Beden Eğitimi

beden eğitimi

beden sağlığı ve becerileri geliştirmeye yönelik alıştırma ve çalışmalara ve bunların öğretimine verilen ad.

Geleneksel toplumların çoğunda avcılık, tören dansları ve askerlik eğitimine yer verilirken, özellikle okuryazarlığa önem veren toplumlarda bedensel yetenekler önemsenmezdi. 1500-1800 arasında Avrupa’da okuryazarlığın yaygınlaşması sırasında, beden sağlığının zihin gelişmesine yardımcı olduğu farkedildi.

İlki 1799’da Kopenhag’da olmak üzere bütün Avrupa’da gymnasium adı verilen spor salonları açıldı. Almanya’da başlayan Turnverein (Jimnastik Kulübü) hareketi gelişti ve göçlerle ABD’ye yayıldı. Döneminin en etkili eğitim kuramcısı olan Johann Heinrich Pestalozzi hem zihin, hem de beden eğitiminin gerekliliğini savundu. Per Ling 1814’te Stockholm’de, beden eğitimi için bir öğretim sistemi geliştirdi.

Otto Spiess (1810-58) Almanya’da başka bir sistemi yaygınlaştırdı. Almanya, Danimarka ve ABD’de devlet okulları bu sistemleri denerken, beden eğitimi üniversite ders programlarına alındı. 1901’de Columbia Üniversitesi’nde başlatılan beden eğitimi lisans programı, daha sonra öbür üniversitelere yayıldı.

Japon okulları 17. yüzyıldan bu yana beden ve zihin eğitimini birleştirmişti. 1872’de beden eğitiminin zorunlu olduğu devlet okulları açıldı. 1945’ten bu yana ise bireysel beden ve zihin gelişimine yönelindi. 1917’den sonra SSCB’de hem okullarda, hem de bu konuda uzmanlaşmış enstitülerde beden eğitimine büyük önem verildi.

Günümüzde eğitimin zorunlu olduğu ülkelerde ilkokul ve ortaokulların pek çoğunda beden eğitimi de zorunlu derstir. Beden eğitiminin önemli bölümü kapalı spor salonlarında yapılır. Avustralya’da ise açık hava sporlarına önem verilir. İngiltere ve Kanada, okullarda beden eğitimini özendirmekle birlikte, zorunlu ders olarak kabul etmezler.

Beden eğitiminin, genel eğitimin bir parçası olarak Türkiye’ye girişi, 19. yüzyılda, Tanzimat Dönemine rastlar. İlk uygulamaya 1863’te, “Harbiye ve Bahriye mektepleriyle askeri idadilere jimnastik dersi konmasıyla başlandı. 1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ile bu uygulama, rüştiyeleri de kapsayacak biçimde genişletildi. Batılı anlamda beden eğitimi ise Mekteb-i Sultani’de (Galatasaray Lisesi), Fransız beden eğitimi öğretmeni M. Morioux tarafından başlatıldı (1868) ve John-Amoros jimnastik sistemi uygulandı. Onun öğrencisi olan Ali Faik (Jstünidman, aynı okulda 1924’e değin beden eğitimi öğretmenliği yaptı.

II. Meşrutiyet Döneminde, jimnastik alanında İsveç’te öğrenim gördükten sonra Darülmuallimin-i Âliye’de beden eğitimi öğretmenliği yapan Selim Sırrı Tarcan ve Mazhar Kazancı jimnastik alanındaki çalışmalarıyla beden eğitiminin yaygınlaşmasına katkıda bulundular. Türkiye beden eğitimi tarihinde önemli bir yeri olan Tarcan, John-Amoros jimnastiği yerine İsveç jimnastiğini uyguladı. Beden eğitimini yaygınlaştırmak amacıyla 1910’da Darülfünun Gençleri Terbiye-i Bedeniye Kulübü’nü kurdu. 1911’de de Terbiye-i Bedeniye Mektebi’ni açtı ve burada 7-70 yaş arasındaki erkeklerin beden eğitimi yapmalarını sağladı. 12 Mayıs 1916’da ilk idman Bayramı’m düzenledi.

