Siirt
MsXLabs.Org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
Bir bölümü Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde, kuzey ve doğusundaki bazı ilçeleri Doğu Anadolu Bölgesi'nde kalan il ve bu ilin merkezi olan kent.
Kuzeyde Bitlis, doğuda Van, güneyde Mardin ve Şırnak batıda Batman illeriyle sınırlanır. İl topraklarının doğu ve kuzey kesimleri dağlıktır; Güneydoğu Toroslar ile örtülüdür. Burada en yüksek doruklar 3.000 m.ye yaklaşır. İlin geri kalan kısımları, yerine göre az yüksek tepelerle, fakat daha geniş ölçüde, derin vadilerle parçalanmış plato düzlükleriyle örtülüdür. Gömülü vadilerin bazen 500 m.den de alçak tabanları hariç, yükseklikler yine 800-1.000 m. arasında oynar.
Siirt ilinin, Güneydoğu Anadolu'nun en doğu kesiminde yer alması ve bazı kısımlarının Güneydoğu Anadolu'ya kayması nedenleriyle kendine özgü bir iklimi vardır. Karasal sıcaklık rejimi egemendir. Örneğin Siirt il merkezinde en soğuk ay olan ocak ortalaması 2,5, en sıcak ay temmuz ise 30,4 derecedir. Ölçülen en düşük sıcaklık -19,3, en yüksek sıcaklık ise 42,7 derecedir. Yağışlar dağlık kesimlerde 800-1.200 mm. arasında değişir, fakat batıya ve güneye doğru azalır. İlin merkezi yerinde bulunan Siirt'te yıllık yağış tutarı 756 mm.dir. Bu miktarın 600 mm.si, en yağışlı mevsimler olan kış ve ilkbaharda düşer. Yaz mevsimi belirgin şekilde kuraktır (10,5 mm.). Dağlık kesimlerde, çok yerinde bozulmuş olsa da, meşe, yabanî fıstık, ardıç gibi ağaçlardan oluşan ormanlara rastlanır. Fakat ilin egemen doğal bitki örtüsü bozkırdır. Siirt ilinin ana ırmağı Dicle'dir; hemen bütün sularını bu ırmak toplar. Dicle, ilin güneybatı köşesinden Cizre'nin yakınlarına kadar Siirt-Mardin illeri sınırında akar.Siirt ili topraklarında kalan başlıca kolları Botan, Batman ve Garzan'dır. 5.406 km2 olan Siirt'te genel nüfus yoğunluğu 45 kadardır ve Türkiye ortalamasının altındadır. Daha önce Siirt'in bir ilçesi olan ve 1989'da il konumuna getirilen Batman Türkiye'nin başlıca petrol endüstrisi merkezi hâline gelmiş ve hızla kalabalıklaşmıştır. Yine Siirt'e bağlı Şırnak ilçesinin de aynı yıl il yapılması ve Beşiri, Kozluk ve Sason ilçelerinin il yapılan Batman'a bağlanmasıyla ilin yüzölçümü 11.000 km2den 5.406 km2ye düşmüştür. İl merkezi Siirt, Güneydoğu Toroslar'ın eteğinde, 930 m. yükseklikte bir ovada kurulmuştur. İlin başlıca akarsularından biri olan Botan, kentin hemen güneyinden geçer. 19. yüzyılda, önce Diyarbakır'a, sonra da Bitlis'e bağlı bir sancak olan Siirt, Cumhuriyet döneminin başlarında il hâline getirilmiştir. 1927'de 17 bin kadar olan nüfusu önemli bir artış göstermemiştir. Ancak birkaç kereste fabrikasıyla bazı el sanatları dikkati çeker (özellikle kilim, battaniye, şal gibi dokumalar). Tarım ve hayvancılık bakımından Güneydoğu Anadolu'nun öteki illeri kadar zengin değildir. Başlıca ürün tahıldır. Baklagiller içinde mercimek başta gelir. Endüstri bitkileri çeşitli değildir. Toplam üretimin tamamını tütün meydana getirir. Genel sebze üretimi de yetersizdir. İl ekonomisinde hayvancılığın katkısı daha büyüktür. İl merkezi Siirt, Türkiye'nin öteki bölgelerine kara ve demiryollarıyla bağlanır. En yakın demiryolu istasyonu, il merkezinin 32 km. kuzeybatısındaki Kurtalan'dır. Karayollarına gelince: İl merkezini, doğu ve kuzeyde Şirvan, Pervari ilçelerine bağlayan ikincil yollardan başka, asıl ana şoseler batı ve kuzey yönlerdedir. Bu şoselerden biri, Siirt'in 43 km. kuzeybatısında, Veyselkarani'de ikiye ayrılır: Biri, Bitlis üzerinden Van Gölü kıyısına ve Muş üzerinden batıya; ötekisi de Kozlu ilçesi üzerinden Diyarbakır yönüne uzanır. Bunlardan başka, güneye, Şırnak'a ve doğuya uzanan yollar da vardır.
