Elementler - Oksijen

Oksijen periyodik tablonun VI A grubu elementlerindendir. O şeklinde sembollegösterilir. Atom numarası 8, atom ağırlığı 15.9997 g/ mol olup, oda sıcaklığında renksiz bir gazdır. Sıvı hâli açık mavidir. P –bloku elementidir. İlk önce 1774 yılında Joseph Prestley ve İsveçli Kimyacı Karl V Wilhelm Scheele tarafından bulunmuştur

Doğada Bulunuşu

Oksijen, dünya üzerinde bolluk derecesi en yüksek olan elementtir.Soluduğumuz havanın ağırlıkça yaklaşık % 23’ü, içtiğimiz suyun %85’i ve üzerinde bulunduğumuz yer kabuğunun %46’sı oksijendir. Oksijenin sadece iki allotropu vardır.Oksijen Molekülü O2 ve Ozon O3 dur.Ayrıca üç tanede izotopu vardır, bunlar: 16O, 17O,18O’dur Tabiatta di atomik olarak da O2 bulunur

Oksijen Elde Etme Yöntemleri

Oksijen, bazı oksijen içeren bileşiklerin ısı ile bozulmalarından elde edilebilir.Etkinliği az olan metal oksitler (Hg,Ag,Au,) ısıtıldığında oksijen ve serbest metal vermek üzere bozunurlar.

Civa II Oksitin (HgO) Isıtılmasıyla Elde Edilmesi

1774 yılında Joseph Priestley HgO ısıtarak oksijen gazını elde etti.

2HgO(k ) + ısı → 2Hg (k) + O2(g)

Potasyum Kloratın (KCIO3) Isıtılarak Ayrışmasından Elde Edilmesi

MnO2
2KCIO3 → 2KCI + 3O2(g)

Suyun Elektrolizinden Elde Edilmesi

Elektrolit ilâve edilmiş suyun içine, elektrik akımı geçirilmesi ile saf olarak katotda hidrojen gazı, anotta ise oksijen gazı toplanır.

Endüstriyel Eldesi

Bu yöntemde oksijenin büyük bir kısmı havanın sıvılaştırılması ile elde edilir.Havanın ana bileşenleri azot %78 ve oksijen % 21’dir. Daha sonra ayrımsal damıtma ile ayrılır.

Özellikleri

Oksijenin pek çok inorganik bileşiği çok kararlıdır.Isıtmakla kolay bozunmazlar.Örneğin SiO2 , AI2O3 , MgO yüksek bozunurlar. HgO ve KCIO3 düşük sıcaklıkta hızla bozunur. Peroksit ve süperoksitleri çok kararsızdır. Işıkta, oda sıcaklığında kolay bozunurlar.

Oksijenin süperoksit (O2-), peroksit( O2-2) ve normal oksit (O-2) olmak üzere üç anyonu vardır.

Oksijen; alkali metallerden lityum ile oksit Li2O, sodyum ile peroksit Na2O2 potasyum ile süperoksit KO2 ve rubidyum ile süperoksit RbO2 oluşturur.

Toprak alkali metallerden 2A grubu baryum ile peroksit BaO2 , kalsiyum ile kalsiyum oksit CaO , magnezyum ile magnezyum oksit MgO stronsiyum ile stronsiyum oksit SrO oluşturur. Oksijen içindeki yanma olayına oksitlenme denir.

Oksijen Aktif Metallerle Tepkimeye Girerek Bazik Oksitleri Oluşturur

2Na + 1/2O2(g) → Na2O

Oksijen Ametallerle Tepkimeye Girerek Asit Oksitleri Oluşturur

S (k) + O2 (g) → SO2 (g)
2C (k) + O2 (g) → 2CO (g)

Oksijen (AI, Zn ,Cr,Pb) Gibi Metallerle Tepkimeye Girerek Amfoter Oksitleri Oluşturur

AI (k) + 3O2 (g) → 2AI2O3 (k)

Metal Sülfür Cevherleri Oksijenle Yanarak Metal Oksitlere Dönüşür

2ZnS + 3O2→ 2ZnO + SO3

Kaynakçılıkta Hidrojen ve Asetilenle Birlikte Kullanılır

2H2 + O2 → 2H2O + 116 kcal
2C2H2 + 5O2 → 4CO2 + 2H2O + 600 kcal

Metal Sülfürleri Sülfatlara Yükseltger

PbS (k) + 4O2 (g) → PbSO4 (k) + 4O2 (g)

Metal Oksitleri Suda Çözünerek Bazik Özellik Gösterir

Na2O (k) + H2O (s) → 2Na+1 (suda) + 2OH-1 (suda)

Kullanıldığı Yerler

Kimyasal bileşiklerin üretiminde,
Suyun temizlenmesinde,
Tıbbi alanlarda,
Petrolün rafinasyonunda,
Kaynakçılıkta,
Solunum sisteminde kullanılır.
Metanol üretiminde,
Beton üretiminde,
Canlıların yaşamında kullanılır

Önemli Bileşikleri

Oksijenin en önemli bileşiği hidrojenle oluşturduğu H2O (su) dur.Bunun dışında hidrojen peroksit (H2O2), peroksit ve süperoksitlerdir.Hidrojen peroksit renksiz bir sıvıdır, kuvvetli bir yükseltgendir.Hidrojen peroksit renk giderici olarak yükseltgeme maddesi ve dezenfekte edici olarak kullanılır. % 3’lük çözeltisi,oksijenli su olarak eczanelerde satılır.

Allotrop

Aynı elementin uzayda farklı şekilde dizilerek farklı geometrik biçimdeki kristallerineAllotrop denir. Ozon ile Oksijen birbirlerinin allotropudur.Ayrıca kükürtün , fosforun da Allotropları varır.Bu elementlerin allotroplarını yeri geldiğince anlatılacaktır. Allotropların Fiziksel özellikleri kristallerinin dizilişleri birbirinden farklı olduğu hâlde kimyasal özellikleri aynıdır. Oksijen diatomik , Ozon triatomik şeklindedir.

3O2 + 68 kcal → 2O3

Ozon karakteristik kokulu, açık mavi bir gazdır. Yoğunluğu oksijenin 1 1/2 katı kadar olduğu tahmin edilmektedir. Ozon atmosferin yüksek katmanlarında bulunur. Güneş ışığındaki mor ötesi ışınları soğuran ozon katmanı, insan ve diğer canlıları bu ışınların zararlı etkisinden korur. Azot oksitlerin ozon tabakasının incelmesine neden olduğu bilinmektedir.Bilim adamları bunun için önlem almışlardır. Atmosferde ozon azalmasına neden olan kloroflorokarbon gazlarının kullanımı 1996 yılından beri yasaklanmıştır.

MsxLabs.org & Megep

MsXLabs Üye Girişi