Tarikatlar - Yesevilik

Yesevilik Nedir?
MsXLabs & Dini Kavramlar Sözlüğü

"Yesevîlik"; Türkistanlı Ahmet Yesevî'ye nispet olunan tarikatın adıdır. Ahmet Yesevî, şimdiki Çimkent'in doğusunda Sayram kasabasında doğdu. Babası İbrahim adında devrinin şeyhlerinden biri idi. Babasını yedi yaşında iken kaybetti, ablası ile birlikte Yesi şehrine gitti ve buraya yerleşti. İlk tahsilini burada yaptı. Devrinin en ünlü âlimlerinden şeyh Yusuf Hemedanî'ye intisap etti, eğitim ve öğretimini ondan aldı ve hocasının ilk üç halifesi arasına girdi, ilk iki halifeden sonra şeyhinin postuna oturdu. Yesevî, bilgin ve şair bir insandı. Ahmet Yesevî'nin "Divan-ı Hikmet" ve "Fakr-Nâme" adlı eserleri vardır. Ahmet Yesevî'nin genellikle milâdî 1166 veya 1167 yılında öldüğü kabul edilir. Nakşibendîlik gibi sahabeden Hz. Ali ve Hz. Ebu Bekir'e dayanan Yesevîlik tarikatı; Orta Asya'da ve Türkler arasında yayıldı, özellikle Türklerin manevî hayatı üzerinde asırlarca etkili oldu. Bu tarikatın esasları şunlardır:

1. Tevhidi esas alan tasavvuf anlayışı,
2. Kur'ân'a ve Sünnete bağlılık,
3. Şerîata dayanan tarikat,
4. Riyazet ve mücadele,
5. Halvet ve zikir.

Yesevilik
MsXLabs.org & Vikipedi, özgür ansiklopedi

Sponsorlu Bağlantılar

Yesevilik, İslam'da kadın-erkek denkliğini yaşatan Bektaşiliğin de beslendiği tasavvuf yolu ve ilk Türk tarikatıdır.

Ahmed Yesevî Dönemi
Hoca Ahmed Yesevî, babası İbrahim Şeyh ve Arslan Baba'dan tasavvuf eğitimi aldı ve hocasının ölümünden sonra Yusuf Hemedani'nin yanında eğitimini tamamladı. Türkistan'da faaliyetlerini sürdüren Ahmed Yesevî'nin yolu zamanla Yesevîlik adını aldı. "Horasan Okulu" olarak da adlandırılan tasavvuf akımının en önemli temsilcisi olan Hoca Ahmed Yesevî'den adını alan Yesevîlik yolu, Türklere İslâm'ı ve dervişliğin yollarını öğretmeyi amaçlamıştır. Bunun için İslâm inancını, Türk gelenek, inanç ve yaşam tarzı ile sentezleme yolu seçilmiştir.

Hoca Ahmed Yesevî'nin Ölümünden Sonrası
Ahmed Yesevi'nin müridleri ve takipçileri ölümünden önce ve ölümünün sonrasında, 12. yy ortalarından itibaren diğer bölgeler gibi Anadolu'ya da gelerek görüşlerini yaymaya devam ettiler. Anadolu'nun Türkleşmesinde büyük emekleri geçmiş olan Yesevîlik, yetiştirdiği bir çok alimi dağınık Türkmen aşiretlerine yollayıp, devlet ve millet olma kavramlarının içini doldurmak için çalışmışlardır. Ahmed Yesevi'nin ardından irşad alan halifeler sırasıyla şöyledir: Mansur Ata, Harezmli Said Ata, Süleyman Hakim Ata, Abdülmelik Ata, Tac Hace, Zengi Ata, Uzun Hasan Ata, Seyyid Ata, Sadr Ata, ve Bedr Ata.

Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Ahmed Yesevî
Osmanlı gezgini Evliya Çelebi, kendisinin Ahmed Yesevi’nin soyundan geldiğini seyahatnamesinde iddia etmiştir. Evliya Çelebi, ayrıca gezdiği yerlerde rastladığı Yesevî dervişlerine ait makamları da eserinde kaydetmiştir. Bu derviş ve gaziler arasında Rumeli'nin fethinin manevi öncüsü olan Sarı Saltuk, Deliorman'daki Demir Baba, Niyazabad'daki Avşar Baba, Merzifon’daki Pir Baba, Bulgaristan Varna-Batova'daki Akyazılı Baba, Filibe yolunda Kıdemli Baba Sultan, Bursa'daki Geyikli Baba, Abdal Musa, İstanbul Unkapanı'ndaki Horos Dede, Bozok Sancağı Yozgat'taki Emir Çin Osman, Tokat merkezindeki Gajgaj Dede ve Zile ilçesindeki Şeyh Nusret, Evliya Çelebi’nin tesbit edebildikleri arasındadır. Ancak bunlardan hiçbiri Nevşehir'de yerleşen Hacı Bektaş-ı Veli kadar ün kazanmamıştır.

Yesevîliğin Etkin Olduğu Yöreler
Yesevîlik, Türkistan'da yayıldıktan sonra, Türkistan'ın kuzeybatı bozkırlarından Kıpçak lehçesinin hakim olduğu İdil-Ural bölgesine, Horasan, Azerbaycan ve Anadolu'ya kadar ulaşmıştır. Tarihi gelişim sonucu Nakşibendi Tarikatının daha yaygın hale geldiği 16. yüzyıla kadar Türkistan ve Horasan'ın hemen her yerinde hatta Keşmir'de, Kâbil'de, İstanbul'da, Temeşvar'da, ve Hicaz'da da Yesevî dervişlerine rastlanmaktaydı.

Yesevîlik ile Nakşibendi Tarikatı Arasındaki İlişkiler
Yesevîlik gibi Yusuf Hemedani'nin etkisiyle ortaya çıkan ve Maveraünnehir'in 15.-16. asırlardaki mutaassıp muhitin tesirini taşıyan Nakşbendiyye [Bakınız: Tarikatlar - Nakşibendilik (Nakşbendiyye)] tarikatına mensup müellifler, Hoca Ahmed Yesevî hakkında bazı yazılar kaleme almışlardır ki, ona ait eski kaynaklar bunlardır. Bu müellifler, Yesevîliğin ilk şeklini ve Ahmet Yesevi'nin hakiki şahsiyetini tarihi gerçeklere aykırı tasvir etmişler, kendi arzu ve temayüllerine göre, hakikati tamamiyle değiştirmişlerdir. Yesevîliğin ilk yayıldığı göçebe Türk muhitlerinin icapları ve din değiştirme psikolojisinin umumi kaideleri göz önüne getirilince, buna olanak olmadığı anlaşılır.

Ahmet Yesevi'nin hayat görüşü ve düşüncelerini ortaya koyduğu en önemli eseri, "Hikmet" adı verilen şiirlerinden meydana gelen Divan-ı Hikmet'tir. Bu eser Yesevîlik düşüncesinin temellerini oluşturur.