Napolyon Savaşları
"Koalisyon" Savaşları Öncesi Gelişmeler
Fransa, 1792 de Avusturya ve Prusya’ya savaş ilan etmiştir. Fransa topraklarında ilerleyen Avusturya-Prusya birleşik ordusu, 20 Eylül 1792 de Valmy yakınlarında durdurulmuştur. İlerleyen Fransız kuvvetleri 1792 yılının Kasım ayı sonlarına bugünkü Belçika ve Lüksembourg topraklarını işgal etmiştir. 1793 yılı başında, Avusturya, Prusya, İngiltere ve İspanya, Fransa’ya karşı I. Koalisyonu oluşturmuşlardır.
1795 yılına gelindiğinde Fransa, Ren’den Pirenelere kadar genişlemiş sınırlara ulaşmıştır. Ayrıca 11 yıllık bir dönem için Prusya Koalisyon’dan ayrılmıştır. Daha sonra Napolyon, İtalya Seferi sonunda Avusturya’yı Campo Formio antlaşmasını imzalamak zorunda bırakmıştır.
I. Koalisyon Savaşları
I. Koalisyon, 1796 yılında I. Fransa Cumhuriyeti’ne karşı, İngiltere, Avusturya, Prusya, Sicilya ve bir İtalya devleti olan Piemonte tarafından oluşturulan ilk karşı cephedir.
1796 yılında İtalya ordusunun başkomutanlığına atanan Napolyon, yetersiz donatılmış ve her türlü ikmal malzemesi açısından ihmal edilmiş olan bu orduyu kısa süre içinde savaşabilecek bir duruma getirmiştir. Aslında Napolyon’un İtalya Seferi için emrine verilmiş olan ordu, bu çapta bir harekat için yetersiz bir askeri güçtür. Emrindeki üst rütbeli subaylar, kendisi gibi Fransız İhtilali sonrasında hızla terfi etmiş, ama deneyimsiz subaylardır. Hızlı terfi etmelerinde, savaş alanlarında gösterdikleri beceri ve yeteneğin payı büyüktür ama, bu çapta birliklere komuta etmeleri, yeni bir deneyim olacaktır. İtalya Seferi’nde Napolyon’un kurmayları, daha sonraki savaşlarda da birlikte çarpışacağı subaylardır, Murat, Junot, Berthier, Massena gibi.
Öte yandan İtalya Seferi için Napolyon’un emrine verilen ordu, 30 bin mevcutlu bir ordudur. Oysa karşısında 70 bin mevcutlu bir Piemonte ve 50 bin mevcutlu bir Avusturya ordusu vardır.
Napolyon, 12 Nisan 1796 tarihinde Alpleri aşarak Kuzey İtalya'ya saldırıya geçti. Avusturya ve Piemode ordularını ard arda yenilgiye uğrattıktan sonra Ocak 1797 de İtalya'daki Avusturya askeri varlığını püskürterek Viyana üzerine yürüdü. Napolyon, Kuzey İtalya’da, ikmal merkezlerine aşırı derecede bağımlı, hızlı hareket yeteneği gösteremeyen, dağınık Koalisyon kuvvetleri karşısında, hızlı manevralarıyla, “yerinde ikmal” prensibiyle, topçu bataryalarıyla savaş alanına hakim olabilmesiyle parlak başarılar sağlamıştır.
Avusturya'nın ateşkes istemesi üzerine Campo Formio’da barış görüşmelerine başlanmıştır. Ancak görüşmeler uzamış, antlaşma 17 Ekim 1797 tarihinde imzalanmıştır. Bu antlaşma, I. Koalisyon’un da sonu olmuştur. Fransa’ya ise sadece Kuzey İtalya’da değil, antlaşma koşulları gereği Hollanda’da da toprak sağlamıştır. Özellikle Kuzey İtalya’daki kazanımlar önemlidir. Venedik kontrolündeki Ege adaları ve Venedik donanması Napolyon’a geçmiştir.
