Gökdelenler - Chrysler Binası (Chrysler Building)
VIP VIP Üye
Vikipedi, özgür ansiklopedi
New York
Chrysler Binası (İngilizce: Chrysler Building) New York şehrinde yer alan Art deco tarzında bir gökdelendir. Manhattan’nın doğu tarafındaki Turtle Bay bölgesinde yer alan bina, 42. Cadde ile Lexington Caddesi’nin keşiştiği noktadan yükselmektedir. 319 metre yüksekliğe sahip olan gökdelen, açılışından 11 ay sonra tamamlanan Empire State Binası onu geçene kadar, dünyanın en yüksek binası ünvanına sahipti. 1973'te Dünya Ticaret Merkezi’nin inşasıyla New York'taki en yüksek üçüncü bina konumuna gelen Chrysler Binası, 11 Eylül 2001 Saldırıları sırasında Dünya Ticaret Merkezi’nin yıkılmasının ardından tekrardan şehrin en yüksek ikinci binası oldu. Aralık 2007’de Bank of America Kulesi'ne anteninin de eklenmesiyle 365,8 metreye yükseldiğinde, Chrysler, tekrar şehrin en yüksek üçüncü binası oldu. Yine 2007’de açılan New York Times Binası da Chrysler Binası ile aynı yüksekliğe sahiptir.
Art Deco mimarlık alanındaki klasikleşmiş örneklerden birisi olarak gösterilen Chrysler Binası, birçok çağdaş mimar tarafından New York’taki en güzel binalardan birisi olarak nitelendirilir. 2007 yılında AIAtarafından yayımlanan Amerika’nın Favori Mimarlık Listesi adlı listede dokuzuncu sırada yer almıştır.Her ne kadar bu gökdelenin bir kısmı Chrysler Şirketi’nin ofisleri olarak 1930 yılında 1950’li yılların ortasına kadar kullanılmışsa da binanın inşaatında şirketin hiçbir rolü olmamıştır. Walter P. Chrysler inşaatın tüm masraflarını şahsi olarak karşılamış ve bu binayı çocuklarına bırakmayı amaçlamıştır.
Tarihçe
Chrysler Binası, günümüze kadar birçok televizyon programı, sinema ve diğer medya uygulamalarında yer buldu. Aşağıda bunlardan bazıları kronolojik sıra ile sunulmuştur:
Sponsorlu Bağlantılar
New YorkChrysler Binası (İngilizce: Chrysler Building) New York şehrinde yer alan Art deco tarzında bir gökdelendir. Manhattan’nın doğu tarafındaki Turtle Bay bölgesinde yer alan bina, 42. Cadde ile Lexington Caddesi’nin keşiştiği noktadan yükselmektedir. 319 metre yüksekliğe sahip olan gökdelen, açılışından 11 ay sonra tamamlanan Empire State Binası onu geçene kadar, dünyanın en yüksek binası ünvanına sahipti. 1973'te Dünya Ticaret Merkezi’nin inşasıyla New York'taki en yüksek üçüncü bina konumuna gelen Chrysler Binası, 11 Eylül 2001 Saldırıları sırasında Dünya Ticaret Merkezi’nin yıkılmasının ardından tekrardan şehrin en yüksek ikinci binası oldu. Aralık 2007’de Bank of America Kulesi'ne anteninin de eklenmesiyle 365,8 metreye yükseldiğinde, Chrysler, tekrar şehrin en yüksek üçüncü binası oldu. Yine 2007’de açılan New York Times Binası da Chrysler Binası ile aynı yüksekliğe sahiptir.
Art Deco mimarlık alanındaki klasikleşmiş örneklerden birisi olarak gösterilen Chrysler Binası, birçok çağdaş mimar tarafından New York’taki en güzel binalardan birisi olarak nitelendirilir. 2007 yılında AIAtarafından yayımlanan Amerika’nın Favori Mimarlık Listesi adlı listede dokuzuncu sırada yer almıştır.Her ne kadar bu gökdelenin bir kısmı Chrysler Şirketi’nin ofisleri olarak 1930 yılında 1950’li yılların ortasına kadar kullanılmışsa da binanın inşaatında şirketin hiçbir rolü olmamıştır. Walter P. Chrysler inşaatın tüm masraflarını şahsi olarak karşılamış ve bu binayı çocuklarına bırakmayı amaçlamıştır.
