-A- Harfi İle Başlayan Kelimeler - Sayfa 11

ARTABÂ

a. İran da 55 L, Mısır'da 26-46 L'lik bir değere karşılık gelen eski hacim ölçüsü.

ARTABAZOS

, Kserkses'in generali Plataia’da (İ.Ö. 479) birliğini savaşa sokmayarak Mardonios’u terketti.

ARTABAZOS

, Artakserkses li nin torunu Kaderi önceleri kayınbiraderleri ro- doslu Mentor ve Memnon’a bağlı kaldı. Dedesi zamanında satrapların kıskançlığının kurbanı oldu; Artakserkses III döneminde uzun süre isyancı olarak yaşadı; yenilgiye uğrayana dek Dara İll e (İ.Ö. 331) bağlı kaldı. İskender onu Baktria sat- rapı yaptı (İ.Ö 329-328).

ARTABOTRYS

a. (yun. artan, asmak, ve botrus, salkım’dan). Asya ve Afrika' nin sıcak bölgelerinde yetişen ve ılang-ılang adıyla parfüm yapımında kullanılan kokulu bir yağ veren ağaççık. (Bil. a. Ar tabotrys odoratissimus. 40 tür; anonaceae familyası.)

ARTAKALMAK

gçz. f. Elde kalmak, bir şeyden geriye kalmak; artmak; Çocuklardan artakalan vaktini resim yapmaya ayırıyor.

Artake

. Tar. coğ. Anadolu'nun Mysıa bölğesrnde-antık kent: Arktonnesos (Ka- pıdağ) yarımadasının batısihdar+teredo-- tos, Miletos kolonisi olduğunu yazar. Pers savaşlarında, Fenike donanmasınca ele geçirildi. Bizans döneminde Hellespontos eyaletine bağlıydı. (Bugün Erdek )

ARTAL

sıf. (ar 'artai). Esk. Benzerlerinden daha büyük, daha iri olan.

ARTALE

(Gıuseppe), İtalyan şair (Maz- zarıno, Caltanissetta, 1628 - Napoli 1679). Enciclopedia poetıca (1679) adlı yapıtındaki eğretilemelerin aşırılığıyla ve paralı askerken yaşadığı serüvenlerdeki taşkınlıkla tanındı.

ÂRTAÜYET

a. (ar. 'artalıyyet). Esk. Çok büyük ve iri olma durumu.

ARTÇIL

a. Müz. Fügde ve kanonda, temanın ilk cümlesine (öncül), taklit biçiminde verilen yanıt.

ARTDAMAKSIL

sıf. Sesbilg. 1. Eklemlenme noktası sert damakla yumuşak damağın sınırında bulunan ünsüz için kullanılır. (Örn. kim'de [k] nın söylenişi.) —2. Yumuşak artdamaksıl eklemlenme yeri damak perdesiyle yumuşak damak bölgesinde bulunan sesbirim için kullanılır. (Artünlüler, kapantılılar: [k] ve [g], ispanyolcanın [x] ve [7] daraltılıları: âjo [a xo]“sarmısak”, hago[ayo\ "yapıyorum"; İngilizce king "kral" [khirç n ] sözcüğündeki genizsil [q].)

a. Artdamaksıl ünsüz.

ARTDAMAKSILLAŞTIRMA

a. Ses bilg. Bir ses birimin eklemlenme yerini ağız boşluğunun arkasına (yumuşak damak) doğru kaydırma.

ARTAMİDAE

a. (yun artamos, katıl’ den) Güney-Doğu Asya'da ve Avustralya'da yaşayan, kırlangıca benzeyen, iyi uçan küçük kuşlar familyası. (Kalabalık sürüler halinde yaşayan bu kuşlar durmadan avladıkları böceklerle beslenirler)

ARTAN

a. Sesbilg Bir hecede, ünlünün oluşturduğu hece doruğundan önce gelen ünsüz (örn "tat’Tn birinci (t) si). || Aç,k- lığı giderek büyüyen ikili ünlü (orn. İtalyanca ,1nuovo’’dakı [uo]).

ARTANADA

. Tar coğ Anadolu’nun dağlık Kılıkıa bölgesinde yerleşme J R S. Sterrett’ın bulduğu yazıtlara göre, Konya’nın Hadım ilçesi, Aladağ bucağına bağlı Dülgerler köyü yakınında olduğu sanılıyor.

