Getto (Ghetto)
Ziyaretçi
Getto (Ghetto)
Sponsorlu Bağlantılar
Getto, bir kentin herhangi bir azınlıkça yerleşilen bölümüne genel olarak verilen ad. Ortaçağda şehirlerde yabancılar gözlem altında ve hususi mahallerde yaşamak zorundaydılar. Yahudiler gibi gruplar kamusal haklardan mahrum olarak şehrin periferisinde (kenar) yaşıyordu. Esasen Venedik’te baruthanenin bulunduğu getto Yahudilere ayrılan mecburi ikâmet mahallesi olduğundan, bu isim zamanla Bütün Avrupa şehirlerinde Musevi mahalleleri için yaygınlaşan bir deyim oldu. İbranice kökenli bu sözcük özelde Almanya ve Doğu Avrupa şehirlerinde eskiden Yahudilere ayrılan, sonra da Yahudi semtlerine verilen bir addır. Genelde kötü koşulların hakim olduğu bölgeler için kullanılır.
Dar anlamıyla eskiden özellikle Doğu Avrupa kentlerinde Yahudiler'in oturduğu kesim. Geniş anlamıyla günümüzde birtakım insanların, çoğu kez bazı etnik grupların (ABD'de zenciler, Avrupa ülkelerinde yabancı işçiler vb.) kötü yaşam koşulları altında bir arada bulundukları semt, mahalle.
İbranice "boşanma" anlamına gelen "ghet"ten türemiştir. Eski Yunan ve Roma'da Yahudi toplulukları kendi dinsel varlıklarını korumak için topluca belirli bir yerde yaşamayı gelenek hâline getirmişlerdi. Hristiyanlık'la birlikte bu durum, bir çeşit "tecrit", "dışlama" hâlini aldı. Bizans'ta da Yahudiler özel yerlerde oturmak zorundaydılar. Avrupa'da da bu dışlama sonucu birçok kentte, yalnızca Yahudilerin oturduğu gettolar oluştu.
Müslüman ülkelerde ve "Ömer Yasası" Yahudileri Müslümanlardan ayırınca aynı durum oluştu. II. Dünya Savaşı'nda Naziler, gettoların çevresini duvarlarla kapatarak tamamen tecrit ettiler. Bunlardan Lodz gettosunda 170.000, Varşova gettosunda 500.000 Yahudi barınıyordu. Bu insanların bir bölümü kötü yaşam koşulları nedeniyle hastalanıp ölürken, bir bölümü de toplama kamplarına götürülerek fırınlarda yakılıyordu. Varşova gettosunda kalan 40.000 Yahudi, sonunda ayaklandı. 1943 ilkbaharında yiğitçe bir direnişten sonra ezildiler. Naziler gettoyu taş taş üstünde bırakmamacasına yakıp yıktılar. Öbür gettolar da Sovyet ordularının ilerlemesi üzerine Almanlarca yok edildiler.
Getto, amacı ne olursa olsun, her azınlığın sığınma veya sürülme (örneğin Varşova gettosu) yeridir. Ayrıca II. Dünya Savaşı sırasında Adolf Hitler önderliğinde üstün kabul edilen Aryan ırkını, alt ırk diye tabir edilen Yahudi ırkından ayırmak için tüm Yahudileri ayrı bir küçük mahalleye yerleştirme işidir.
Günümüzde ise özellikle ABD'de yine zenci mahallelerinden olusan ayrı bir getto yerleşim alanı vardır. Göçmen işçilerin Batı Avrupa ülkesinin bazı şehirlerinde oluşturdukları nispeten kapalı mahalleler de getto olarak nitelendirilmiştir.
Yasalarda gettolar resmen kaldırılmış olmakla birlikte sanayi toplumunun getirdiği iktisadi ve sosyal şartlar, getoların oluşmasına ve yaşamasına imkan vermiştir.Üçüncü dünya ülkelerinin pek çoğunda kırsal kesimden şehir merkezlerine olan hızlı nüfus göçü ve plansız kentleşme, bazı şehirlerin kenarlarında gettolara benzer bir gecekondu olayını ortaya çıkarmıştır.Bu sadece bir mekan farklılığını değil,kültür ve ideoloji farlılığını da ifade etmektedir.
Hem Almanca hem Letonya dilinde,
çiti geçmeye ya da Riga gettosunda kalanlarla irtibat kurmaya
çalışanların öldürüleceğini belirten duyuru. 1941–1943, Riga, Letonya
Yahudi gettolarının planı - Frankfurt, 1628
Yahudi gettoları - Frankfurt, 1868
Vikipedi
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