Napolyon, İtalya Seferi’nde, “yerinde ikmal” prensibini izleyerek Direktuvar yönetimine –zaten mali durum hiç iyi değildir- fazlaca bir yük olmadığı gibi, bölgeden topladığı ağır vergilerle de önemli ölçüde bir mali kaynak yaratmıştır. Böylece hem askeri hem de politik olarak sivrilmesini sağlamıştır.
Mısır Seferi
1 Temmuz’da 1798 İskenderiye limanında Mısır topraklarına çıkan Fransız Ordusu Piramitler Savaşı'nda Osmanlı ordusunu yenilgiye uğratmıştır.
Napoleon’un 1798’de Mısır’a düzenlediği seferin asıl amacı Hindistan ticaretini keserek Devrim Fransası’nın savaş halinde olduğu İngiltere’ yi dize getirmekti. Bu arada Mısır’ı eski zenginliğine kavuşturacak ileri bir yönetim kurma hedefi de öngörülüyordu. Askeri birliklere Mısır’ın eski uygarlığını incelemek üzere çok sayıda bilim adamı ve uzman da eşlik ediyordu. İngilizlerin Akdeniz’deki donanmasını atlatarak temmuz başında Abukir Koyunda karaya çıkan ve İskenderiye’yi ele geçiren Napoleon, Arapça bir bildiriyle İslamın ve OsmanlIların dostu olduğunu ve zorba Memlûkleri cezalandırarak halkı kurtarmayı amaçladığını duyurdu. Piramitler Çarpışmasında Memlûk kuvvetlerini yenerek Kahire’ye girdikten sonra, ulema denen din önderlerini yanma çekmek için danışma organı niteliğinde çeşitli divanlar oluşturdu. İngiliz amirali Nelson’m Abukir’deki donanmasını yok etmesi üzerine, dış bağlantıları kopan kuvvetlerinin kendi başına ayakta kalmasını sağlayacak düzenlemelere girişti. Halkın yönetimdeki yeniliklere gösterdiği tepki ve askeri işgalin getirdiği mali yük nedeniyle karşılaşılan güçlükler, OsmanlIların Fransa’ya savaş açmasıyla daha da ağırlaştı. Bir süre sonra Kahire’deki bir ayaklanmanın şiddetle bastırılması, Mısır halkının desteğini kazanma umudunu bütünüyle suya düşürdü.
Osmanlı saldırısını önlemek için Suriye’ deki Akkâ’yı alma girişimi sonuçsuz kalan Napoleon, Abukir’e çıkan Osmanlı kuvvetlerini yenilgiye uğrattıysa da seferin çıkmaza girdiğini görerek Mısır’dan gizlice kaçtı. Fransız kuvvetlerinin komutanlığını üstlenen Jean-Baptiste Kleber, Mısır’ı boşaltmak için Ocak 1800’de OsmanlIlar ve İngilizlerle anlaşmaya vardı. İngiliz hükümetinin anlaşmayı tanımaması nedeniyle başlayan çarpışmalar sırasında, OsmanlIların ele geçirdiği Kahire’yi geri alarak Fransız otoritesini yeniden sağladı. Kleber’nin öldürülmesinden sonra yerini alan Abdullah Jacques Menou, Fransız işgalini sürdürmek üzere yeni önlemler aldı. Ama üç koldan saldırıya geçen Osmanlı ve İngiliz birlikleri 1801’de Fransız kuvvetlerini teslim olmaya zorladı.
Fransız işgalinin en önemli sonucu Mısır’ın Doğu Sorunu’nun bir parçası olarak İngiliz-Fransız, rekabetinin yörüngesine girmesi oldu. Öte yandan Mısır Batı kültürünün etkisine açıldı ve Mısır Enstitüsü’nü oluşturan Napoleon’un bilginleri Eski Mısır biliminin temelini attı. Bir başka önemli sonuç da Fransız işgalinin Memlûk bey(erinin gücüne ağır bir darbe indirmesiydi. Rakip gruplara ayrılan yeni Memlûk önderleri Osmanlı ve İngiliz kuvvetleriyle uzlaşmak zorunda kaldı.
