Arkeolog

Arkhaio: eski (yunanca)
logos: bilim (yunanca)

Sponsorlu Bağlantılar

Arkeloji kelimesi bu iki kelimenin birleşiminden oluşmuştur. Yani kelime manası ile eskinin bilimidir. Arkeolog terimi M.S.'nin ilk yüzyıllarına kadar Yunanistan'da sahnede dramatik mimiklerle eski efsanleri canlandıran aktörler için kullanılıyordu. Bugünkü anlamını ise 17. yüzyılda yaşamış bir doktor ve Lyons antikaları uzamanı olan Jacques Spon tarafından kazandırılmıştır.

b.Kavram olarak Arkeoloji:
Geçmişte yaşayan insanların elinden çıkan, yarattığı her türlü eseri keşfeden, bilimsel yöntemlerle ortaya çıkaran, inceleyen bilim dalı. Tarihteki eksik noktalar, biinmeyenler yine arkeloji tarafıdan ortaya çıkarılır.
Arkeoloji birçok bilimle işbirliği içinde çalışmaktadır. Bunların başında tarih ve sanat tarihi gelir. Bunlar dışında da jeomorfoloji, kronoloji, staitigrafi , antropoloji, botanik ve nümizmatiği sayabiliriz.

c.Diğer tanımlar ve yorumlar:
İnsanın geçmişini geride bıraktığı maddi kültür belgelerine dayanarak inceleyen bilim dalı. Maddi kültür belgesi, uygarlık tarihinin başlangıcından, yani insanoğlunun ilk aleti yarattığı andan bu güne değin, gene insanın yaptığı ya da doğada bulduğu biçimi ile kendi gereksinimleri için kullandığı gereçlerin tümüdür. (Ana Britannica)

Madde kültür varlıklarını estetik kaygılardan uzak olarak inceler. Sadece sanat eserleri değil edebiyat dışındaki tüm kültür varlıklarını inceler. (Prof. Dr. Orhan Bingöl)

Eski medeniyetleri maddi kalıntıları yolu ile inceleyen bir ilimdir. Eski çağlardan zamanımıza kalmış her eserin incelenmesi arkelojinin içine girer. Somut kalıntılardan dolayı arkeloji geçmişteki insan emeği olarak da tarif edilebilir. Arkeoloji bir takım yardımcı bilim kollarından da yararlanır. (Secda Satuk)

Arkeolojinin geçmişinde olagelmiş her şeyin yüzde 99,99'dan fazlasında, herhangi bir tür kanıt varlığını bir saniyeden fazla sürdürememiştir. Yine de geriye kalan sayısız örnek arasında kanıt yüzdenin milyonda birinin sadece küçücük bir kesitinde varlığını devam ettirir. Ve yine, arkeoloji tarafından daha küçük bir bölümü yeniden eski haline kavuşturulan bu kesitin de, daha küçük bir kısmı doğru olarak yorumlanabilmiştir. (Robert Bednarik)

Arkeoloji sonsuz bir arayıştır, asla bir sonuç olamaz; gerçek bir varış noktası olmayan edebi bir yolculuktur. Her şey deneme aşamasındadır ve hiçbir şey nihayetine ulaşmamıştır. (Paul Bahn)

Toprağın üstündekilere ne kadar sahip çıkıyorsak, toprağın altındakilere de o kadar sahip çıkmalıyız (Mustafa Kemal Atatürk)

Eski yazılı belgelerin çoğu vergilere, yasalara, din kurallarına, krallara ve yöneticilere ilişkin bilgiler verir. Bunlar bize o dönemin insanla­rının yaşamlannı açıklamaz. Oysa kazılar yaparak, sıradan insanlann yaşadıktan evle­rin kalıntılannı, krallannın saraylannı, ölüle­rini koyduklan mezarlan ve tannlanna tapın­dıktan tapınakları bulabiliriz.
Böyle keşifler hem eski insanlann yaşamla-nna ışık tutar hem de bir arkeologun başanlı olması için meraklı olması gerektiğini göste­rir. Avrupa'nın bazı bölgelerinde geniş toprak tümseklere rastlanır. Arkeolojik çalışmalar­dan önce, bu tuhaf tümseklerin devlerin, perilerin ya da şeytanın işi olduğu sanılırdı. Ama ilk arkeologlar diyebileceğimiz kişiler bu açıklamalarla yetinmediler; tepelerin sırn-m çözmek için araştırmaya başladılar ve sonuçta bunların eski insanlann ölülerini gömdükleri yerler olduğunu anladılar.

Yüzyıllar boyunca insanlar, Meksika'daki ve Mısır'daki piramitler, Atina'daki Akropol gibi ilginç yapılan hayranlık ve ilgiyle izledi­ler. Arkeoloji, bazı kişilerin daha fazla me­raklı olup, bu yapılan yakından incelemeye başlamalanyla doğdu.

