Terme
- Koordinatlar: 41°11′N 36°56′E
- Ülke Türkiye
- İl Samsun
Yönetim
- Kaymakam Fahri Meral
- Belediye başkanı Ahmet Yirmibeşoğlu
Nüfus (2011)
- Toplam 74,486
- Kır 43,620
- Şehir 30,866
Zaman dilimi
- DAZD (+2)
- Yaz (YSU)
- DAYZD (+3)
Samsun iline bağlı ilçe ve bu ilçenin merkezi olan kasaba. İlçe toprakları kıyı ovasıyla bunu güneyden kuşatan dağlık alanları kaplar. Canik Dağları ormanlıktır. Önemli akarsuyu Terme Suyu'dur. Daha çok mısır yetiştirilir. İlçe, kıyıdan 4 km. içeride, Samsun-Trabzon kıyı yolu üzerinde kurulmuştur. Yüzölçümü 793 km2, ilçe nüfusu 77.659, merkez nüfusu 23.877 (1997).
Terme Samsun ilinin doğusunda yer alan ilçesidir. Batısında Çarşamba, doğunda Ünye, güneyinde Salıpazarı ve Akkuş ilçeleri bulunmaktadır. Nüfusu 2009(tuik) Sayımı Sonuçlarına Göre 30.069 'dir. Belediye Başkanı Ahmet Yirmibeşoğlu'dur.
Etimoloji
İlçenin eski adı TERMİSUS''tur. Şimdiki Terme Çayının eski dönemlerdeki adı Thermodon çayıdır. Bu çayın kenarında kurulmuş olan Themiskrya şehirinin varlığı bilinmektedir. İlçenin adınında bu sözcüklerden geldiği sanılmaktadır.
Tarih
Terme'nin tarihi M.Ö. 1000 yılına kadar inmektedir. Hatta eski tarihçiler M.Ö. 1200 yıllarında şimdiki Terme Çayı kıyısında efsanevi kadın savaşçılar AMAZONLAR'ın yaşamış olduklarını ileri sürmüşlerdir. Terme adının da, kıyısında Amazonların THEMİSKYRA adlı kenti kudukları THERMEDON (bu günkü Terme Çayı) dan geldiği söyleniyor.
İlçenin en eski halkının Gaska (Kaşka)lar olduğu sanılmaktadır. Gaskalar Karadeniz kıyısında yaşayan yarı göçebe ve saldırgan bir topluluktur. Hititler Samsun'a kadar yayılınca Gaskalılarıda yönetimleri altına almışlardır. Türklerin Anadolu'ya hakim olmaya başladıkları 11.yy'a kadar Terme'ye Hititler,Frigler, Medler, Persler ve Romalılar hakim olmuşlardır. 395 yılından itibaren Terme Doğu Roma (Bizans) hakimiyetine girmiştir.
I. Alaaddin Keykubat zamanında (1219-1236) Terme dahil bütün Karadeniz sahili Anadolu Selçukluları yönetimine girmiştir. Moğol istilaları nedeniyle dağılan Selçuklu İmparatorluğunun topraklarında Türk Beylikleri kurulmaya başlamıştır. Bu dönrmde Amasya, Samsun, Tokat, Sivas, Kayseri bölgesinde Eratna Beyliği kurulmuştur. 1381 yılında Kadı Burhaneddin Eratna Beyliğini ele geçirinçe Terme onun bölgesine bağlanmıştır. Bu arada yörede Canik beyliği kurulmuştur.
1398 yılında Yıldırım Beyazıt Amasya ve Karadeniz kıyısındaki bütün beylikleri OSMANLI topraklarına katmıştır. Böylece Termede aynı yıllarda Osmanlı yönetimine girdi. Terme Osmanlı döneminde Canik Mutasarrıf (Vilayet)lığının idaresinde yönetilmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında Terme ve Miliç, Eylül 1916 yılında Rus gemileri tarafından bombalanmıştır. Terme Milli Mücadele döneminde ise Rum ve Ermeni çeteleri tarafından yakılıp-yıkılmak istenmiştir. Fakat Termenin Müslüman halkı kayıplar vermesine rağmen bu sılahlı çetelere karşı Mücadelesini başarılı şekilde yapmıştır.
