Ziyaretçi
Kültürleşme
Kültürleşme, farklı kültürlerin karşılıklı etkileşime girmesiyle gerçekleşen kültür alış-verişidir. Kültürleşme süreci sonunda her iki toplum da yavaş ya da hızlı değişir.
Örnek: Aynı mahallede oturan Türk ve Kürt toplulukların zamanla birbirini etkilemesi, Avrupa birliğine üye ülkelerin kültürel etkileşime girmesi gibi.
Kültürleşme son 6 bin yıl içerisinde gerçekleşmiştir.
Kültürleşme iki veya daha fazla kültürün etkileşim sonucu değerler, inançlar ve davranışlardaki muhtemel değişme prosesidir. Özellikle kültürel antropoloji ve sosyal psikoloji sahalarında daha sık kullanılan bir terimdir. Dinamik bir süreçtir. Karşılaşan kültürlerin hepsinde de bir miktar değişme görülebilir.
Literatürde iki mânâda kullanılmaktadır:
Görüldüğü gibi kavramda daha ziyade alıcı kültür veya değişen kültür açısından bir yaklaşım ve değerlendirme söz konusudur. Tanımdan anlaşılacağı üzere dışarıdan içe doğru bir etkilenme vardır. Aynı süreci ifade etmekle birlikte, etkilenmenin kaynağı bakımından farklı mânâlarda kullanılmaktadır. Bu etki yabancı bir kültürden kaynaklanabileceği gibi kendi içindeki guruplardan veya önceki nesillerden de olabilir.
Bogardus, iki veya daha fazla kültürel sistemin beşerî ilişkiler vasıtasıyla ayrı bir kültür sistemi geliştirmesi süreci olarak tanımladığı kültürleşmenin üç tipini belirtmiştir:
Kültürleşmede ikinci kaynak kültürün bizzat kendisidir. Mevcut unsurlar, üretilen yeni unsurlar, unutulmuş olanlar, veya özellikle yeni nesiller arasında yaygın kullanımı olmayan eski unsurlar, sistemde uygulanmaya konabilir. Bu süreç daha ziyade sosyalleştirmeye benzetilmektedir. Meselâ, eski uygulamalardan nevruz bayramının veya hicrî yeni yılın birer sosyal âdet olarak tekrar yerleşmesi ve yeni nesillere aktarılarak devam etmesi birer örnektir. Genç nesillerin henüz bilmedikleri, fakat kültürel sistemde mevcut olanların transferleri ile ilgili her konu buna bir örnektir.
Kültür edinmede son kaynak o kültür sistemi içindeki herhangi bir alt kültür gurubudur. Bunlara ait olan herhangi bir kültürel öğe diğer guruplar veya toplumun bütünü tarafından genel kabul görerek kültür edinme meydana getirilir.
Yukarıdaki tanımda, bir kültürün kısmen veya tamamen değişebileceği belirtilmişti. Büyük değişmeler, büyük sosyal hadiselerle ve uzun sürelerde meydana gelmektedir. Karşılaşan kültürler arasında fonksiyonalite bakımından bariz dengesizlik söz konusu olabilir. Bu durumda artık değişen kültürün değil değiştiren kültürün varlığı ve hâkim kültür olma özelliği söz konusudur. Anadolu'da Türk kültürünün doğuşu buna çok güzel bir örnektir:
Kültürleşme, hâkim kültür açısından da yeni bir mecra oluşturmaktadır. Çünkü kültürel yapılar kompleks birer sistemdirler ve bu nedenle söz konusu olan vakıa, bir unsurun basit bir transferi değil, birçok unsurun bu girift yapıya paralel olarak aktarımı ve sistemde meydana gelen büyük değişmedir. Başka bir deyişle kültürel sistemin içindeki -yeni unsurun dahil edilmesiyle bozulan- hassas dengelerin yeniden kurulması gerekmektedir. Yukarıdaki örneğe tekrar dönecek olursak, sadece sosyal hayatta değil, inanç sisteminde de yeni düzenlemelerin ve kabullerin yapılmış olması gerektiğini görürüz. Esasında kültürel transferlerde sadece bir tek unsur yer almamaktadır. Ona bağlı başka unsurlarla birlikte aktarılmaktadır. Dolayısıyla alıcı kültürün kendi sitemini bir kompleks transfere uyarlaması gerekmektedir.
M. Newman tarafından asimilasyon ve kültürleştirme (acculturation) vakıaları aşağıdaki her harfin bir millî gurubu gösterdiği bir formüle dönüştürülmüştür.