Eskiden kalma büyük yapılan görmek ko­laydır; ama toprağın derinliklerinde saklı kentleri bulup ortaya çıkarmak oldukça zor­dur. Bazen yerin üstünde de bir duvar kalıntı­sı, kınk bir sütun ya da heykel görülebilir. Kimi zaman arkeologlar bir tarlada buldukla-n kınk çömlek parçalarıyla araştırmalanna başlarlar. Günümüzde uçaktan çekilen fotoğ­raflar da arkeologlar için çok yararlı olmakta­dır. Tarlalardaki ürünlerin büyüme biçimin­den, toprağın altında eski duvarlann ya da hendeklerin bulunup bulunmadığı anlaşıla­bilir.

Tarihler ve Çağlar
Arkeologların yapması gereken önemli işler­den biri de buluntuların hangi dönemden kaldıklarını saptamaktır. Yazılı belgelerin var olması durumunda, bu iş kolaydır. Ama yazılı bir belge yoksa, belki de binlerce yıl öncesin­den kalan bir eşyanın yapım tarihini tam olarak bulmak oldukça zordur. Buluntulann Taş Devri'nde mi? Tunç Çağı'nda mı? yoksa Demir Çağı'nda mı? yapıldığının saptanması gerekir. Tarihöncesi dönemler ilk kez Dani­markalı bir arkeolog tarafından sınıflandırıl­mıştır. İnsanlann çok sert bir taş olan çak­maktaşından alet ve silah yaptıkları ilk dö­nem, Taş Devri olarak adlandırılır. Alet ve silahların tunçtan yapıldığı bir sonraki dönem Tunç Çağı, demirin kullanılmaya başlandığı son dönem ise Demir Çağı'dır.
Bir arkeolog buluntulann hangi çağdan kaldığını anlasa bile, yapıldıkları tarihe ilişkin bilgi edinmesi her zaman kolay olmaz. Çünkü bir bölgede yaşayan insanlar taştan aletler kullanırken yani Taş Devri'nde yaşarken, aynı dönemde başka bir yerde insanlar tunç­tan aletler kullanabilir ve Tunç Çağı insanlan olarak tanımlanır. İngiltere'de Taş Devri İÖ yaklaşık 3000'de sona erdi. Ama Avustralya Yerlileri ve Papua Yeni Gine'nin iç kesimle­rinde yaşayan kabileler gibi bazı topluluklar günümüzde bile madenleri bilmedikleri için aletlerini taştan yontuyorlar. Çağdaş arkeo­loglar bu üç çağı da kendi içinde daha kısa süreli dönemlere ayırarak, belirli kültür­leri ve halkları bu dönemler içinde değerlen­dirirler.

Bilimsel Yöntemler
Arkeologların incelediği toplumlar ve dönem lerin birçoğunda, yazı ve para gibi tarih belir­lemeyi kolaylaştıracak işaretler yoktur. Çok kısa bir zaman öncesine kadar, bulunan eşya­lar, geçmişi bilinen bir halkın, örneğin Mısır halkının kullandığı benzer eşyalarla karşılaştı­rılarak, yaklaşık bir yapım tarihi saptanırdı. Radyo karbon tarihlendirme yönteminin bu­lunması odunun, kömürün ve eski yerleşim bölgelerinde bulunan kemiklerin yaşlarını saptamayı olanaklı kıldı. Her canlıda bulunan karbonun neredeyse tamamı karbon-12'dir; belli bir oranda da radyoaktif ve "ağır" olan karbon-14 vardır. Canlı ölünce, örneğin bir ağaç kesilince, artık yeni karbon-14 atomları alamaz ve var olan radyoaktif karbon atomla­rı da belli bir hızla yok olmaya başlar. Böyle­ce yaklaşık 5.500 yıl sonra bu atomların yarısı karbon-12 atomlarına dönüşür. Bir radyo kar­bon laboratuvan, radyoaktif karbonun, kar-bon-12'ye oranını ölçerek, canlının ne kadar zaman önce ölmüş olduğunu saptayabilir. Ne var ki bu yöntem, tarihi belli olan Mısır bu­luntularına uygulandığında, saptanan tarihle­rin çok kesin olmadığı anlaşılmıştır (bak. radyometrik tarihlendirme). Yeni tarihlendirme yöntemlerinden biri de ısıyla ışıldamadır (ısılışıldama) ve yalnızca piş­miş kile uygulanır. Çömlek yapılırken kil çok yüksek bir ısıda pişirildiği için bu ısı kili kris-talleştirir. Kilde radyoaktif atomlar içeren elementler vardır; bunlar kil pişirilmeden ön­ce çevrelerine ışık biçiminde parçacıklar sa­çarlar. Pişme işleminin sonunda, atomların saçtığı bu parçacıklar artık kristalleşmiş yapı­nın içinde kalır ve dışarıya çıkamaz. Çömlek­ten alınan bir örnek, laboratuvarda, parçala­rın yeniden serbest kalacağı noktaya kadar ısıtılır. Bu parçacıklar ışık biçiminde (ışıldaya­rak) açığa çıktıkları için fotometre aygıtıyla ölçülür. Çömlek ne kadar çok ışık verirse, o kadar eskidir. Bu yöntem arkeologlarca yay­gın biçimde kullanılacak kadar gelişmemiştir. Ama müzelerde ve özel koleksiyonlarda anti­ka olduğu sanılan pek çok parçanın sahte ol­duğunu göstermiştir.