II. Koalisyon Savaşları
II. Koalisyon, İngiltere, Rusya, Osmanlı İmparatorluğu, Napoli, Portekiz ve Avusturya ittifakıyla oluşturulmuştur. Başlarda başarılı sonuçlar elde ettilerse de ortak bir strateji izleyemediler ve koalisyon başarılı olamadı.
9 Kasım 1799 tarihinde Birinci Konsül olan Napolyon, Kuzey İtalya’daki Fransız varlığını tehdit eden Avusturya ve Rus ordularına karşı harekata geçmiştir. II. Koalisyon’un bu bölgedeki kuvvetlerinin ikmal hatlarını kesmek için Milano yönünde ilerlemiş ancak ondan önce Cenova’yı ele geçirerek bu bölgede yığınak yapan Koalisyon güçleriyle 14 Haziran 1800 tarihinde çatışmak zorunda kalmıştır. Napolyon, Marengo Savaşı olarak tarihe geçen bu savaşta, gün içinde savaşı kaybetmiştir ama, generallerinden Desaix komutasındaki bir kolordunun tam zamanında yetişmesiyle günü zaferle kapatmıştır.
Napolyon bu savaşın ardından Rus birliklerini kuşatma altında tutarak Avusturya ordusuna saldırmıştır.
Alexandr Suvorov komutasındaki Rus birlikler, kuşatmayı yarıp Alplerdeki sarp geçitleri kullanarak çekilmişlerdir. Bu başarılı çekilme Suvorov’u tarihin en başarılı komutanlarından biri haline getirecektir.
Hohenlinden Savaşı’nda -3 Aralık- Avusturya ordusunun uğradığı yenilgi ardından 9 Şubat 1801 tarihinde imzalanan Luneville Antlaşmasıyla Avusturya, İtalya, Hollanda ve İsveç, Fransız hegemonyasını kabul etmişlerdir. Bu antlaşma II. Koalisyonun sonu olmuş ve İngiltere’yi yalnız bırakmıştır.
III. Koalisyon Savaşları
1804 yılında imparator olan Napolyon, bütün bu koalisyon oluşturmalarda asıl dinamonun İngiltere olduğunu gayet iyi bilmektedir. Büyük bir donanma ve güçlü bir ordu oluşturarak İngiltere’yi istila etmek ve sorunu çözmeyi planlamaktadır.
Napolyon bu planı ertelemek zorunda kalacaktır çünkü, 1805 yılında Fransa’ya karşı bir ittifak daha kurulmuştur. III. Koalisyon, İngiltere Avusturya, İsveç, Rusya ve Sicilya Krallığı arasında oluşmuştur.
Ancak Fransız donanması, Lord Nelson komutasındaki İngiliz donanması karşısında Trafalgar Savaşı’nda ağır bir yenilgiye uğramıştır. Bu sırada Napolyon’un 180 bin kişilik ordusu, Manş kıyılarında toplamış, İngiltere’nin istilası için hazırlık yapmaktadır. Donanmanın yenilgiye uğraması, İngiltere’nin istila planlarını da suya düşürmüştür. Napolyon, III. Koalisyon’u, kıta Avrupası’nda yenmek zorundadır artık.
Koalisyon, Avusturya ve Rus ordularının birlikte Fransa’ya saldırması yönünde bir plan yapmıştır, ancak Avusturya komutanı Rus ordularını beklemeden saldırıya geçmiştir. Manş kıyılarındaki ordusunu toplayan Napolyon, çok hızlı bir şekilde Bavyera’ya ilerlemiş ve Avusturya ordusunun geri bağlantısını kesecek bir manevra yapmıştır. 22 Ekim 1805 tarihinde Avusturya ordusu 60 bin asker ve 120 topla teslim olmak zorunda kalmıştır. Napolyon’un bu manevrası, düşmanın doğrudan cephesine bir saldırıya girişmek yerine, geri bağlantısını kesmeye dayanan, tam anlamıyla bir Dolaylı tutum stratejisidir. Sonuçta, büyük çaplı bir çatışmaya girmeden ve önemli bir kayba uğramadan Avusturya ordusunun savaşma azim ve gücünü kırmıştır.
