yarım küre biçiminde, yapıların üzerlerini örtmek için uygulanan metod.

buyrun size bir alıntı/çalıntı yazı

kubbelerin yapısı itibariyle herhangi bir kesidindeki çekme gerilmesi, aynı açıklığı geçen bir çubuk elemana (misal kiriş gibi) kıyasla çok daha düşüktür. bu özellikleri sayesinde, çekme dayanımı düşük olan malzemelerle ve uygun bir tasarımla tatbik edilebilmişlerdir.

kubbelerdeki handikap, mesnetlendikleri noktalarda dışarı doğru açılma yönünde hareket etme eğiliminde olmalarıdır. bu etkiden dolayı, mesnetlendikleri düşey yapı elemanlarında eğilme momenti (-ve bunun sonucu olarak/veya düşey elemanın yapısından dolayı- kesme kuvveti) oluştururlar. eski zamanlarda, yani kolonun kolondan, elemanın elemandan sayılmadığı zamanlarda bu etkinin önüne geçebilmek için yapıyı oluşturan ana kubbe, yanlarına yapılan küçük kubbelerle desteklenir, böylelikle açılma etkisi azaltılmış ve kesit zorları diğer elemanlara dağıtılmış olur; yani sistemin hiperstatikliğinin uygun bir sistem ile artırılması bu meseleyi çözer.

bahsettiğim sistemin uygulamalarını çoğu cami veya külliyede görebilirsiniz. çoğu zaman, yapıdaki esas büyük boşluğun üzerini kapatan büyük kubbenin kenarlarında minik kubbeler teşkil edilmiştir. bu minik kubbelerin teşkil edilmesinin sebebi basitçe budur.

kubbelerin en gral örneklerinden biri ayasofya'nın kubbesidir. bunun yanında sultanahmet'in kubbesini saymamak büyük ayıp olur tabi. ayasofya'nın kubbesinde zaman içinde çeşitli tadilatlar yapılmış. eskiden açılma eğilimindeki kubbeyi kenarına payandalar yaparak durdurmuşlar. bugünkü halini bilmiyorum. epeydir gidip görmüşlüğüm yok.

günümüzde ise kubbe yapımı "neredeyse hiçbir zaman" zorunluluk değildir. bunun yerine çelikten imal edilen çatı makasları kullanılarak büyük açıklıklar rahatlıkla geçilmektedir. lâkin, göze hoş gelen ve islâm sonrası anadolu yapı tarihinin bir parçası olması nedeniyle kubbeler halen camilerin vazgeçilmez yapı elemanları olarak boy göstermektedirler.

not: kubbelerin iki boyutlu düşünülmesi ile kemerler elde edilir. (itu sözlük)