ZEMAHŞERİ, asıl adı Ebüikasım Mahmut; Carullah da denir, türk dilbilimci, din bilgini, şair (Zemahşer, Harizm, 1075 - Üregenç, Ceyhun kıyısı, 1144). Çocukluğunda bir bacağı kesildiği için takma bacakla geziyordu. Siyasal olduğu sanılan bir nedenle yaşamının son yıllarını hapiste geçiren babası onun oturarak çalışabileceği bir meslek olduğu için terzi yanında yetişmesini istedi; ancak Zemahşeri medresede okudu. Öğrenimini Bağdat' ta Nizamiye medresesi'nde sürdürdü. Hadis, fıkıh, kelam gibi din bilimleri yanında arapça ve dilbilim konusunda da uzman olarak yetişti. Uzun süre Mekke’de kaldı; Arap yarımadasını da dolaşarak arapça- nın yerel ağızlarını, gelenek ve görenekleri inceledi. Mekke’de geçen yaşamı dolayısıyla Carullah (Tanrı'nın komşusu) diye anıldı. Bağdat’a giterek ünlü bilginlerle görüştü, dersler verdi; kendisi de o sıralarda 66 yaşında bulunduğu halde ünlü bilgin Ebu Mansur el-Cevlaki’den ders gördü ve icazet aldı. Mukaddimet‘ül-edep adlı ünlü arapça sözlüğünün harizmşah hükümdarı Atsız'a sunarken eklediği satır- altı türkçe çevirisi türk dili tarihi, etnografya vh bakımından büyük önem taşır. Öteki yapıtları: el-Keşşaf (Kuran tefsiri, kendisinden sonra yazılan pek çok tefsire kaynak oldu), el-Minhac fi usul-iddin, Mucem ûl-hudut, Rüus ûl-mesail (fıkıhla ilgili üç yapıt), Dallat ün-naşit (feraizle ilgili), Mena- sik ül-Hac (hac ziyaretinin kuralları), Muhtasar ül-muvafaka (hadisle ilgili), el-Mufas- sal (dilbilgisiyle ilgili). Esas ül-belaga (arapçanın önemli bir sözlüğü), Nevabig ül-kelim (Seçilmiş özdeyişler), Atvak üz -zehep (ahlak konularıyla ilgili makaleler, öğütler), el-Mustaksa fi'l-emsal (eski arap atasözleri), Divan vb.