Ulm Savaşı parlak bir zaferle sonuçlanmıştır ama Napolyon açısından durum halen kritiktir. Avusturya’nın diğer ordusuyla Rus ordusu batıya doğru ilerlemektedir ve bir İtalyan ordusu da güneyden yaklaşmaktadır. Napolyon, iki kuvvetin birleşmesine fırsat vermeyecek bir şekilde hızla doğuya ilerler ve Avusturya – Rus kuvvetlerinin karşısına Austerlitz’de çıkmıştır. “Üç İmparator Muharebesi” olarak da bilinen 2 Aralık 1805 tarihli Austerlitz Savaşı da Napolyon’un zaferiyle sonuçlanmıştır. Rus ve Avusturya kayıpları, ölü, yaralı ve kaçak olarak toplam 27 bin iken Fransız kayıpları 9 bindir. Ayrıca Fransız ordusu 180 top ele geçirmiştir.
Her iki savaşta iki ordusunu kaybeden Avusturya savaştan çekilmek zorunda kalmıştır. 22 Aralık 1805 de Avusturya ile Fransa arasında Pressburg Antlaşması imzalanmıştır. Çar I. Aleksandr ve General Mikhail Kutuzov yönetimindeki Rus ordusu ise geri çekilmiştir.
IV. Koalisyon Savaşları
IV. Koalisyon Prusya, Rusya, Saksonya, İsveç ve İngiltere arasında oluşturulmuştur.
1806 yılının ortalarında, İngiltere, Prusya, İsveç, Rusya ve Saksonya arasında yeni bir koalisyon, IV. Koalisyon oluşturulmuştur. Napolyon, Rus orduları ulaşmadan Prusya ordularına taarruza geçmiştir. 14 Ekim 1806 tarihinde Jena’da bir Prusya ordusunu bozguna uğratmıştır. aynı gün Mareşal Davout komutasındaki bir başka Fransız ordusu da diğer bir Prusya ordusunu yenilgiye uğratmıştır. Her iki Fransız ordusu da Napolyon’un komutasında dağılan Prusya birliklerini Berlin’e kadar izleyerek yeniden toparlanmalarına fırsat vermemiştir. Fransız ordularının kayıpları 8 bin iken Prusya kayıpları 25 bin kadardır.
Daha sonra ilerleyen Rus ordularını karşılayan Napolyon, 7-8 Şubat 1807 tarihinde Eylau Savaşı’nda, 14 Haziran 1807 tarihinde de Friedland Savaşı’nda yenilgiye uğrattı. Bu savaşların ardından Rusya’yla 7 Temmuz 1807 tarihinde yapılan Tilsit Antlaşması ile Rusya da savaştan çekilmiş oldu.
V. Koalisyon
V. Koalisyon, Avusturya ve İngiltere arasında 1809 yılı başlarında oluşturulmuştur.
10 Nisan-14 Ekim 1809 tarihleri arasında gerçekleşen V. Koalisyon savaşları, Napolyon savaşlarının içinde en kanlı ve geniş çaplı olanlarıdır.
Arşidük Charles komutasındaki Avusturya ordusu 10 Nisan 1809 tarihinde Bavyera’ya saldırmıştır. Karşılıklı manevralar ve iki çatışmanın ardından V. Koalisyon Savaşları’nın ilk sert muharebesi gerçekleşmiştir. Napolyon kuvvetlerinin Aspern ve Essling kasabaları arasındaki Danube nehir geçişinde (köprübaşı) gerçekleşen Aspern-Essling Savaşı, 21 Mayıs 1809 günü, öğleden hemen sonra başlamış ve iki gün sürmüştür. İkinci gün, Napolyon’un Avusturya kuvvetlerinin merkezine karşı giriştiği güçlü saldırı, Avusturya hatlarını yarmıştı. Ancak savaşı hemen hemen kazanmışlarken Arşidük Charles’in son yedeklerini bizzat komuta ederek, cesaretle giriştiği saldırı durumu kurtarmıştır. Napolyon, köprübaşını kaybetmiş ve sonuç alamayacağı açıkça belli olan savaş alanından birliklerini çekmiştir.