Cumhuriyet döneminde beden eğitimi, büyük bir gelişme gösterdi ve bütün okullarda uygulanmaya başladı. 22 Mayıs 1922’de kurulan Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı’nı (TİCİ), spor yönetimini TİCİ’den devralan Türk Spor Kurumu (1936-38) ve 1938’de 3530 sayılı Beden Terbiyesi Kanunu ile kurulan Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü (1986’dan sonra Beden Terbiyesi ve Spor Genel Müdürlüğü) izledi. Beden eğitimi öğretmenleri önceleri eğitim enstitülerinin beden eğitimi bölümlerinde yetiştirilirken, 1970’lerde gençlik ve spor akademilerince de yetiştirilmeye başladı.

Yükseköğretim kurumlarının yeniden düzenlenmesi sırasında eğitim enstitüleri ile gençlik ve spor akademileri üniversitelerin bünyesinde toplandı (1983). Beden eğitimi öğretmenleri de Dokuz Eylül Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Uludağ Üniversitesine bağlı eğitim fakültelerinin beden eğitimi bölümlerinde yetiştirilmeye başladı. Öte yandan 1983’ten sonra ders programlarının yeniden düzenlenişi sırasında beden eğitimi, yükseköğretim kurumlarına da seçmeli, ama devamı zorunlu ders olarak kondu.

Beden Eğitiminin Önemi

İnsanlara bedenlerini sağ­lıklı ve dinç tutabilmenin yollarını öğretir. Eksiksiz bir eğitim için zihinsel eğitim kadar beden eğitiminin de gerekli olduğu düşüncesi eskiçağlara dayanmaktadır. Eski Yunan'da beden eğitimine büyük önem verilirdi. Büyük Yunanlı filozof Platon, "Gerçek müzisyen ve sanatçı, müzikle cimnastiği en doğru oranlar­da birleştirebilen kişidir", demiştir.

Ne var ki, bu görüşe yüzyılarca değer verilmedi; beden ve zihin eğitimi birbirinden ayrı ele alındı. 18. yüzyılda Fransız düşünürle­rinden Jean-Jacques Rousseau Emil (Emile ou, de l'education; 1762) adlı yapıtında beden eğitiminin okul dersleri arasına alınması ge­rektiği görüşünü öne sürdü. Danimarka, 1814'te okullarda beden eğitimi derslerini uygulamaya koyan ilk ülke oldu. Bunu başka ülkeler izledi. Bugün, ilk ve ortaöğretimin zorunlu olduğu birçok ülkede beden eğitimi dersleri de zorunludur.

Çok küçük çocuklar için, beden eğitiminde öncelikle koşmak, tırmanmak, zıplamak ve oynamak gibi doğal hareketleri geliştirmek ve bu yönde onları cesaretlendirmek amacı gü­dülür. Daha büyük çocuklar içinse, temel beden eğitimi dersleri ve yarışmaya yönelik spor etkinlikleri özel eğitim görmüş öğret­menlerce yönlendirilir. Çok çeşitli olan bu et­kinlikler okulların olanaklarına göre değişebi­lir. Örneğin, yüzme, cimnastik, atletizm ve tüm takım oyunları bunlar arasında sayılabilir.

Öğrenciler, beden eğitimi deslerinde yal­nızca bedenlerini geliştirmeyi ve formda kal­mayı öğrenmezler; aynı zamanda başkalarıyla işbirliği yapmayı, kendi güçlü ve zayıf yönleri­ni tanımayı da öğrenirler. Öğrencilik yıllarını geride bırakan yetişkinler bile, okuldayken öğrendikleri spor etkinliklerine katılmaktan ya da bunları izlemekten hoşlanırlar.