemli bir olaydır.
İnsan aklı ve hayal gücü tükenmez bir hazinedir. Bilginler, dahî sanatçılar, tanrısal bir ilham ve şahsî çalışmalarıyla bu hazineyi gereğince kullanmasını bilirler. Bugünkü uygarlık ve kültürün parlak bir seviyeye ulaşması hep onların çalışması sayesindedir. Ama nasıl bir çalışma? Acaba bir buluşu, bir gerçeği, bir parlak düşünceyi yazıyla ifade etme olanağı olmasaydı, insanlık böylesine ileri gidebilir miydi? Şüphesiz, hayır... İfade ve ifadeyi kayıt, yani; yazma veya bir eser meydana getirme, sürekli bir ilerleme ve manen ölümsüzlük demektir. Ne kadar kuvvetli ve dahiyane olursa olsun, yalnız hafızaya hapsedilen düşünce veya fikir sonunda sönmeye, unutulmaya mahkûmdur. Ama bir yazılı anlatım, bir eser, doğusundaki tazelik, güzellik, canlılık ve pırıltıyla daima karşımızdadır. İnsanlar ölür, düşünceler zamanla hafızadan silinir ama, eser ölmez."

--------------------------------------------

KONU: "AKILSIZ BAŞIN CEZASINI AYAKLAR ÇEKER."
öRNEK ÇALIŞMA:
"İşlerini düşünerek, bir plâna göre düzenlemeyen insanlar, bir türlü olumlu bir sonuca ulaşamaz, daima eksiklikler peşinde koşarlar. Bu yüzden çok yorulur ve bunalırlar. Pek tabiî, neticede hep üzüntü çekerler.
Böyle gereksiz yorgunluklara ve bunalımlara düşmemek için akıl ve düşünceyle iş birliği etmek, onların aydınlattığı yoldan ilerlemek kendi lehimizedir. Her şeyin bir anda olup bitmesini isteyen, aceleci insanlar, bir şeye karar verdikleri anda, etraflıca düşünmeden apar topar harekete geçerler. Birçok engelle karşılaştıkları zaman, bunları zamanında hesap edememenin pişmanlığı içinde tekrar hareket ettikleri noktaya dönerler. Böyle insanların hayatı, gereksiz çaba ve yorgunluklarla tükenir gider.
Pek tabiîdir ki, her şeyin başarılması için izlenmesi gereken doğru ve ideal yollar vardır. Harekete geçmeden önce, bu yolu bulabilmek çok önemlidir. Bu da aklın kutsal ışığı sayesinde mümkündür.
Birçokları, olaylar ve gerçekler karşısında mantıktan çok his ve heyecanlarıyla hareket ederler. Acı kayıplara uğrayıp, sonunda pişman olanlar, hep bu şekilde davranan, aklın kılavuzluğuna başvurmayan kimselerdir.
Şu halde; birtakım kırgınlıklara, bunalımlara, kötü durumlara düşmemek, bizi ruhen ve bedenen yoracak kayıplara uğramamak için, yapmaya karar verdiğimiz işler üzerinde ilk önce düşünme yoluna girmemiz gerekir. Bu da, basit bir düşünmeden çok, sistemli ve araştırıcı düşünme olmalıdır. İşlerinin hatalı, eksik taraflarını düşünmeyen, zorlukları, ihtimalleri önceden hesap etmeyen insanlar, daima amaçlarına ulaşamadan yorgun düşer."