5 Temmuz 1809 tarihinde başlayan ve yine iki gün süren Wagram Savaşı ise Fransız ordularının zaferiyle sonuçlanmıştır.
14 Ekim 1809 günü imzalanan Viyana Anlaşması ile V. Koalisyon da fiilen sona ermiş oldu.
Rusya Seferi
Rusya, V. Koalisyon’da yer almamıştır. Tiltis Antlaşması’nın sonucudur bu. İngiltere’nin uyguladığı deniz ablukası Rus ekonomisi için de ciddi sonuçlar yaratmaktadır. Rusya’nın Tiltis Antlaşması’nı yok sayarak taraf değiştirmesinde bu ekonomik sıkıntıların etkisi olmuştur.
Napolyon’un Rusya Seferi’ne katılan ordunun mevcudu konusunda, farklı kaynaklarda, farklı rakamlar verilmektedir. Esasen, Rusya Seferi’ne çıkan Fransız ordusu, tarihin o güne kadar gördüğü en kalabalık ordudur. Yarıya yakını Fransız askerlerinden oluşmaktadır, diğerleri Fransa’ya tabi ülkelerin askerleridir.
7 Eylül 1812 günü gerçekleşen Borodino Savaşı, Moskova’nın yaklaşık 110 km. batısında, Moskova nehri üstündeki köprübaşında yapılmıştır. Napolyon Ordularını durdurmayı başarmakla birlikte Rus Ordusu'nun kayıpları, mevzileri uzun süre elde tutabilecek durumda değildir. Kutuzov, geri çekilme kararı verir. Hiç bir askeri direnişle karşılaşmadan Moskova'ya giren Napolyon, Rus Çarı'nın bir barış antlaşmasına yanaşmaması, Rus Ordusu'nun imha edilmemiş olması ve kış şartlarında ordusunun ikmalinin neredeyse olanaksız hale gelmesi dolayısıyla Rus topraklarından geri çekilmek zorunda kalmıştır. Ordusunun büyük bir bölümünü bu geri çekilme sırasında kaybetmiştir. Rus Ordusu, onları sürekli olarak izlemiş ve yıpratmıştır.
Paris’e dönen Napolyon, ilerleyen Rus birliklerini Polonya topraklarında karşılamak için yeni bir ordu düzenlemiştir. 2 Mayıs 1813 tarihinde Lützen Savaşı’nda ve 20 Mayıs 1813 tarihinde Bautzen Savaşlarında Rus ordularının ilerleyişini durdurmayı başarmıştır.
Bu tarihlerde Koalisyon güçleri, “Trachenburg Planı” olarak bilinen bir strateji izlemeye karar vermişlerdir. Bu stratejiye göre daha küçük çaplı Fransız birlikleriyle savaşılacak, Napolyon’un yeterince yıpranması sağlanmadan onun komuta ettiği ordularla çatışmaya girmekten kaçınılacaktır.
1813 yılının Ağustos ayında Dresden Savaşı’nda başarı kazanan Napolyon, bu başarısının sonuçlarını geliştirememiştir.
Leipzig Savaşı, 16-19 Eylül 1813 tarihlerinde gerçekleşen, tarihte “Ulusların Savaşı” olarak da bilinen bir savaş olmuştur. Napolyon’un 195 bin kişilik ordusu, Koalisyon güçlerinin 365 bin kişilik ordusu karşısında tutunamamıştır. Napolyon, dört kolorduyu ve Alman prenslerinin desteğini yitirerek savaş alanından çekilmek zorunda kalmıştır.
Koalisyon Güçleri Paris’te
Ağırlıklı olarak Rus ve Prusya kuvvetlerinden oluşan koalisyon kuvvetleri Fransa’nın doğu sınırlarını aştıklarında, Wellingon komutasındaki İngiliz kuvvetleri de Pirene dağlarını aşarak Fransa topraklarında ilerlemeye başlamışlardır.
6 Nisan 1814 günü tahttan çekilen Napolyon, Elba adasına sürgüne gönderildi. Son düzenleyen Safi; 1 Temmuz 2016 00:19
Tanrı varsa eğer, ruhumu kutsasın... Ruhum varsa eğer!