Asimilasyon:
Kültürel Değişme Açısından Etniklik
Tarih boyunca kültürel guruplar arasındaki etkileşimlerden doğan kültür değişmeleri farklı terimlerle adlandırılmıştır. Bu terimlerden ilki eritmedir (assimilation). Bir azınlık gurubun değerler, gelenekler ve tutumlarında, çoğunluk gurubundakilere yönelik değişmeleri ifade eder. İkinci terim karışma (amalgamation - melting pot), azınlık ve çoğunluk gurupların değerlerinin, gelenek ve tutumlarının, farklı ve yeni bir kültürel gurup yaratma yolunda sentezidir. Ülkemizde Anadoluculuk adı altında bu coğrafi bölgede mevcut tüm unsurları birleştirmeyi hedefleyen görüşler amalgamasyona örnek olarak verilebilir. Her iki terimde de dinamik bir proses söz konusudur. Yani bir arada bulunan kültürler, az veya çok, karşılıklı olarak değişmektedirler. Üçüncü terim olan plüralizm ise dinamik bir proses değildir. Yani kültürler arasındaki etkileşim birleşmeye yönelik değildir. Plüralizmde farklı kültürlerin, farklı sosyal bünyeler olarak, yan yana mevcudiyetleri söz konusudur. Aşağıda bu kavramlar kimlik açısından ayrı ayrı ele alınmıştır.
Sponsorlu Bağlantılar
Örnek: Aynı mahallede oturan Türk ve Kürt toplulukların zamanla birbirini etkilemesi, Avrupa birliğine üye ülkelerin kültürel etkileşime girmesi gibi.
Kültürleşme son 6 bin yıl içerisinde gerçekleşmiştir.
Kültürleşme iki veya daha fazla kültürün etkileşim sonucu değerler, inançlar ve davranışlardaki muhtemel değişme prosesidir. Özellikle kültürel antropoloji ve sosyal psikoloji sahalarında daha sık kullanılan bir terimdir. Dinamik bir süreçtir. Karşılaşan kültürlerin hepsinde de bir miktar değişme görülebilir.
Literatürde iki mânâda kullanılmaktadır:
- Bir kültürel gurubun, diğerlerinden etkilenerek onun kısmen veya tüm unsurlarını adapte etmesiyle yeni bir kültürel mecra oluşturması süreci.
- Kendi yapısı çerçevesinde guruplar arasındaki herhangi bir kültürel aktarım.
Görüldüğü gibi kavramda daha ziyade alıcı kültür veya değişen kültür açısından bir yaklaşım ve değerlendirme söz konusudur. Tanımdan anlaşılacağı üzere dışarıdan içe doğru bir etkilenme vardır. Aynı süreci ifade etmekle birlikte, etkilenmenin kaynağı bakımından farklı mânâlarda kullanılmaktadır. Bu etki yabancı bir kültürden kaynaklanabileceği gibi kendi içindeki guruplardan veya önceki nesillerden de olabilir.
Bogardus, iki veya daha fazla kültürel sistemin beşerî ilişkiler vasıtasıyla ayrı bir kültür sistemi geliştirmesi süreci olarak tanımladığı kültürleşmenin üç tipini belirtmiştir:
- Körlemesine kültürleşme, insanların birbirine yakın yaşamaları ve mal ve hizmet ilişkilerine girmeleriyle kendiliğinden gelişen kültürel özelliklerin vuku bulmasıdır.
- Empoze kültürleşme, bir kültürün diğerine baskı yaparak kendi özelliklerini empoze etmesidir.
- Demokratik kültürleşme, her kültürün temsilcilerinin diğer kültürleri kendi tarihî ve değerler sistemi içinde kabul etmesidir.
Kültürleşmede ikinci kaynak kültürün bizzat kendisidir. Mevcut unsurlar, üretilen yeni unsurlar, unutulmuş olanlar, veya özellikle yeni nesiller arasında yaygın kullanımı olmayan eski unsurlar, sistemde uygulanmaya konabilir. Bu süreç daha ziyade sosyalleştirmeye benzetilmektedir. Meselâ, eski uygulamalardan nevruz bayramının veya hicrî yeni yılın birer sosyal âdet olarak tekrar yerleşmesi ve yeni nesillere aktarılarak devam etmesi birer örnektir. Genç nesillerin henüz bilmedikleri, fakat kültürel sistemde mevcut olanların transferleri ile ilgili her konu buna bir örnektir.
Kültür edinmede son kaynak o kültür sistemi içindeki herhangi bir alt kültür gurubudur. Bunlara ait olan herhangi bir kültürel öğe diğer guruplar veya toplumun bütünü tarafından genel kabul görerek kültür edinme meydana getirilir.
