Yaprak Nedir

Genel olarak geniş ve yassı olan ve gövde veya yan daldan çıkan kısa sürgün özelliğindeki yapılara yaprak adı verilir ve yaprak fotosentez gibi çok önemli bir işlevi üstlenmiştir. Başlıca bir yaprak lamina (aya), petiol (sap) ve bazis (taban) olmak üzere 3 kısımdan meydana gelmiştir. Petiol bütün yapraklarda görülmeyebilir. O nedenle petiole sahip yapraklarda petiolat (saplı), petiolü bulunmayan yapraklara da sesil (sapsız) yapraklar adı verilir. Ayrıca yaprağın gövdeye bağlandığı yerde 2 adet küçük yaprakçık bulunur ki bu yapıya stipula (kulakçık) adı verilir.
Bitkinin solunum ve besin yapmakla görevli organı yapraklardır. Yaprağın geniş ve yassı kısmına “yaprak ayası”, dala veya gövdeye bağlandığı kısmına “yaprak sapı”, yaprak sapının biraz genişleyerek gövde veya dala bağlanan ucuna “yaprak kını” , yaprak kını ile dal arasındaki kısma “tomurcuk” , yaprak ayasında iletimi sağlayan iletim borularına “damarlar” denir.
Yaprak ayası tek parçalı olan yapraklara “basit yaprak”, yaprak ayası çok parçalı olan yapraklara ise “bileşik yaprak” denir.
Yapraklar ağacın en belirgin tanımlayıcı organıdır. Temel ayrım; elimize aldığımız bir yaprağın, iğne veya pul yapraklı bir ağaca mı ait olduğu yoksa sonbahar kış aylarında yapraklarını döken bir ağaca mı ait olduğu yada herdemyeşil bir ağaca mı ait olduğuna karar vermek olmalıdır. Yaprak sürgün üzerindeki nodlara bağlı, aya, sap ve taban adı verilen üç kısımdan oluşan, genellikle geniş, yassı ve yeşil renkli organıdır.

Yaprak ayası, yaprağın yassılaşmış, az veya çok geniş yüzey oluşturan yeşil kısmıdır. Aya değişik şekillerde olabilir; iğne, ipliksi, eliptik, yumurtamsı, ters yumurtamsı, böbreksi vb. Parmaklarımızı ayanın alt ve üst yüzeyinde gezdirdiğimizde kimi yapraklarda tüyleri hissedecek, kimilerinde de bu tüylerin bulunmadığını göreceğiz. Ayanın üzerinde tüyler yoksa, bu tür ayalara çıplak aya denir.

Yaprak sapı ayayı sürgüne bağlar. Bu sap kısa, uzun, ince, kalın, kaşeli, tüylü vb. olabilir. Bazen de aya, sürgüne bir sap olmaksızın doğrudan oturur ve böyle yapraklara sapsız denir.

Yaprak tabanı, ayanın yaprak sapına bağlandığı kısımdır. Genelde taban simetrik olmakla birlikte, kimi cins ve türlerde asimetriktir. Yaprak tepesi veya ucu da değişik şekillerde olabilir; sivri, yuvarlak, küt, damla uçlu gibi. Yaprak ayasının kenarları, yapısına göre değişik adlar alırlar; düz veya tam kenarlı, dişli, testere dişli, loblu, dalgalı vb.

Yaprağın ortasından genellikle bir ana damar geçer ve bu damardan da yan damarlar ayrılır. Bir sap üzerinde tek olarak bulunan yapraklara basit yaprak denir. Aya parçalanarak ayrı ayrı bölümlere ayrılmış ise, bu tip yapraklar birleşik veya tüysü yaprak olarak adlandırılırlar. Tüysü yaprakta orta damar rachis adını alır ve orta damara bağlanan birimlere yaprakçık denir. Bir bileşik yaprakta, en ucdaki yaprakçık tek ise tek tüysü, çift ise çift tüysü olarak adlandırılır. Son olarak da yaprakların sürgün üzerindeki dizilişine bakacak olursak, sürgün üzerinde her nodda karşılıklı bir çift yaprak varsa karşılıklı, her nodda üç veya daha fazla yaprak varsa çevrel ve her nodda bir yaprak fakat iki sıra boyunca dizilmişse almaşlı olarak adlandırılır.
Yapraklar ayalarına göre; oval (kayısı), yuvarlak (ayva), iğne (çam), şerit (buğday, mısır), spatül (söğüt) ve el ayası (asma, çınar)
Yapraklar kenarlarına göre; düz kenarlı, dişli kenarlı, bölümlü kenarlı ve parçalı kenarlı
Yapraklar damarlarına göre; telek damarlı, el tarağı damarlı ve paralel damarlı
Yapraklar dizilişlerine göre; sarmal, karşılıklı ve halkalı

Yaprağın Görevleri
1. Fotosentez yoluyla besin yapar.
2. Alt kısımlarındaki gözeneklerden (stoma) solunum yapar.
3. Terleme yoluyla fazla suyu dışarı atar.
4. Yaprak dökülmesi sayesinde zararlı maddelerin dışarı atılmasını sağlar.