Tarihçe
1932 yılında Chrysler Binası
Empire State Binası’ndan görünüm, 2005
Chrysler Binası, mimar William Van Alen tarafından Walter P. Chrysler için tasarlanmıştır. Gökdelenin inşaatına 19 Eylül 1928 tarihinde başlandığında New York şehrindeki dünyanın en yüksek gökdeleninin inşaatı için oldukça çekişmeli bir rekabet vardı. Bu nedenden dolayı binanın inşaatı oldukça hızlı bir şekilde gerçekleşmişse de (haftada ortalama dört kat inşa ediliyordu), bu inşaat sırasında hiçbir inşaat işçisi, bir iş kazası sonucu ölmedi.
Tasarım
Van Alen’in bu gökdelen için tasarladığı orijinal tasarım süs amaçlı adeta mücehver ile süslenmiş bir camdan bir zirve ile yapının sonlandırılması öngörülmüştü. Bu orijinal tasarımın tabanındaki pencereler, bugünkülerin üç katı yüksekliğinde idi ve üzerinden oniki katlı köşeleri cam kaplı bir kulenin yükselmesi amaçlanmıştı. Böylelikle kulenin, fiziksel ve görsel olarak adeta havada uçacak kadar hafif olduğu izlenimi verilmek isteniyordu. Orijinal gökdelenin 246 metre yüksekliğe çıkması öngörülmüştü. Ancak William H. Reynolds projeyi çok modern ve masraflı bulması nedeniyle, Van Alen’in orijinal planına onay vermedi. Tasarımın ve projenin kira kontratının Walter P. Chrysler’a satılmasından sonra Walter P. Chrysler’in isteği doğrultusunda Van Alen projeyi tekrar gözden geçirdi ve birkaç kat daha ekleyip gökdelenin 282 metreye yükselmesinde anlaşıldı. Walter P. Chrysler’in Chrysler Şirketi’nin genel müdürü olması nedeniyle[10] başta canavar şeklinde gargoyleler olmak üzere binadaki birçok mimari detay Chrysler’in otomobil ürünlerinden esinlenmiştir. Plymouth’un motor kapağı gibi mimari süsler, 1920’lerde moda olan makina çağı uygulamalarına örnek teşkil etmektedir.
İnşaat
Gökdelenin inşaatına 19 Eylül 1928 günü başlandı. Toplamda 400.000 perçin cıvatası ile yük taşımayan duvarların örülmesi için yaklaşık 3.826.000 adet tuğla kullanıldı.Yüklenici firmalar, müteahhitler, mühendisler, mimarlar ve inşaat ile ilgili kalemlerdeki uzmanların bir araya geldiği bir inşaat takımı oluşturuldu.
Chrysler Binası’nın inşaatının tamamlanmasına yakın bir dönemde rakip bir proje olan ve H. Craig Severance tarafından tasarlanmış 40 Wall Street ile aynı yüksekliğe ulaştı. Bunun üzerine H. Craig Severance, projesinin yükseliğini arttırarak dünyanın en yüksek binası ünvanını elde ettiklerini kamuoyuna duyurdu. (dünyanın en yüksek binası ünvanı üzerinde sürekli yaşanan bir mekân olmayan Eyfel Kulesi gibi yapılar ile karşılaştırılmayı içermiyordu). Buna karşılık William Van Alen, 56.3 metre yüksekliğindeki bir antenin binanın üzerine eklenmesi için izin aldı ve antenler şantiyeye 4 parça halinde getirildi. 23 Ekim 1929 tarihinde antenin alt kısmı binanın en üst tarafına vinç ile çıkarıldı; sonra 66. kata doğru indirildi. Kalan diğer anten parçaları da vinç ile çıkarıldı ve tüm parçalar sadece 90 dakika içinde birbirine monte edildi.
Chrysler Binası’nın inşaatının tamamlanmasına yakın bir dönemde rakip bir proje olan ve H. Craig Severance tarafından tasarlanmış 40 Wall Street ile aynı yüksekliğe ulaştı. Bunun üzerine H. Craig Severance, projesinin yükseliğini arttırarak dünyanın en yüksek binası ünvanını elde ettiklerini kamuoyuna duyurdu. (dünyanın en yüksek binası ünvanı üzerinde sürekli yaşanan bir mekân olmayan Eyfel Kulesi gibi yapılar ile karşılaştırılmayı içermiyordu). Buna karşılık William Van Alen, 56.3 metre yüksekliğindeki bir antenin binanın üzerine eklenmesi için izin aldı ve antenler şantiyeye 4 parça halinde getirildi. 23 Ekim 1929 tarihinde antenin alt kısmı binanın en üst tarafına vinç ile çıkarıldı; sonra 66. kata doğru indirildi. Kalan diğer anten parçaları da vinç ile çıkarıldı ve tüm parçalar sadece 90 dakika içinde birbirine monte edildi.
