Grizu Nedir?

Bu Konuya Puan Verin:

Güncelleme: 15 Mayıs 2012 Gösterim: 2.866 Cevap: 1

Daisy-BT

Ziyaretçi

16 Eylül 2011 Mesaj #1

Ziyaretçi

Grizu

Sponsorlu Bağlantılar

Maden ocaklarının galerilerinde bulunabilen ve belirli konsantrasyonlara eriştiğinde patlayıcı hale gelebilen, zehirli bir gaz.

Grizu, başka bir deyişle metan-hava karışımı olarak da adlandırılabilinir. %5 - %15 arası metan ile havanın birleşmesinden oluşan bu karışım, 650'C de 2 fazlı bir yanma gerçekleştirir. Bu karışım önce ani şekilde genleşir, daha sonra patlama merkezine doğru çok büyük bir kuvvetle gazı sıkıştırır. Büyük tahrip gücüne ve yıkım etkisine sahip bir patlamadır.

Kömür ocaklarında normal sıcaklık ve basınçta ortaya çıkan ve havayla patlayıcı karışım yapan metan gazı. Özellikle kömürün parçalanması sırasında açığa çıktığı gibi, bitümlü şist, asfaltlı kireçtaşı, potasyum ve tuz ocaklarında da açığa çıkabilir. Kimi kömür yataklarında bulunmayabilir. Ancak grizulu ocaklar çok tehlikelidir.

Yoğunluğu havanınkinin yarısı kadar olan metan, maden ocağının üst kısmında birikir. Bu yüzden bu ocaklar aşağıdan yukarıya doğru havalandırılır. İçinde %6'dan çok metan olan hava, patlayıcıdır. Grizu patlamaları Davy'nin geliştirdiği ve alevi tel kafes içinde tutan emniyet lambalarıyla önlenebilmiştir. Elektrikli aydınlatma ve iyi havalandırma bu tehlikeyi bütünüyle önler.

Kömür madenlerinin kabusu olan grizu, ülkemizde de sık sık görülmektedir. Özellikle yaşlı kömür damarlarında grizu riski yüksektir. Yasalar doğrultusunda, metan'in havada bulunma oranı, hacimce %1'dir. Bu seviyeye ulaşıldığında acilen önlem alınması gerekmektedir. Eğer %1 üzerine çıkarsa bu karışım, maden ocaği acilen boşaltılmalıdır. Ocak derinliği, eğimi, üretim yöntemi, fay ve çatlak yapılar grizu riskini değiştiren faktörlerdir. Metalin metale sürtmesi, ocakta her hangi bir ateş parçası veya kullanılan çelik ekipmanların ısınması sonucu patlama oluşabilir.

Vikipedi
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedi

BEĞEN Paylaş Paylaş

Bu mesajı 1 üye beğendi.

Cevapla

buz perisi

VIP Lethe

15 Mayıs 2012 Mesaj #2

VIP Lethe

Grizu
Günlük hayatta soluduğumuz atmosferik hava hacmen % 79,04 Azot, % 20,93 Oksijen ve %0,03 Karbondioksit ihtiva etmektedir. Yer altı maden ocaklarında hava ise; gazların, tozların ve buharların bir karışımıdır. Atmosferik hava ve atık gazlara ek olarak zehirli ve parlayıcı/patlayıcı özellikteki gazları da içerebilir. Maden havasındaki kirleticilerin miktarı, madenin çeşidi, üretim metodu, havalandırma sistemi, mekanizasyon ve diğer birçok faktörle doğrudan ilgilidir. Çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumak, ortama yayılan parlayıcı ve patlayıcı gazları dışarı atmak veya drene etmek için gerekli tedbirler alınmalıdır.

Sponsorlu Bağlantılar

Madenlerde kaza sonucu en fazla ölüm, metan (grizu) patlamaları nedeniyle yaşanmaktadır.
Kimyasal formülü CH4 olan metan renksiz, kokusuz ve patlayıcı bir gazdır. Özgül ağırlığı 0,55 g/cm3 olduğu için havaya göre daha hafif bir gaz olan metan zehirli olmamakla beraber, maden havasında oksijen oranını % 12’nin altına düşürecek kadar yoğun ise boğucu özellik göstermektedir. Grizu, metanla havanın karışımını ifade etmektedir. Metan (grizu) patlaması, maden havasında % 4 – 15 metan bulunduğu durumlarda gerçekleşebilir; en güçlü patlama ise % 9,5 metan ihtivası ile meydana gelir. % 15’in üzerinde metan ihtiva eden ortamlar ise, yanıcı ve parlayıcı özellik taşımaktadır. Tutuşma sıcaklığı 650–750 0C olan metanın 1 kilogramının yanması neticesinde 13300 Kcal ısı açığa çıkmaktadır ki; bu oran 1 kg barutta 580 Kcal’dir.

Metan yeraltı maden işletmelerinde üç şekilde maden havasına karışabilir:

Kazı sırasında ortama metan yayılması,

Metan boşalması (arından ortama metan yayılımı),

Ani metan çıkışı (degaj).

Ayrıca kömür aynasından, makine tarafından kazılan kömürden ve konveyörde taşınan kömürden de metan çıkışı gözlenebilir.
Metan; hazırlık süresinde açılan baş yukarılarda, kör bacalarda, ayak arkalarında, jeolojik olarak kalınlığı sabit olmayan alanlardaki tavan boşluklarında, panoyla tavan yolunun kesişim noktasında oluşan boşluklarda ve baraj arkalarında görülür.
Metan patlaması yeterli miktarda oksijenin (% 12 den yüksek), patlayıcı gazın CH4 (% 4–15) bir araya gelmesi ve bir tutuşturucu kaynağı ile teması sonucunda gerçekleşir. Tutuşma kaynakları açık ateş, fazla ısınan yüzeyler, sürtünme veya elektrik ile oluşan kıvılcımlar ve patlayıcılar olabilir. Patlama sırasında ortamın genişliğine göre sıcaklık 1850–2650 0C’ye ulaşırken patlama sonrasında basınçlı hava dalgası ve alev dalgası etkili olur, alev dalgası ikincil ve üçüncül patlamalara neden olabilir.
Metan patladıktan sonra patlama noktasında yüksek bir basınç kuvveti ile “ileri şok” olarak adlandırılan hava dalgasını oluşturur. Patlama noktasındaki gazların soğuması ve su buharının yoğunlaşması neticesinde düşen basınç etkisi ile “ters şok” isimli ikincil bir etki oluşur bu ters şok ileri şoktan daha düşük kuvvetli olmasına rağmen daha fazla yıkıcı etkiye sahiptir.

Grizu Patlaması ile mücadele üç aşamada yapılabilir:
1. Metan birikiminin önlenmesi,
2. Biriken metanın alev almasının engellenmesi,
3. Patlamanın yayılmasının sınırlandırılması.

Metan birikiminin önlenmesi için;