------------------------------------------

KONU: "ANAMIN EKMEĞİNE KURU, AYRANINA DURU DEMEM."
Açıklama Yapmak İçin İzlenecek Yol:
Bu atasözündeki amaç, anamızın verdiklerini küçümsemememiz; ona sadakat ve saygıyla bağlanmamız gerektiğini belirtmektir. Annelerinizin sizin için ne büyük önem taşıdığını bilirsiniz. Buna göre sizin de en büyük göreviniz; onu daima saymak ve sevmek, fedakarlıklarının değerini bilmektir.
öRNEK ÇALIŞMA:
"Analarımız bizim en değerli varlıklarımızdır. Şüphesiz onlar, hayattaki en fedakâr sadık dostlarımızdır. Bizim varlığımız, sağlığımız için canlarını seve seve vermeğe hazırdırlar. Yemezler; yedirirler, giymezler; giydirirler. En büyük istekleri bizim başarılı, sağlıklı ve mutlu olmamızdır. Buna karşılık biz de analarımıza ölmez sevgi bağlarıyla bağlıyız. Varlığımız ancak onlarla bir bütün meydana getirir.
Bizi hayata getiren, yaşamayı, gülmeyi, erdemi, sevgiyi ve bütün insanca şeyleri öğreten analarımızdır. Sevginin ilk ve içten şeklini onlardan öğreniriz. Hayata bağlanmamız, insanlığı sevmemiz hep onların sayesindedir. Ana ile çocuk arasındaki bu bağ ve sevgi, şüphesiz kutsal bir anlama sahiptir. Fedakârlığı ödenemeyecek kadar büyük olan bu kutsal varlıklara karşı bizim de birçok görevlerimiz vardır; onları sevgilerin-en derin ve en ölmezi ile sevmek, saymak bu görevlerin başında gelir. Analarımız bizim içten inanç kaynağımızdır. Onların yaptığı her şey bizim iyiliğimiz içindir. Onlara karşı çıkmak, isteklerini yerine getirmemek, kalplerini kırmak günahların en büyüğüdür; affedilmez bir nankörlüktür. Verdiklerini küçümsemek, kusurlu bulmak aslında kendimizi küçümsemek demektir.
Şunu unutmamalıyız ki, onların kendi şartları içinde verdikleri, yaptıkları her şey kendi iyiliğimiz ve mutluluğumuz içindir."

----------------------------------------

KONU: "ATBULUNUR, MEYDAN BULUNMAZ. MEYDAN BULUNUR ATBULUNMAZ."
Ana fikir: Birbirini tamamlayan şeyleri bir araya getirmek her zaman mümkün değildir.

öRNEK ÇALIŞMA:
"Doğumdan ölüme kadar ömrümüz, daimî bir çaba ve çırpınma içinde geçer. Genel zaafımız, sürekli olarak bir şey istemek, ihtiyaç duymak ve arzuladığımız şeylerin tümüne kavuşamamaktır. Bütün çırpınmalarımıza rağmen, ihtiyaçlarımız hiçbir zaman bitmez. Bir isteğimizi yerine getirdiğimiz anda bir başkasının telâşına kapılırız; sonra yine bir koşuşmadır başlar.
Galiba insanın kaderi hep çabalamak ve bir şeylerin peşinde koşmak. Bu, ona bir bakıma zevk de verir, eziyet de... Geçenlerde, her zaman alışveriş ettiğim bir kırtasiyeciye, ihtiyaçlarımın hiç bitmediğinden şikâyet etmiştim. Oda bana şu sözü söylemişti: "İhtiyaçlar ancak ölümle biter:" Bu söz bana çok anlamlı geldi, üzerinde uzun uzun düşündüm. Belki de yaşamak denen şey, hep bir şeylere ihtiyaç duymak... Bir düzen kuramadığımızdan, eksikliklerden, iki yakamızın bir araya gelmeyişinden yakınmadan önce, Pollyana gibi kendi kendimize bir felsefe yaratırsak, sızlanmalarımızın yerini belki de tükenmez bir mücadele gücü alır. Yaşamak mademki hep değişik şeylere ihtiyaç duymaktır, o halde ihtiyaç duyduğumuz nispette yaşıyoruz demektir. Ne dersiniz?"

---------------------------------------

KONU: "ATILAN OK GERİ DöNMEZ."
Ana fikir: İlk adımı atarken ihtiyatlı olmak gerekir.
öRNEK ÇALIŞMA:
"Konuşurken veya bir davranışta bulunurken İhtiyatı elden bırakmamak gerekir. Düşünmeden söylediğimiz bir söz, yaptığımız bir hareket bizi giderilmesi imkânsız hatalara düşürebilir. O zaman pişmanlık da fayda vermez. Olan olmuş, söylenen söylenmiştir bir kere... Her işte başarılı olmanın ön koşulu, doğru olanı yapmayı bilmektir. Bizi tanıyan veya tanımayan bir çevrede herhangi bir davranışta bulunmadan veya söze girişmeden önce, çok düşünmek ve isabetli davranmak gerekir. Davranışlar veya sözler kişiliğin aynası olarak kabul edilirse, bir hususta düşüncesizce yapılan kontrolsüz atılışların bizi ne kadar olumsuz tanıtacağı unutulmamalıdır. Olgun insan, harekete geçmeden önce iyice düşünen, davranışlarını kontrol etmesini, sözünü ölçüp tartmasını bilen, yerine, zamanına göre konuşabilen, yeteneklerine göre adım atan kimsedir."