İnşaatın tamamlanması
Eklenen anteni ile Chrysler Binası, inşaatın 28 Mayıs 1930 tarihinde tamamlanmasıyla 40 Wall Street Binası’nı da geçerek dünyanın en yüksek binası ünvanını alırken; Eyfel Kulesi de dünyanın en yüksek yapısı ünvanını korudu. Her ne kadar gökdelenin inşaatı tamamlandıysa da, tasarımcısı Van Alen’in mal sahibi Walter Chrysler’den mimarlık hizmetleri için ödemesi gereken paranın kalan kısmını aralarındaki anlaşmazlıklar nedeniyle alamadı. Gökdelenin açılmasından bir yıl kadar sonra, 27 Mayıs 1931 tarihinde, Empire State Binası tamamlandığında yükseklik rekorunu Chrysler Binası’ndan aldı fakat Chrysler halen dünyanın en yüksek çelik taşıyıcı sisteme sahip tuğla binasıdır. (Taşıyıcı sistemi çelik olmayan dünyanın en yüksek tuğla binası ise inşaatına 1389 yılında başlanan, Almanya’nın Landshut şehrinde yer alanAziz Martin'in Kilisesi’dir.)
New York şehrindeki gökdelen yüksekliklerinin karşılaştırılması
Mülkiyet
Gökdelenin doğu kısmının taban duvarı Manhattan cadde aksına eğilimli olarak durmakta olup 1811 Komisyonları Planı’na göre konumlanmıştır. Chrsyler Binası’nın bulunduğu arazi, özel bir okul olan, Cooper Union’a bağışlanmıştı. Orijinal olarak William H. Reynolds’a kiralansa da, bu iş adamının sermayeyi biraraya getirememesi üzerine, bina ve arazinin kullanılma hakkı 1928 yılında Walter P. Chrysler’e verildi.Tahmin edilenin aksine Chrsyler Şirketi bu binanın inşaatıyla veya idaresiyle hiçbir zaman ilgili olmamış; bu proje Walter P. Chrysler’in çocukları için gerçekleştirdiği bir yatırım olmuştur. Zaman içinde binanın mal sahipleri birçok kez değişmiştir. Chrysler ailesi binayı 1947 yılında satmıştır. Chrysler Şirketi’ne ait ofislerin 1950’lerde boşaltılmasının ardından, 1957 yılında emlakçı Sol Goldman ve Alex DiLorenzo tarafından satın alınmış ve sonradan Massachusetts Mutual Life Sigorta Şirketi’ne devredilmiştir. Binanın giriş lobisi 1978-1979 yılları arasından restore edilmiştir. 1979 yılından itibaren Washington, D.C. kökenli bir yatırımcı olanJack Kent Cooke’in sahibi olduğu binanın anteni 1995 yılında bir restorasyon çalışmasına maruz kalmıştır. 1998 yılında 42. Cadde ile Lexington Caddesi’nin köşesinde yer alan bu bina ile hemen yanındaki bina,Tishman Speyer ve Travelers şirketleri tarafından, 220 milyon dolarlık bir bankalar konsorsiyumu ve Jack Kent Cooke’a ait mülkiyelerin bedeli ile satın alınmıştır. Cooper Union ile yaptığı anlaşma ile Tishman Speyer bu arazide 150 yıllık bir anlaşma imzalamıştır.
2001 yılında binanın hisselerinin %75’i, Almanya kökenli ve Atlanta’da yer alan bir yatırım fonu olan TMW tarafından, 300 milyon dolara satın alınmıştır. 11 Haziran 2008 tarihinde Abu Dabi Yatırım Konseyi’nin TMW’ye ait %75’lik payı, Tishman Speyer’e ait hissenin %15’ini ve de binanı hemen yanında yer alan Trylons yapısından bir pay almak için 800 milyon dolar önerdiği kamuoyunu duyuruldu. 9 Temmuz 2008 tarihinde bu anlaşmanın tamamlandığı ve Abu Dabi Yatırım Konseyi’nin binanı hisselerinin %90’ına sahip olduğu duyuruldu.