Mustafa Kemal 1919 yılında Milli Mücadeleyi başlatmak için Samsuna çıktığında onu karşılayanlar arasında Termeli Hacı Fevzi Efendi de bulunuyordu.
Nüfus
İlçede merkezinde Karadeniz Bölgesine oranla hızlı bir nüfus artışı yaşanmaktadır. Belde v köyler de ise nüfus bu oaranda artmamaktadır.
2000'de 25.000
2007'de 28.000
2008'de 29.693
2009'da 30.000 geçti.
Terme Şehir merkezi nüfusuna göre Samsun İlinin üçünçü büyük ilçesidir. Termenin Beldeleri ve Köylerinin toplam nüfusu 50.000 aşmıştır. Yani İlçe olarak bünyesinde 80.000 civarında insan barındırmakta. Halkın Anadili Türkçedir.
Şive
Türkçenin Terme ilçesinde kullanılan şivesinin Batı Anadolu ağızları içindeki konumu Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre şöyledir:
3. Batı Anadolu ağızları
3.1.1. Afyonkarahisar, Eskişehir, Uşak, Nallıhan
3.1.2. Çanakkale, Balıkesir, Bursa, Bilecik
3.1.3. Aydın, Burdur, Denizli, Isparta, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla
3.1.4. Antalya
3.2. İzmit, Sakarya
3.3.1. Zonguldak, Devrek, Ereğli
3.3.2. Bartın, Çaycuma, Amasra
3.3.3. Bolu, Karabük, Ulus, Kurucaşile
3.3.4. Kastamonu
3.4.1. Göynük, Mudurnu, Kıbrıscık, Seben
3.4.2. Kızılcahamam, Beypazarı, Çamlıdere, Güdül, Ayaş
3.4.3. Çankırı, İskilip, Kargı, Bayat, Osmancık, Tosya, Boyabat
3.5.1. Sinop, Alaçam
3.5.2. Samsun, Kavak, Çarşamba, Terme
3.5.3. Ordu, Giresun, Şalpazarı
3.6.1. Ladik, Havza, Amasya, Tokat, Erbaa, Niksar, Turhal, Reşadiye, Almus
3.6.2. Zile, Artova, Sivas, Yıldızeli, Hafik, Zara, Mesudiye
3.6.3. Şebinkarahisar, Alucra, Suşehri
3.6.4. Kangal, Divriği, Gürün, Malatya, Hekimhan, Arapkir
3.7.1. Akçadağ, Darende, Doğanşehir
3.7.2. Afşin, Elbistan, Göksun, Andırın, Adana, Hatay, Tarsus, Ereğli
3.7.3. Kahramanmaraş, Gaziantep
3.7.4. Adıyaman, Halfeti, Birecik, Kilis
3.8. Ankara, Haymana, Bala, Şereflikoçhisar, Çubuk, Kırıkkale, Keskin, Kalecik, Kızılırmak, Çorum, Yozgat, Kırşehir, Nevşehir, Niğde, Kayseri, Şarkışla, Gemerek
3.9. Konya, Mersin
Eğitim ve öğretim
Terme Okur-Yazar Oranı Türkiye Ortalamasının üzerindedir. Okur-Yazar Oranı %99.2'dir. Terme halkı; eğitim ve öğretime açıktır.
Belli başlı eğitim kurumları;
- O.M.U Terme Meslek Yüksek Okulu
- Terme Lisesi
- Evci Lisesi
- Sakarlı Lisesi
- Terme Bülent Çavuşoğlu Anadolu Lisesi
- Endüstri Meslek Lisesi
- Ticaret Meslek Lisesi
- Kız Meslek Lisesi
- İmam Hatip Lisesi
- Sağlık Meslek Lisiesi
23 adet İlköğretim Okulu vardır. Terme İlçe Kütüphanesi 1981 yılında hizmete açılmış olup 7500 kayıtlı kitaba sahiptir. Termedeki okullarda 18000 öğrenci öğrenim görmekte, 800'e yakın öğretmen görev yapmaktadır.
