Martı (Larus)

Martı Türleri
Uzunluğu 75 santimetreye ulaşan büyük kara sırtlı martı (Larus marinus) en iri martı türüdür. Sivri ucu aşağı doğru kıvrılan sarı, güçlü gagası yengeçleri, balıkları, fare ve sıçan gibi küçük memelileri, plastik çöp tor­balarını kolayca parçalayabilir. Ayrıca yelko-vankuşları ve denizpapağanları gibi küçük kuşları ve kuzuları da kaptığı bilinmektedir.
Küçük martı (Larus minutus) gerçekten martıların en küçük türüdür. Uzunluğu ender olarak 30 santimetreyi aşan bu türün başı siyah, kanatlarının üstü açık gri, altı daha koyudur. Türkiye'de yazın az sayıda ürer.

Karabaş martının (Larus ridibundus) yazın koyu kahverengi olan başı, kışın beyazlaşır. Türkiye'de bütün kıyı bölgelerinde ve iç kesimlerdeki göllerde ürer.
Bayağı martı (Larus argentatus) Avrupa kıyılarının yanı sıra Türkiye'de de en yaygın martı türüdür. Ayrıca Güney Amerika ve avustralya dışında tüm kıtaların kıyılarında bulunur. Bayağı martının uzunluğu 60 santi­metredir. Bazen midye gibi kabuklu hayvan­ları gagasına sıkıştırıp kabuklarını kırmak için yükseklerden kayalara bırakan bu martılar hemen her şeyi yer.

Bayağı martıya çok benzeyen Califoia martısı (Larus californicus) büyük ölçüde ABD'nin Büyük Okyanus kıyılarında yaşar. Avustralya'nın güneyinde ve Tasmanya'da üreyen Pasifik martısı (Larus pacificus) bazı öbür martılar gibi, çeşitli deniz kuşlarının yuvasından ayrılmasını fırsat bilip yumurtaları ve yavruları yağmalar. Okyanus martısı (Ris-sa tridactyla) gürültücü koloniler halinde, Atlas Okyanusu'nun her iki kıyısındaki sarp kayalıklara yuvalanır. Martılar için alışılma­dık ölçüde düzenli yuvaları ot ve yosun gibi bitkisel maddelerden oluşur. Ayaklarının si­yah olması da bu türün dikkat çeken özellikle­ri arasındadır.

Birçok martının gagasında kırmızı bir be­nek ya da ağız çevresinde parlak kırmızı bir çizgi vardır. Hayvan davranış uzmanları bu beneklerin yavrular için bir işaret olduğunu ortaya çıkarmışlardır. Yavru beneği görünce, onu gagalar; erişkin kuş da kursağından yarı sindirilmiş balığı çıkartarak yavrusuna yedirir. Deneyler, yavruların her beneği gagaladı­ğını, ama en çok kırmızıya yöneldiklerini göstermiştir. Yavru için gaganın, başın ya da gövdenin biçimi önemli değildir. Yavrular, ucuna doğru kırmızı bir çıkıntı bulunan kur­şunkalemi bile beslenmek umuduyla gagalar.

Yırtıcımartılar
Martılara akraba bir familyayı (Stercorarii-dae) oluşturan yırtıcımartılar, yiyeceğini sık sık öbür kuşlardan kaparak elde eden, koyu renkli, martıyı andıran kuşlardır. Bu grubun en iri türü olan büyük yırtıcımartı (Catharacta sk.ua) yaklaşık 60 cm uzunluğunda, siyahım­sı kahverengi tüylü, kalın gövdeli, güçlü yapılı ve kısa kuyrukludur. Kıvrık tırnaklarla do­nanmış parmakları ayaklarına pençe görünü­şü verir. Hem Kuzey Kutup Bölgesi'nde, hem de Antarktika'da üreyen tek kuş türüdür. Uzun süre hızla ve yorulmadan uçabilir. Yalnız yaşadığı gibi yalnız avlanmayı yeğler.

Peşine düştükleri martıları yakaladıkları ba­lıkları bırakmaya zorladıklarından korsan martılar olarak da tanınırlar.

Büyük dalıcımartılar üreme mevsimi bo­yunca kendi yiyeceklerini bulurlar. Kuzey ve Güney kutupları yakınlarında üreyen toplu­luklar birbirinden ayrıdır. Ama üreme mevsi­mi dışında yeryüzünün her yerine dağılırlar. Yumurtalarını ve yavrularını yabancılara kar­şı etkin bir biçimde koruyan bu kuşlar bölge­lerine giren canlılara ayrım gözetmeksizin saldırırlar. Öbür yırtıcımartıların davranış­ları da benzer özellikler gösterir. Yazın Ku­zey Kutbu'na yakın tundralarda ve adalarda ürer, kışın Şili, Güney Afrika ve Avustral­ya'ya kadar göç ederler. Ayrıca martılara akraba olmamasına karşın bir grup deniz kuşu dalıcımartı adıyla tanınmaktadır (bak. dalıcı-martı).

Martı
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

Yağmurkuşlarının martıgiller familyasından, genellikle denizlerde yaşayan su kuşları cinsi (Larus). Dünyanın her tarafına yayılmışlardır. Kanatları sivri ve uzun, kuyrukları çoğunluk çatallı, tüyleri soluk gri ya da beyaz olur. Besinleri çok çeşitli olup böceklerden hayvan pislikleri ve hayvan leşlerine kadar değişir. Toplu hâlde yaşarlar. Etleri yenmez.

Başlıca Türleri

• cüce martı (L. minutus)
• gümüşi martı (L. argentatus)
• küçük martı (L. canus)
• kara martı (L. fuscus)
• karabaşlı martı (L. melanocephala)
• güler martı (L. ridibundus) vb.dir.

Martıgiller!

Martı, Martıgiller (Laridae) familyasının Gerçek Martılar (Larinae) alt familyasına bağlı olup, Larus cinsiyle anılan bir kuştur. Martıların elliye yakın türü vardır. Bunlardan 10-12 türü Türkiye kıyılarında yaşar. Martıgillerin en önemli karakteristiklerini yansıtan türlerden biri Akdeniz Bölgesi'nde yaşayan Güler Martı (Larus ridibundus) adlı kuştur.

Güler Martı (L. ridibundus)!

• Tıknaz ve sağlam yapılı bir vücuda sahiptir. Boyu 37 ile 42 cm arasında değişir. Büyükçe olan başı kısacık bir boyun üzerine oturmuştur.
• Vücut üzerinde kalın bir tabaka oluşturan tüy örtüsünün rengi mevsime göre değişir. İlkbaharda başı ve boğazının büyük bir bölümü koyu kahverengine dönüşür. Sırt tüyleri gridir. Kuyruğun uçları ise siyah renktedir. Vücudun öteki bölümleri bütünüyle beyazdır. Sonbaharda ve kışın hayvanın başı da beyaz olur, sadece gözlerinin etrafında ufak gri benekler görülür.
• Uzun ve basık olan gaganın kenarları bıçak gibi keskindir. Gaganın üst bölümü alt bölümünden biraz daha uzun ve aşağıya doğru hafifçe kıvrıktır. Gaga kırmızı renktedir.
• Oldukça uzun olan kırmızı renkli ayaklarında dörder parmak vardır. Bunlardan ūçü öne biri de arkaya doğrudur. Öne doğru olanlar daha uzun ve perdelidir.
• Kanatlar uçlara doğru sivrilir. Kanat açıklığı 0,85-1 m'yi bulur. Ön kenarları kusursuz bir beyazlıktadır.

Kaynak: AnaBritannica