2001 yılında binanın hisselerinin %75’i, Almanya kökenli ve Atlanta’da yer alan bir yatırım fonu olan TMW tarafından, 300 milyon dolara satın alınmıştır. 11 Haziran 2008 tarihinde Abu Dabi Yatırım Konseyi’nin TMW’ye ait %75’lik payı, Tishman Speyer’e ait hissenin %15’ini ve de binanı hemen yanında yer alan Trylons yapısından bir pay almak için 800 milyon dolar önerdiği kamuoyunu duyuruldu. 9 Temmuz 2008 tarihinde bu anlaşmanın tamamlandığı ve Abu Dabi Yatırım Konseyi’nin binanı hisselerinin %90’ına sahip olduğu duyuruldu.
Mimarisi
Zirvedeki Art Deco süslemeler
Chrysler Binası Art deco mimarinin en önemli örneklerinden birisi olarak kabul edilmektedir.[28] Daha önceden denenmemiş bir metod uygulanarak, dış cephe süslemeleri için zamanının Chrysler marka otomobillerinden kullanılan bazı dekoratif öğeleri kullanılmıştır. 61. katın köşelerindeki kartallar 1929 yılında üretilmiş Chrysler marka arabanın motor kapağından esinlenilerek tasarlanmıştır; 31. kattaki köşe süslemeleri ise 1929 yılında üretilmiş Chrysler radyotör kapaklarının kopyasıdır. Binanın taşıyıcı sistemi çelik, dış cephe kaplaması metal olup; iç mekânlar tuğla duvarlar ile birbirinden ayrılmıştır. Yapının cephesinde toplam 3.862 pencere yer almaktadır. Otis tarafından tasarlanmış ve monte edilmiş 8 asansör binaya hizmet vermektedir. 1976 yılında Chrysler Binası, ABD İçişleri Bakanı tarafından,Ulusal Tarihi Önemli Eser olarak ilan edildi.
Zirvenin süslenmesi
Chrysler Binası’nın en önemli mimari özelliklerinden art deco stili ile tasarlanmış taraçlı zirvesidir. Yedi adet halka şeklinde taraç parçalarının çapraz çatkılı kemerler şeklinde içiçe geçmesi ve birbiri üzerinde ötelenmesinden oluşan Chrysler Binası’nın zirvesi, Van Alen’in bu binadaki en dikkat çekici tasarım öğelerinden birisidir.Kabartmalı ve perçinlenmiş paslanmaz çelik kaplama ile kaplanmış bu taraçlı zirve, kuvvetli bir güneş ışığını yansıtmayı temsil eden bir şekilde, üçgen kemerli pencerelerden oluşmaktadır. Bu pencereler zirveden aşağı doğru basamak şekilde indikçe daha küçülerek devam etmektedir. Zirvedeki metal kaplamanın tamamı, "Nirosta" adı ile satılan, Almanya kökenli bir firma olan Krupp tarafından üretilen ve gerçek adı "Enduro KA-2" olan bir östenitçeliğinden oluşmaktadır.
Zirvenin kullanıma açılması
Chrysler Binası ilk kez açıldığında 71. katında kamuya açık bir gözetleme güvertesi de vardı; ancak bu bölüm kamuya 1945 yılından itibaren kapatıldı. Günümüz itibariyle 71. kat kullanılan en yüksek katı olarak binada hizmet vermektedir. 71. katın üzerindeki katlar çoğunlukla dış görünüm için düzenlendikleri için bu mekânlarda sadece antene çıkan merdivenler yer almaktadır. Son derece küçük alana ve alçak tavana sahip olmaları nedeniyle bu katlar sadece radyo yayını ile diğer mekanik ve elektrik donanımları için kullanılmaktadır. WCBS-TV adlı televizyon kanalı; 1940 ve 1950’li yıllarda Chrysler Binası’nın tepesinden yayın yaparken, sonradan Empire State Binası’nın tepesinden yayın yapmaya başlamıştır. Çok uzun yıllar WPAT-FM ve WTFM (şimdi WKTU) adlı radyo kanalları da Chrysler Binası’nı kullanmışlar; fakat onlar da 1970'li yıllarda Empire State Binası’na taşınmışlardır. Günümüzde Chrysler Binası’nın tepesinde yayın yapan hiçbir kurum bulunmamaktadır.
