Hadis
Hadis veya Hadis-i Şerif Muhammed'in değişik olaylar ve sorunlar karşısında veya Kur'an'ın ayetlerini açıklamak için söylediğine inanılan sözler bütünüdür.
Hadisçiler hadisleri "Peygamber'in söz, fiil ve takrirleri" şeklinde tarif ederler. Goldziherin tanımına göre hadisler ilk dönem Müslümanlarının değişik konularda hadis formunda söyledikleri sözlerden ibarettir ve bu sözlerin Muhammed ile bir ilgisi bulunmamaktadır.
Başlangıçta hadislerin yazılmasına karşı çıkılmış,[2] sonraki dönemlerde ise bu tutum değişerek, neredeyse bütün duyumların ve rivayetlerin kaydedildiği sonra da tasniflerinin yapıldığı zengin bir yazılı döneme geçilmiştir. Hadisler yaklaşık 200-300 yıl boyunca sözlü rivayetler şeklinde anlatılarak, sonradan yazıya geçirilen İslamın "sözel geleneğini" oluştururlar.
Tarihi
Peygamberin önceleri "Benden Kur’an haricinde hiç bir şey yazmayınız. Kur'an'dan başka benden bir şey yazmış olan varsa onu derhal imha etsin. Benden bir hadis rivayet ediniz; bunun bir mahzuru yoktur; benim söylemediğim bir şeyi kim bile bile bana isnad ederse, cehennemdeki yerini hazırlasın." dediği rivayet edilmektedir.
Daha sonraki devirlerde Kur'an ayetlerinin hafızlar tarafından ezberlenmesi ve başka sözlerle karışması endişesinin ortadan kalkmasıyla Muhammed'in, hadislerin yazılabileceğini ifade ederek, "İlmi (hadisi) yazı ile tespit ediniz" dediği rivayet edilmiştir. Bundan sonra bazı sahabiler hadisleri Sahife denilen mecmualarda topladı. Ancak, dört halife hadis yazımına olumsuz yaklaşmış ve bunların zamanla (Yahudi sözlü kanunlarımişna gibi) Kur'an gibi kutsanabileceği endişesiyle zamanlarındaki hadis mecmualarını toplatıp yaktırmışlar ve hadis'in değil de sadece Kuran'ın kaynak görülmesini iştemişlerdir.
Halife Ömer bin Abdülaziz, 719 yılında hadislerin toplanmasını emretti. İlk hadis kitabı İmam Zuhri tarafından oluşturulmuştur.
İmam Buhari (810-869) ve diğer hadis imamları Muhammed’in ölümünden yaklaşık iki yüzyıl sonra o zamana kadar sözlü olarak nesilden nesile aktarılan hadisleri toplayıp yazılı hale getirerek hadis külliyatlarını oluşturdular. Sünni ekol arasında zamanla ünlü olmuş 6 hadis külliyatı diğer adıyla Kütüb-i sitte şunlardır:
- İmam Buhari
- Müslim
- Ebu Davud
- Tirmizi
- İmam Nesâi
- İbn Mace'nin yazdığı kitaplardır.
Bu kitaplardan Buhari ve Müslim'in kitaplarına sahiheyn de denilir; Bunlar Sahihleri ile meşhur iki hadis yazarıdır. Diğer dört hadis yazarının kitaplarına ise Sünen denir. Diğer hadîs kitabı türleri: Cami, Müsned, Mucem, Müstedrek, Mustahrec, Cüz, Tabakat. Bu kitaplarda kendisinden hadis rivayet eden başlıca sahabeler ise şunlardır:
- Ebu Hureyre - 5374 hadis
- Abdullah bin Ömer - 2630 hadis
- Enes bin Malik - 2286 hadis
- Ayşe - 2210 hadis
- İbn-i Abbas - 1660 hadis
- Cabir bin Abdullah - 1540 hadis
- Ebu Said el-Hudri - 1170 hadis.
12. yüzyıldan sonra hadis okulları açıldı.
Hadisler ve bilimsellik
Yazar Arif Tekin Buhari, Müslim ve Tirmizi'de kaydedilen bir hadis'in mevsimlerin yazlık ve kışlık değişimini cehennemin solumaları ile ilişkilendiren anlatımlarını irdeler. Buna göre cehennemin soğuk ve sıcak iki türlü soluması dünyadaki soğuma ve ısınmaların sebebi olmaktadır. Yine hastalıklarından şikayet eden Ukl/Ureyne kabilesinden kişilere develerin sütünden ve "idrar"ından içmelerini tavsiye eden hadis güvenilir kabul edilen kaynaklarda yer almaktadır.