ARTANE

.Tar.coğ Anadolu'nun Bithynia bölgesinde antik yerleşme. Karadeniz kıyısındaydı. Daha sonra Phılee adını aldı. ilkçağ’da burada Aphrodıte tapınağı vardı. Roma imparatoru Diocletianus döneminde baskıdan kaçan hıristiyanlar yöredeki mağaralara yerleşti. (Bugün Şile.)

ARTANES

. Tar. coğ. Marmara bölgesinde, Şile’nin batısında denize dökülen Hiçiz deresinin ilkçağ daki adı.

ARTAPHERNES

, Marathon'da yenilen (İ.Ö. 490) pers generallerinden biri.

ART-ARTDANSAKSİL

sıf. Sesbılg. Eklemlenme noktası yumuşak damağın arka sınırında, küçük dil bölgesinde bulunan ünsüzler için kullanılır (örn. arapça [q] ünsüzü ve fransızca ff'nin kimi gerçekleşmeleri).

ARTATAMA

, iki mitanni kralının adı. — Artatama I, kızını firavun Tutmosıs IV’e (İ.Ö. XV. yy.’ın sonu) verdi. —Artatama II, Hittit Şuppiluliuma Tin yardımıyla Tus- ratta’yı mitanni tahtından indirdi (İ.Ö. 1365 - 1360’a doğr ).

ARTAVASDES

III, Tıgranes’m oğlu (İ.Ö. 50). Antonıus u aldattı, onun Pahtılar ile tutuştuğu savaşlarda başarısızlığa uğramasının nedenlerinden biri oldu. Mısır’a götürüldü, orada Kleopatra tarafından öldürtüldü (İ.Ö. 30).

ARTAVASDHOS

, bızansjı general (VIII. yy.), imparator Leon III İsaurialı'nın kızıyla evlendi. Ama, ilerde tahta çıkacak olan Konstantınos V'nın doğumuyla (718) hükümdar olma umudunu yitirdi. Kayınbiraderi tahta çıkınca (740), ikona yanlılarının desteğiyle başkaldırdı, taç giydi ve ikonlara tapınma geleneğini yeniden başlattı. Bir yıl boyunca iktidarda kaldı. Kons- tantinopolıs’i geri alan Konstantinos V’e yenik düştü, oğullarıyla birlikte gözleri kör edildi. Sürgünde öldü.

ARTBEYİN

a. Nöroanat. Embriyon evresinde beynin üçüncü karıncığı, (ilerde halkamsı tümseğin, soğaniliğin ve beyinciğin doğacağı miyelansefal ve metanse- fal buradan oluşur.)

ARTBOŞLUK

a. Anat. Epiplon artboş- tuğu, pankreasın önünde, midenin arkasında yer alan ve Winslow aralığıyla büyük periton boşluğuna açılan torbamsı boşluk.

ARTÇENE

a.Zool. Çeneli eklembacaklılarda (çokayaklılar, kabuklular ve böcekler), altçenenin yukarısında başa bağlı bulunan çift çene parçası. (Böceklerde birbirine kaynamış bulunan iki artçene parçası dilcikleri, dilcik desteklerini ve dudak dokunaçlarını taşır ve altdudağı oluşturur.) [Eşanl. MAKSİL]

Arta dalla guerra (Dell')

, Machiavelli'nin yapıtı (1519-20). Burada, kuşkusuz eski Yunanlılar ile Romalılar' dan edindiği derin askerlik sanatı bilgisini sergileyen Machiavelli, ulusal ordulardan yana olduğunu belirterek, paralı askerlerden oluşan orduların tehlikelerini vurgular.

ARTDİŞSİL

sıf. Sesbilg. Dil ucunun üst kesici dişlerin iç yüzüne dokunmasıyla oluşan ünsüz (örn. [t] ve [d]).
Artdişsil ünsüz.

ARTEAOA

(Josâ Maria), meksikalı general (Aguascalientes 1833 - Uruapam 1865). Juârez ile birlikte Fransızlar'a karşı savaştı, esir düştü ve Maximilian'ın emriyle kurşuna dizildi.

ARTEDİELLUS

a. Kuzey kutup denizlerinde 50 m derinliğe kadar diplerde yaşayan balık. (Bil. a. Artediellus scaber; cottidae familyası.)

ARTEK

, Ukrayna'da sayfiye merkezi, Kırım kıyısında, Yalta'nın K.-D.'sunda Çocuk kampı olarak düzenlenmiştir.

ARTEM

ya da

ARTYOM

, Rusya'da kent, Uzakdoğu'da, Vladivostok’un kuzeyinde; 61 000 nüf. Linyit yatağı.