Binanın ışıklandırılması
Gökdelenin tepesindeki antende ve süslemelerde iki farklı tür ışıklandırma sistemi yer almaktadır. İlki; binanın taşıyıcı çelik sistemine monte edilmiş V şeklinde ışıklandırmalardır. Sonrada eklenen dikmelere monte edilmiş ikinci grup projektör ışıkları ise binanın üzerinde ışıklandırma yapmaktadır. Böylelikle özel kutlamalar için binanın en üst tarafında farklı renklerde ışıklandırmalar gerçekleştirilebilmektedir. Sonradan eklenen bu ışıklandırma sistemi, elektrikçi Charles Londner ve ekibi tarafından monte edildi.
Binanın takdir edilmesi ve çekiciliği
Chrysler Binası inşa edildiği ilk yıllarından günümüze New York’lular arasından en favori gösterilen şehir sembollerinin başında gelmiştir. 2005 yılında New York’ta yer alan Gökdelen Müzesi, yaklaşık 100 adet mimar, müteahhit, mühendis, tarihçi ve akademisyen arasında yaptığı araştırmada, New York'da bulunan 25 gökdelen arasından en iyi 10 gökdeleni seçmelerini istedi. Chrysler Binası, bu araştırma grubunun %90'ı tarafından New York'taki en iyi 10 gökdelenin arasında gösterildi.
Chrysler Binası'nın orijinal ve dikkat çeken dış görünüşü, zaman içinde dünyanın birçok yerinde sonradan inşa edilen gökdelenlere de ilham kaynağı oldu. Bunlar arasında Philadelphia şehrinde yer alan One Liberty Place binası da bulunmaktadır.
Chrysler Binası'nın orijinal ve dikkat çeken dış görünüşü, zaman içinde dünyanın birçok yerinde sonradan inşa edilen gökdelenlere de ilham kaynağı oldu. Bunlar arasında Philadelphia şehrinde yer alan One Liberty Place binası da bulunmaktadır.
Popüler kültürdeki yeri
Chrysler Binası, günümüze kadar birçok televizyon programı, sinema ve diğer medya uygulamalarında yer buldu. Aşağıda bunlardan bazıları kronolojik sıra ile sunulmuştur:
- 1990 yılında gösterime giren Av 2 filminin bir sahnesinde canavar elindeki bir avı binanın üzerinde yükseltirken gösterilmiştir.
- 1993 yılında Meat Loaf grubunu tarafında çıkarılan Bat Out of Hell II: Back Into Hell adlı albümün Michael Whelan tarafından tasarlanan kapağındaki şeytani bir yarasa, Chrysler Binası’nın tepesinde tasvir edilmiştir.
- 1998 yılında gösterime giren Derin Darbe adlı filmde Chrysler Binası’nın etrafına suların bastığı ve insanların 61. kattaki gözleme platformundan binanın başka yerlerine kaçıştıkları gösterilmektedir.
- 1998 yılında gösterime giren bir başka film olan Godzilla’da bina yıkılmaktadır.
- 1998 yılında gösterime girip de Chrsyler Binası’nı içeren üçüncü film Armageddon'dur. Bu filmde bir meteorun gökdelenin antenine çarptığı ve anteninin yıkılıp yere düştüğü gösterilmektedir.
- 2001 yılında gösterime giren ve de Steven Spielberg tarafından yönetilen Yapay Zeka filminin sonlarına doğru, uzaylılar Manhattan’ın yıkıntılarının ortaya çıkarırken, Chrysler Binası tamamen denizin altında gösterilmektedir.
- 2002 yılında gösterime giren Örümcek Adam filminde Örümcek Adam’ın Chrysler Binası’nın gargoylelerinin birisinin üzerinde amcasının cinayetine ağlarken gösterilmektedir.
- 2007 yılında gösterime giren Fantastik Dörtlü: Gümüş Sörfçünün Yükselişi adlı filmde Alev Adam, Manhattan’da Gümüş Sörfçü’yü takip ederken; Gümüş Sörfçü’nün Chrysler Binası’nın içinde geçerek yoluna devam ettiği gösterilmektedir.
- Chrysler Binası, 2008 yapımı Grand Theft Auto IV adlı video oyununda “Zirconium Binası” olarak tasvir edilmiştir.