Coğrafi konumu ve iklim
Terme Karadeniz Sahil Yolu üzerinde, Çarşambaya 20 km il merkezi Samsuna 56 km. Ordu İli Ünye ilçesine ise 30 km mesafededir.
İlçenin ortasından geçen dere ilçeyi iki yakaya böler. Termede kilometre kareye düşen insan sayısı fazla ilçe dardır. Bu nedenle ilçede hergün çok kalabalık ve yoğun bir durum yaşanır. Karadenizin şirin ve güzel ilçelerinden biridir. İlçenin iklimi yoğun yağışlı bir karadeniz iklimi olduğundan bol sağnak yağışlıdır. Bu ise Tarımın elverişli bir hal almasını sağlamaktadır.
Terme'de her mevsim yağışlı tipik Karadeniz iklimi hüküm sürmektedir. Kışlar ılıman, yazlar ise serin geçmektedir. İklime bağlı olarak doğal bitki örtüsü ormandır.
Akarsu ve gölleri
Termenin en büyük akarsuyu Terme Çayıdır. İlçenin diğer büyük Irmakları; Akçay Irmağı ve Miliç Irmağıdır. Özellikle Miliç Irmağı Tatlısu Balıkçılığı ve Su Ürünleri yönünden çok zengin bir akarsudur. Ayrıca ilçenin batısından Karaboğaz deresi akmaktadır.
İlçenin en büyük gölleri Simenit, Akgöl ve Silindir gölleridir.
Ekonomi
İlçenin ekonomisi iyi durumdadır. Ticaret çok canlıdır. Hafta Günü PAZARTESİ'dir. Terme çok eskilere dayanan bir ticaret geleneğine sahip ESNAF şehridir. Osmanlı Kaynaklarına göre Osmanlı Ülkesinden ilk defa Yurt dışına (bir Avrupa ülkesine) Fındık Terme Limanından, Termeli Tüccarlar tarafından gümrüklenip İHRAÇ edilmiştir. İlçede 12 tane Fındık 7 tane Pirinç (Çeltik) Fabrikası vardır. tüm köyler fındıkçılıkla uğraşır Bu fabrikalar Terme de yetiştirilen çeltik ve fındığı işleyen fabrikalardır.
Terme'de Yem Sanayi (BERK) ve Mısır tarımına dayalı Sanayii Tesisleri mevcuttur. Kavak yetiştiriciliği ilçede çok yaygındır. Dünyanın ikinci büyük Kavak Ormanlğı Termededir.[kaynak belirtilmeli]
FORD transit araçlarının Türkiye'deki ikinci el alım ve satım merkezidir. Buna göre de İlçede 40 aşkın Oto Galerisi bulunmaktadır.
Terme İlçesi Samsun - Sarp Karayolu üzerinde bulunmasından dolayı ilçe sınırları içersınde çok sayıda Dinlenme Tesislerı ve Yakıt İstasyonları faaliyet gösterir.
Sanayii
Terme de Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren Sanayisi olmuştur. Cumuriyetin ilk yıllarında Tarıma dayalı olan sanayi daha sonraki yıllarda Tarım araclarının hazırlanması ve montajına dayalı gelişmiştir.
Fındık Patozu Makinasını İlk defa icat eden Termeli Sanayici ASLAN AKDOĞAN ve Mustafa ŞAHANE'dir. Şu anda Türkiyede üretilen Fındık Patozları Terme Sanayisinin ve sanayicilerinin el emeğidir.
Terme sanayisi Traktör Römorku üretiminde Karadenizde bir numaradir.
Terme kereste Sanayisinde Türkiyede hatırı sayılır bir konumdadır. Terme Sanayisi içersinde bir çok Mobilya Atölyesi faaliyet göstermektedir. Feniş holding bünyesine bağlı olarak imalat sanayinde üretim yapan Terme Metal Sanayi Termenin önemli kuruluşlarından biridir. Üretim sahası alüminyum profil imalatıdır.