Dendrokronoloji bir ağacın yaşının, gövde-sindeki yıllık büyüme halkalarına göre sap­tanması demektir. Ağaç gövdesinin enlemesi­ne kesitinde iç içe ince ve kalın halkalar gözle­nir. Havalann iyi gittiği yıllarda ağaç daha ça­buk büyüyeceğinden halkalann kalınlığı ar­tar. Böylece ağacın yaşadığı dönemdeki iklim koşullan anlaşılabilir. Bir çam türünün 4.000 yıl önceki ve günümüzde yaşamakta olan ör­nekleri bu yöntemle incelenmiştir.

Bilim, arkeologlara daha birçok bakımdan yarar sağlar. Örneğin, topraktan çıkartılan metal eşyanın çok kırılgan olduğu için labora­tuvarda özel bir biçimde korunması gerekir. Bir taş baltanın hangi taşocağındaki kayadan yontulduğu belirlenebilir. Uygulanacak yön­tem, kayadan ince bir parça koparmak ve bu­nu saydamlaşıp kristalleri görülebilir duruma gelene kadar cilalamaktır. Belirli maden ya-taklannda görülebilen ender bulunan ele­mentlerin kaynağını bulmak için de madenler incelenebilir. Bu çalışmalar eski ticaret ve göç yollanmn anlaşılmasını da sağlamıştır.

Arkeolog Nedir?

İşin Doğası

• İnsanın dünya üzerinde görülmesinden Ortaçağa kadar geçen süreç içinde insana ilişkin her türlü kalıntı ve buluntuyu, doğal çevre ve insan arasındaki ilişkileri, yüzey, sualtı araştırmaları ve kazılarla ortaya çıkarır, inceler, değerlendirir ve korur.
• Eski çağlardan günümüze kalmış toprak veya su altındaki eserleri gün ışığına çıkarmak için kazılar yapar.
• Kazılardan elde edilen eserleri temizler.
• Parça eserlerin yapıştırılmasını (konservasyon), bakım-onarım ve restorasyonunu yapar.
• Eserlerin kaydını tutar, korunmasını sağlar ve halkın bilgisine sunar.
• Kültür Bakanlığında çalışması durumunda; kazılarda gözlemci olarak görevlendirilebilir.
• Korunması gereken kültür ve tabiat varlıklarını saptar ve kaydını tutar, binalara yönelik koruma ve restorasyonlar konusunda kararların çıkarılmasını sağlar.
• Çevresindeki antik kentlerin (ören yerlerin) belirli aralıklarla denetimini yapar.
• Müzelerde çalışanlar koleksiyoncuların denetimini yapar.

Kariyer Olanakları

• Arkeologlar üniversitelerde araştırma görevlisi olarak işe başlayıp master ve doktora yaparak gerekli eğitimleri tamamladıktan sonra yardımcı doçent, doçent ve profesör olabilirler.
• Belli bir alanda uzmanlaşabilirler.

Eski Tunç Çağı Eserleri
Konservatör (Yarım Eserlerin Yapıştırılması, Onarılması)
Sikke (Numismat)
Arkaik Dönem Heykeltıraşlığı
Helenistik Çağ Mimarisi
Seramik v.b.
İstihdam
Üniversitelerde (araştırma görevlisi veya araştırmacı olarak), Müzeler ve anıtlar Genel Müdürlüğüne bağlı çeşitli müzeler, kültür ve tabiat varlıklarını koruma kurulları, özel müzeler, turizm şirketleri, Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Maden Tetkik Arama Enstitüsünde çalışabilirler.
Gereken Kişilik Özellikleri

• Arkeolog olmak isteyen kişilerin sözel düşünme ve neden-sonuç ilişkisi kurabilme yeteneğine sahip, tarih ve kültür konularına meraklı ve bu alanlarda başarılı, açık havada araştırma yapmaktan hoşlanan, bedence sağlam, iyi bir gözlemci ve araştırıcı olması beklenir. Bu alanda başarılı olmak için modern ve eski dillerden birini öğrenmek gereklidir.

Benzer Meslekler

• Sanat Tarihçiliği, Tarihçilik

Eğitim

• Mesleğin temel eğitim süresi 4 yıldır.

Okutulan dersler ; klasik arkeoloji, paleotik yerleşim biçimleri, Mezapotamya ve Ön Asya arkeolojisi, Arkaik devir mimarlığı, kazı teknikleri, resim-fresk-mozaik, Yunanca ve Latince gibi dersler verilmektedir.

kaynak