Dindeki yeri
Geleneksel İslam anlayışında hadis Kur'andan sonra ikinci sırada yer alan çok önemli bir dini kaynak olmuştur. Hadis ve sünnet, tefsir ve fıkhın vazgeçilmez kaynağıdır. Şeriat vefıkhın diğer kaynakları İcma, Kıyas, Örf ve Maslahat'tır.
Hadis ve Kur’anın farklı anlamlarda anlaşılması, hangi hadislerin kaynak kabul edileceği, hangilerinin edilmeyeceği gibi hususlar farklı fıkıh mezheplerinin oluşmasına yol açmıştır. Hadisler konusunda Hanefi, Şafii, Maliki, Hanbelî ve Şia gibi mezhepler farklı tutumlar belirlemişlerdir. Şianın hadis kriterleri ve kaynakları sünnilerden tamaman farklı olduğu gibi sünni mezhep liderlerinden İmam Ebu Hanife dini görüşlerini oluşturmada diğer imamların aksine hadislere çok az güvenmekte ve onlara az yer vermekteydi. Ebu Hanife rey ehli olarak bilinir, hadisleri sadece senet ve rivayet açısından değil, anlam açısından da kritiğe tabi tutar.Mana açısından akla aykırı gördüğü ve Muhammed'e atfedilemiyeceğine inandığı hadisleri kabul etmez ve bu hadislere aykırı fetvalar vermekten çekinmezdi. Bu şekilde 200 kadar hadise aykırı fetvası bilinir ve bu yüzden hadisleri dinde "mutlak nass" gören hadisçiler tarafından şiddetle tenkit edilir.[9][10] Hadislere güvenmemesi ve hadis karşıtlığından dolayı kendisi İmam Malik gibi bazı hadis ehli tarafından şiddetle eleştirilmiştir, hatta suçlanmıştır. İmamiye Şiiliği Sünni lerden farklı olarak yalnızca 12 imamlar kanalıyla gelen söz ve rivayetleri dini kaynak (hadis) olarak kabul etmektedir.
Ehli Hadis, Ahmed ibni Hanbel, Şafii ve Malik gibi peygamberin hadislerini toplayıp derleyen nakilcilerden oluşuyordu. Nakilciler rivayet zinciri açısından sahih gördükleri hadisleri dini açıdan uyulması gereken muhkem nasslar olarak değerlendirirler ve akıl yönünden kritiğe tabi tutmazlar. 7. yüzyılda aklı öne çıkaran Kelam bilimcileri ile Ehli Hadis arasında tartışmalar çıktı. Akıl ile nakil tartışmalarına izleyen dönemde felsefeciler de karıştı. Son dönem Osmanlı ulemasında dahi bu tartışmalar yaşanmaya devam etmiştir. Siyerciler, tefsirciler, din anlatıcıları, vaizler, hikâyeciler vb. için hadisler sonsuz bir kaynaktır. İslam inançları ve mitolojisinin gelişiminde hadisler önemli bir kaynaktır. Dini kaynak olarak sadece Kur'anı kabul eden bazı dini guruplar için hadislerin herhangi bir dini değeri yoktur.
Her nefis ölümü tadacaktır. Sizi musibet ve nimetlerle denerizSonunda bize döneceksiniz (Enbiya Suresi 35)
Lezzetleri acılaştırıp yok eden ölümü çok anınız (Hadis-i Şerif)
Hesaba çekilmeden evvel kendinizi hesaba çekiniz (Hadis-i Şerif)
En güzel isimler Allah'ındır O halde siz de bu güzel isimlerle Allah'a dua ediniz (Araf Suresi 180)
Lezzetleri acılaştırıp yok eden ölümü çok anınız (Hadis-i Şerif)
Allah'ın doksan dokuz ismi vardır Kim bunları ezberleyip benimserse cennete girer (Hadis-i Şerif)
Hesaba çekilmeden evvel kendinizi hesaba çekiniz (Hadis-i Şerif)
Muhakkak ki Allah ve melekleri Peygamber'e hep salat ederler Ey iman edenler! Siz de ona salat edin ve tam bir içtenlikle selam verin (Ahzab Suresi 56)
Şimdi elinden gelirken iyilik yap Yoksa yarın kefeni yırtıp elini çıkaramazsın (Sadi)
Yeryüzündeki Allah'ın seyyah melekleri ümmetimin salât u selamını bana, hemen anında ulaştırırlar (Hadis-i Şerif)
En güzel isimler Allah'ındır O halde siz de bu güzel isimlerle Allah'a dua ediniz (Araf Suresi 180)
Son düzenleyen Safi; 21 Şubat 2016 18:17