------------------------------------------

KONU: "AYAĞINI YORGANINA GöRE UZAT."
Açıklama Yapmak İçin İzlenecek Yol:
Açıklamamızın amacı; masraflarımızın ve yatırımlarımızın gücümüz ölçüsünde olması gerektiğidir. Buna göre şöyle bir düşünce düzeni kurabilirsiniz:
1 - Parasını idare etmeyi bilmeyen insanların uğrayacağı güç mdurumlar açıklanabilir.
2 - Yetişkin insanlar, para harcama eğilimleri yönünden ele alınıp incelenebilir.
3 - Konuyla ilgili örnekler verilebilir.
4 - Para harcama konusunda bilinçli kişilerin durumu anlatılabilir.
5 - Fikir ve görüşlerin derlenmesi, sonuç.
öRNEK ÇALIŞMA:
"Bazı insanlar vardır; kendi güçlerini ve maddî durumlarını gerektiği şekilde değerlendiremezler. Yani, kendi kendilerine karşı bir çeşit vurdumduymazlık içindedirler. Nerden geldiğini düşünmeden ölçüsüz yatırımlarda bulunur, har vurup harman savururlar. Tabii ki, böyle düşüncesiz hareketler yüzünden sonunda yine kendileri zarar görürler. "Ayağını yorganına göre uzat" sözü böyle ölçüsüzlüklerde bulunan insanlara uyarı niteliğinde söylenir.
Hayatı anlamış, olgun bk insan, böyle pişmanlık verici durumlara düşmemek için önce kendini tanır, maddî durumunu değerlendirir, sınırlar. Varlığının bilincine varmak insanı gereksiz hareketlerden ve ölçüsüzlüklerden alıkoyar.
Anlaşılıyor ki, herkesin maddi sıkıntılardan korunması kendi elindedir. Herkes gönlünce birçok şeye sahip olmak ister. Ama akıllı bir insan gereksiz ve aşırı isteklerden sakınır. Yapılması, kendi kudreti ve şartları içinde mümkün olan şeylere yönelir. Kudretiyle - isteklerini, geliriyle - giderini ayarlayabilen bir kimse ölçüsüzlüklerin kurbanı olmaktan uzaktır.

----------------------------------------

KONU: "AZICIK AŞIM,KAYGISIZ BAŞIM."
Açıktama Yapmak İçin İzlenecek Yol:
Açıklamamızın amacı, insanın elindeki az şeyle mutlu olabileceğidir. Elindekilerle yetinmeyen, hep büyük şeyler isteyen, birçok şeye sahip olmak için çabalayan insanları düşününüz. Gerek zorluk ve engellerden, gerekse hayatın kendisinden yakınır dururlar; hep sıkıntı içindedirler.
Buna göre yazıda, aşağıdaki hususlar vurgulanabilir:
1 - İhtiras yönünden insan karakteri;
2 - Çok şeye sahip olmak için gerekli çabalar, zorluklar ve sıkıntılar;
3 - Elindekiyle yetinmenin faydası;
4 - Sonuç veya ders.
öRNEK ÇALIŞMA:
"İnsanoğlunun büyüktedir gözü hep. Elinde bulunanlarla yetinmeyi bilmez; gönlünce birçok şeye sahip olmak ister. İstekler, başka istekleri doğurur ve insan ihtiyaç denizi içinde çırpınır durur. Oturduğu yerde sadece birçok şey isteyip kıvranan insanlar yanında, bu yolda çaba gösterenler de vardır. Bu çaba, ilhamını gereksiz tutkulardan almadığı zaman insanı mutluluğa götürme yönünde faydalı olabilir. Ama insanın gözünü karartan bir tutku söz konusu olduğu zaman, kişi sonsuz mutsuzluğa sürükleniyor demektir.
Türlü nedenler dolayısıyla içinde bulunduğumuz şartlan aşamadığımız zaman gereksiz bir açgözlülükle kudretimiz dışında olan şeylerin hayaline kapılıp huzurumuzu bozmamalıyız. Çabalarımızın sonunda elde ettiğimiz şeylerle mutlu olabiliyorsak daha büyük şeylere de yığız demektir.
Büyük şeylerin sıkıntısı büyük olur derler. Bu sıkıntılara katlanacak durumda değilsek, niçin gözümüz yükseklerde olsun? Mücadele gerektirmeyen basit ve gösterişsiz bir yaşantı en büyük parçayı elde etme yolunda yapılan didişmelerden daha rahattır."