KURALLI BİRLEŞİK FİİLLER
Yapılış şekilleri şunlardır:Fiil + yardımcı fiil
Herhangi bir fiille “yazmak, vermek, bilmek, durmak, gelmek” yardımcı fiillerinden oluşur. Bu yardımcı fiilleri kendi anlamlarını tamamen yitirir, “yeterlik, tezlik, sürerlik ve yaklaşma” olmak üzere dört anlam ifade eder İki fiil arasına “-a,-e,-ı,-i,-o,-ö,-u,-ü” zarf-fiil eklerinden biri girer.
1)Yeterlik Fiili: Fiil + “-E” + bil- şeklinde yapılır. Anlam:
Ahmet bu işi başarabilir. Başarmaya gücü yeter. Yeterlik Bu imkân ve şerait, çok namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. Etmesi olası. Yeterlik Olasılık Yanınıza gelebilir miyim?İzin verir misiniz? Yeterlik İstek isteme, rica etme Herkes kendi işiyle ilgilenebilir. Buna izi var yeterlik izin verme Olumsuzu şöyledir:
Gücü yetmezlik anlamı katıyorsa:
Başar-a-bil-i-r › başar-a-ma-z
Aç-a-bil-i-r-im › aç-a-ma-m
Oku-y-a-bil-i-r-im › oku-y-a-ma-m
Gel-e-bil-i-r-iz › gel-e-me-y-iz Gücü yetmezlik ihtimali içeriyorsa:
Yaz-a-bil-i-r-im › yaz-a-ma-y-a-bil-i-r-im
Oku-y-a-bil-i-r-ler › oku-y-a-ma-y-a-bil-i-r-ler İsteğe bağlı oluşta ihtimalin yüzde elli olduğu belirtiliyorsa:
Doğ-a-bil-i-r › doğ-ma-y-a-bil-i-r
Ol-a-bil-i-r › ol-ma-y-a-bil-i-r
2)Tezlik Fiili: Fiil + “-İ” + ver- ve Fiil + “-İ” + gel- şeklinde yapılır. Anlam:
Bana bir çay alıver. Tezlik, çabukluk
Birden karşısına çıkıverdi. Apansızın
Onu bir kenara atıvermişler Önemsememe, gelişigüzel yapma
Beklemediğimiz bir anda çıkageldi Apansızın Olumsuzu:
Kapıyı açıvermedi açmadı tezlik
Kapıyı açmayıver açma önemsememe
3)Sürerlik Fiili: Fiil + “-E” + kal-
Fiil + “-E” + gel-
Fiil + “-E” + dur- şeklinde yapılır. Anlam:
Çocuk oturduğu yerde uyuyakalmış
Bakakalırım giden her geminin ardından
Sen vitrinlere bakadur, ben birazdan gelirim
Eskiden beri böyle anlatılagelmiş.
Bu birleşik fiil tekrar birleşik fiil yapılabilir. Çocuk oturduğu yerde uyuyakalabilir
Beni burada alıkoyamazsınız.
Sürerlik anlamını başka çekimler de verebilir:
Geçen arabalara bakıp durdu.
Olduğumuz yerde dönüp duruyoruz. Olumsuzu az da olsa yapılır:Uyuyakalmamış, yol kapalı olduğu için gecikmiş. DEVAMI Kurallı Birleşik Fiiller Son düzenleyen Safi; 6 Aralık 2018 16:53
