KIYI TİPLERİ
Kıyıların şekillenmesinde etkili olan belli başlı kuvvetler şunlardır:
- Dalgalar
- Akıntılar
- Gelgit
- Akarsular
- Buzullar
- İç Kuvvetler
- Dağların uzanış şekli
1- ENİNE KIYILAR
Dağların kıyıya dik olarak uzandığı kıyılarda görülmektedir. Örnek: Türkiye'de Ege Denizi kıyıları. Enine kıyıların en önemli özellikleri şunlardır:
a) Kıyıda girinti ve çıkıntı fazladır.
b) kıyıda koy ve körfez sayısı fazladır.
c) kıta sahanlığı geniştir.
d) kıyıya yakın irili ufaklı bir çok ada bulunmaktadır.
e) bir çok doğal liman bulunmaktadır.
2- BOYUNA KIYILAR
Dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülmektedir. Örnek Türkiye'de Karadeniz ve Akdeniz kıyıları. Boyuna kıyıların en önemli özelikleri şunlardır:
a) Kıyıda girinti ve çıkıntı azdır. Kıyı çizgisi düzdür.
b) Kıyıda koy ve körfez sayısı azdır.
c) kıta sahanlığı dardır.
d) Doğal liman oldukça azdır.
3- RİA TİPİ KIYILAR
Akarsu vadilerinin denizin yükselmesi yada karanın alçalması ile sular altında kalması sonucunda oluşmaktadır. Örnek Çanakkale ve İstanbul Boğazı ile Güneybatı Anadolu kıyıları ve İstanbul'da yer alan Haliç (Altınboynuz).
4- LİMANLI KIYILAR
Alçak kıyılarda geniş vadilerin deniz suları altında kalmasıyla oluşur. Bu tip kıyılarda tombolo,kıyı oku, kıyı kordonu ve lagün gibi şekiller yaygındır. Örnek; Marmara denizinin kuzey kıyılarında görülmektedir.
5- FİYORDLU KIYILAR
Buzul aşındırması sonucunda oluşan U şekilli vadilerin buzul erimesi sonucunda sular altında kalmasıyla oluşur. Fiyordlar kara içlerine doğru sokulduklarından binlerce koy ve körfezi barındırmaktadır. Oldukça dik yamaçlı bir görünüme sahiptirler. Türkiye'de örneği yoktur. İskandinavya Yarımadasının Atlas okyanusu kıyılarında (Norveç, İsveç, Finlandiya) yaygındır.
6- SKYER TİPİ KIYILAR
Buzulların şekillendirdiği ve binlerce adadan oluşan kıyılardır. Adalar eski buzul aşındırmasıyla oluşmuş olan hörgüçkaya ve moren yığınlarından meydana gelmiştir. Norveç, Finlandiya, İsveç, İskoçya, İrlanda, Güney Şili ve Güney Alaska kıyılarında rastlanmaktadır. Türkiye'de örneğine rastlanmaz.
7- VOLKANİK KIYILAR
Kıyının volkanik patlamalar sonucunda şekillenmesiyle oluşur. Havai ve Endonezya kıyılarında görülür. Türkiye'de örneği yoktur.
8- HALİÇLİ KIYILAR
Gelgit olayının belirgin olduğu kıyılarda görülmektedir. Okyanusa kıyısı olan ülkelerde yaygındır. Türkiye'de örneği yoktur.
9- MERCANLI KIYILAR
Tropikal bölgeler sıcak denizlerde sığ ortamlarda yaşayan mercanların boyları daha fazla uzayarak deniz yüzeyine çıkar. Bu olayın sonucunda mercanlar ölmeye başlar. Mercan kalıntılarının kıyıya tortullar oluşturarak kıyıyı şekillendirmesi sonucunda oluşur. Türkiye'de örneği yoktur.
10- DALMAÇYA TİPİ KIYILAR
Dağların kıyıya paralel olarak uzandığı yerlerde, deniz suyunun dağlar arasındaki çukur alanlara dolması sonucunda oluşmaktadır. Kıyının hemen gerisinde kıyıya paralel olarak uzanan adalar yer almaktadır. Örnek Adriyatik denizi kıyılarında yer alan Dalmaçya kıyıları, Türkiye'den Akdeniz bölgesinde Teke yarımadasında bulunan Finike - Kaş kıyıları. Son düzenleyen _Yağmur_; 14 Kasım 2016 13:20
