Yakut El-Mustasımi

YAKUT EL-MUSTASIMİ, arap hattat (öl. Bağdat 1298). Son abbasi halifesi Mustasım'ın saray hattatıydı. İslam yazısına güzellik kazandıran, onu belirli kurallara bağlamaya çalışan güçlü ve büyük bir usta olmasına karşılık, yaşamına ilişkin bilgiler yetersizdir. Kimi kaynaklarda amasyalı olduğu belirtilirse de bu sav kesinlik kazanmamıştır. Mustasım'ın kölesi olarak sarayda büyümüş, çeşitli bilimlerin yanı sıra dil ve edebiyat öğrenimi görmüştür. Yazısının güzelliğiyle dikkat çekmiş, halifenin hattatı olmuş, adının sonuna halifenin adını da ekleyerek imzalarını Yakut el-Mustasımi olarak atmıştır. Abdülmümin ve Şeyh Habip adlı hattatlardan aklâm-ı sitte meşk etmiş, kendisinden önce arap yazısına yön ve güzellik kazandırmaya çalışan ibni Mukle (X. yy.) ve Ibni Bevvab'ı (XI. yy.) geride bırakmıştır. Bu yüzden Kıblet ülküttab (hattatların kıblesi) sanıyla anılır Yakut’un sanatı XV. yy.'dan başlayarak, türk hattatlarından Şeyh Hamdullah (XV. yy.) ve Hafız Osman (XVII. yy.) tarafından doruğuna ulaştırılmıştır. Bin kadar Kuran yazdığı söylenir (Topkapı sarayı müzesi, Türk ve is: lam eserleri müzesi, Ayasofya kütüphanesi, Nuruosmaniye kütüphanesi vd.). Efendisiyle birlikte Umman ve Suriye'de dolaştı. Azat edildikten (1199) sonra kitapçılık ve hattatlık yaptı. Tebriz, Suriye ve Mısır'ı dolaşıp Şam'a yerleştiyse de burada alevilerle anlaşmazlığa düştüğürtden önce Merv’e (1213), ardından Harizm'e (1218) gitti, bir süre Musul ve Mısır'da da bulun- duktan sonra Halep'e yerleşti ve ömrünün son yıllarını bu kentte yapıtlarını yazarak geçirdi. Günümüze ulaşan başlıca yapıtları: şairlerin alfabetik biyografilerini içeren Mucem ül-üdeba, İslam ülke ve kentlerinin tarihi coğrafyasını ve ekonomik yaşamını anlattığı Mucem ülbuldan.
Yakut tam, Yakut el-Mustasımi'nin üslubuna verilen ad. Yakut, aklâm-ı sitte denilen muhakkak, reyhani, sülüs, nesih, tevki ve rıka adlı yazıların anatomi ve fizyolojisine, dönemine göre güzellik kazandırmış ve ortaya koyduğu estetik ölçüler 150 yıl boyunca etkisini sürdürmüştür. Onun güzellik anlayışı, Mehmet II (Fatih) ve Ba- yezit ll'nin saray hattatı Şeyh Hamdullah’ın geliştirdiği üslupla ortadan kalktı.