İlçe büyük sanayi yatırımlarını çekememektedir. Sivil toplum kuruluşları etkin değil. Birkaç büyük yatırım Terme 'nin çehresini değiştirecek.
Belediye ve kentleşme
Terme altyapı sorunlarını çözmüş, temiz caddeleri ve parkları olan güzel ve sakin bir ilçedir. Terme Kanalizasyon Arıtma Tesisleri olan Karadenizdeki nadir ilçelerden birisidir.
Terme ilçesi; 1 merkez, 9 kasaba olmak üzere toplam 10 belediye teşkilatı, 44 mahalle ve 58 köyden meydana gelmektedir. Bu beldelerin Nüfus açısından en büyüğü Sakarlı Beldesidir, Köyler içersinde ise Gündoğdu Köyüdür.
Spor
Terme'de sporun her dalında yetenekli gençler bulunabilmekte. Güreş ilçenin her yerinde sevilmekde ve bu spor dalıyla çok sayıda insan ilgilenmektedir. İlçedeki Festivallerde Karakucak güreşleri vazgeçilmezdir. İlçe Türkiye genelinde hatırı sayılır Güreşçiler yetiştirmiştir.
İlçenin doğal yapısı gereği At Yetiştiriciliği ve Yarışları Meşhurdur.
FUTBOL
İlçede çok sayıda Amatör Futbol Külubları vardır. Bunların en eskisi ve köklüsü 1953 yılında kurulmuş olan TERME SPOR'dur.
Turizm
Terme'nin Yalı mahallesinden Akçay'a kadar uzanan MİLİÇ Çamlığı ve Sahilleri hem mesire yeri; hem de temiz denizi ve kumsalıyla doğal bir plajdır. Muhakkak gezip görülmesi gereken bu yer de mavi deniz, çamların yeşiliyle adeta buluşur. Miliç, Terme şehir merkezine 5 KM. mesafede ve her 10 dakikada bir kalkan servis imkânına sahiptir.
Diğer turistik alanlar
Amazonların; yerleşmiş olduğu alanlar kaynaklarda karadeniz kıyıları olarak tanımlanmaktadır. Özellikle Thermodon (Terme Çayı) kıyısında Themiskyra kentini kurmuş oldukları bilinmektedir. Bu kentin Terme ile Ünye arasında olduğu sanılmaktadır.
Sarayköyde hamam kalıntıları ve Su kemerleri vardır. Bir Rivayete göre de bu eserler Amazonlardan kalmıştır.
Çobanyatağı ve Kumcağaz Sahilleri,
Milli parklar genel müdürlüğünce "Yaban hayatı Koruma Sahası" olarak belirlenen, SİMENİT ve AKGÖL gölleri. Bu göller Doğal kanallarla birbirlerine bağlanan ve yüzlerce yabani kuş türünü bünyesinde barındıran sulak alanlardır.
Tarihi Pazar Camii. 1840'lı yıllarda yapıldığı tahmin edilen camii Osmanlı mimarisinin özelliklerini taşımaktadır.
Cuneyd-i Bağdadi Türbesi, denilen Ziyaretgah ve çevresi özellikle Cumartesi günleri dolup taşar. Türbede Kubatoğullarından Cuneyd bey adlı bir komutan yatmaktadır.
Terme Limanı ve TERSANESİ,
Karacalı köyü mezarlık Camii: Büyük bir mezarlığıniçinde ahşap bir Camiidir, Caminin duvarına kazınan bir yazıdan 1311 yılında yapıldığı anlaşılmaktadır.
Aşağı Söğütlü Camii: 19 yüzyılda yapıldığı tahmin edilen Cami iki katlı ve ahşaptandır.
Belirli Günler
Gölyazi Beldesince Düzenlenen; Amazon Festivali
Kocaman Beldesince Düzenlenen; Pirinç Festivali
Köybucağında; Altın Fındık Festivali
Sakarlı Beldesince Düzenlenen; Geleneksel Hıdırellez Şenlikleri ve At Yarışları MsXLabs.Org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