Yukarıdaki tanımda, bir kültürün kısmen veya tamamen değişebileceği belirtilmişti. Büyük değişmeler, büyük sosyal hadiselerle ve uzun sürelerde meydana gelmektedir. Karşılaşan kültürler arasında fonksiyonalite bakımından bariz dengesizlik söz konusu olabilir. Bu durumda artık değişen kültürün değil değiştiren kültürün varlığı ve hâkim kültür olma özelliği söz konusudur. Anadolu'da Türk kültürünün doğuşu buna çok güzel bir örnektir:
"Türkler maddî ve manevî kültür özelliklerini Anadolu'ya yansıtmışlardır. 11. yüzyıldan önce ve sonra, Anadolu'da bir kültür ve medeniyet teması olmuş, kültürleştirme (acculturation) görülmüştür.Sosyal kimlikte, tarihî boyut içinde devamlı olarak bir kültürleştirme (acculturation) süreci işlemekte, ve böylece hâkim kimlik (Millî kimlik) doğrultusunda alt kültürlerin veya etnikliğin ürettiği kimlik tipini törpülemektedir.
... Eğer bugün bir Selçuklu ve Osmanlı medeniyetinden bahsedebiliyorsak bunun temel sebebi Anadolu coğrafyasında hatta Balkanlarda Selçuklu ve Osmanlıda ifadesini bulan Türk - İslâm medeniyetinin bir hâkim kültür olma özelliğinde aranmalıdır."
Kültürleşme, hâkim kültür açısından da yeni bir mecra oluşturmaktadır. Çünkü kültürel yapılar kompleks birer sistemdirler ve bu nedenle söz konusu olan vakıa, bir unsurun basit bir transferi değil, birçok unsurun bu girift yapıya paralel olarak aktarımı ve sistemde meydana gelen büyük değişmedir. Başka bir deyişle kültürel sistemin içindeki -yeni unsurun dahil edilmesiyle bozulan- hassas dengelerin yeniden kurulması gerekmektedir. Yukarıdaki örneğe tekrar dönecek olursak, sadece sosyal hayatta değil, inanç sisteminde de yeni düzenlemelerin ve kabullerin yapılmış olması gerektiğini görürüz. Esasında kültürel transferlerde sadece bir tek unsur yer almamaktadır. Ona bağlı başka unsurlarla birlikte aktarılmaktadır. Dolayısıyla alıcı kültürün kendi sitemini bir kompleks transfere uyarlaması gerekmektedir.
M. Newman tarafından asimilasyon ve kültürleştirme (acculturation) vakıaları aşağıdaki her harfin bir millî gurubu gösterdiği bir formüle dönüştürülmüştür.
Asimilasyon:
A + B + C = AKarışım (Melting Pot ve/ya Amalgamation):
A + B + C = DKültürel Çoğulculuk (Cultural Pluralism):
A + B + C = A + B + CUyarlanmış Çoğulculuk (Modified Pluralism):
A + B + C =Aı + Bı + CıUyarlanmış çoğulculuk, göçmen gurupların kendi kültürel özelliklerini tamamen yok etmeden mevcut kültüre entegre olarak fonksiyonel olması anlamında kullanılmıştır.
Kültürel Değişme Açısından Etniklik
Tarih boyunca kültürel guruplar arasındaki etkileşimlerden doğan kültür değişmeleri farklı terimlerle adlandırılmıştır. Bu terimlerden ilki eritmedir (assimilation). Bir azınlık gurubun değerler, gelenekler ve tutumlarında, çoğunluk gurubundakilere yönelik değişmeleri ifade eder. İkinci terim karışma (amalgamation - melting pot), azınlık ve çoğunluk gurupların değerlerinin, gelenek ve tutumlarının, farklı ve yeni bir kültürel gurup yaratma yolunda sentezidir. Ülkemizde Anadoluculuk adı altında bu coğrafi bölgede mevcut tüm unsurları birleştirmeyi hedefleyen görüşler amalgamasyona örnek olarak verilebilir. Her iki terimde de dinamik bir proses söz konusudur. Yani bir arada bulunan kültürler, az veya çok, karşılıklı olarak değişmektedirler. Üçüncü terim olan plüralizm ise dinamik bir proses değildir. Yani kültürler arasındaki etkileşim birleşmeye yönelik değildir. Plüralizmde farklı kültürlerin, farklı sosyal bünyeler olarak, yan yana mevcudiyetleri söz konusudur. Aşağıda bu kavramlar kimlik açısından ayrı ayrı ele alınmıştır.