Tacettin İbrahim Bin Hızır (Ahmedi)

AHMEDİ (Asıl adı Tacettin İbrahim Bin Hızır), Türk şair (1330 - 1413). Germiyan Beyliği bölgesinde Uşak ve Kütahya’da doğduğu ileri sürülmüştür. Babasının adı Hızır'dır. Kütahya'da öğrenim gördükten sonra Kahire’de Şeyh Ekmeleddin’in öğrencisi oldu, İslami Bilimler yanında Tıp ve Matematik okudu. Dönüşünde bir süre Aydınoğulları’nın hizmetinde bulundu. Mirkat'ul Edep, Mizan'üt Edep, Miyarı'ül Edep gibi kitaplarını Aydınoğlu İsa Bey’in öğrenimi için kaleme aldı. Germiyan beyi Süleyman Şah’ın hocası ve danışmanı oldu. l. Murat'ın Germiyan’ı ele geçirmesinden sonra Osmanlılar’ın hizmetine geçti. Germiyan’a vali olarak gelen Yıldırım Bayezit’in yanında bulundu. Ankara Savaşı’ndan sonra bir süre Timur'un himayesinde yaşadı. Bursa’da Emir Süleyman’ın hizmetine girdi. Cemşid'ü Hurşit, Tervih'ül Ervah gibi mesnevilerini sunduğu şehzadenin ölümünden sonra Mehmet Çelebi'nin hizmetinde çalıştı. 80 yaşını aşmış olarak Kütahya’da, bir söylentiye göre ise, Amasya'da öldü. Divan edebiyatının kuruluş döneminde İran şairlerinden alınan ortak öğelere yerel nitelikler ekleyen ve özellikle din dışı konuları işleyen; sevgi, içki, doğanın güzellikleri gibi temaları ele alan şiirleriyle tanındı. Divan'ı halk diline dayanan kelime dağarcığı, özentisiz, sade söyleyişiyle dikkati çeker. Ömer Bin Mezit, Mecmuat'ün Nezair'de onun şiirlerine Dehhani, Ahmet Dai, Şeyhoğlu, Şeyhi, Şeyyat Hamza, Nesimi gibi şairlerin nazireler yazdığını, onun da Ahmet Dai, Dehhani gibi çağdaşlarına nazireleri bulunduğunu göstermiştir.

XIV. yy’da İbn-i Kemal, Baki gibi ozanların da Ahmedi’ye yazdıkları nazireleri vardır. Fuzuli, Leyla'vü Mecnun'unda, Anadolu'da mesnevi yazanlar arasında Şeyhi ile birlikte onun adını anar.Yapıtlarından İskendername, Makedonya Kralı Büyük İskender’in yaşamını, Doğu ülkelerindeki fetihlerini anlatan bir mesnevidir. Burada İskender’in tarihsel kişiliğine dayanan bilgiler yanında dinsel, destansı motifler de yer alır. Olgun insanı yetiştirecek bir ders ve öğüt kitabı niteliği taşıyan bu mesnevi Din, Tasavvuf, Ahlak, Felsefe, Coğrafya, Tıp, Siyaset gibi alanlarda bilgileri içerir. Yapıtın bir bölümü de İran destanına göre ilk insan olan Keyumers ile başlayıp Emir Süleyman ile sona eren dönemin dünya tarihi özetidir. Buradaki “Mevlid" bölümünde Hz. Muhammed'in (s.a.v.) doğumu, Mekke’den Medine’ye göçü, Mirac'ı, mucizeleri, ahlakı, vefatı gibi konular Süleyman Çelebi’nin ünlü Mevlid’i (Vesilet'ün Necat) ile benzerlikler gösterir. Ahmedi’nin Mevlid'inde Süleyman Çelebi'den farklı ve daha ayrıntılı yerlerde bulunmaktadır. Bursalı Süleyman Çelebi aynı kentte yaşamış olan Ahmedi’den iki yıl sonra Mevlid'ini yazmıştı. Süleyman Çelebi’nin Ahmedi ile görüştüğü, ondan etkilendiği, hatta yapıtını ona özenerek kaleme aldığı ileri sürülmüştür İskendername 1'in "Dasitan-i Tevarih-i Mütûk-i âl-i Osman" başlığını taşıyan bölümü ise, manzum ilk Osmanlı tarihi olarak değer taşır.

Ahmedi’nin Cemşid'û Hurşit adlı ikinci büyük mesnevisi Çin’de egemen bir hükümdarın Cemşit adlı oğluyla Rum Kayseri'nin kızı Hurşit arasındaki aşk serüvenini konu edinir.İskendername'yi yazarken İran şairleri Fırdevsi ile Genceli Nizami'nin, Cemşid'ü Hurşit'le ise Selman-ı Saveci’nin mesnevilerinden yola çıkan Ahmedi, Farsçadan çevirdiği türlü bölümlere Türk tarihinden, çağının yaşamından ve halk inançlarından söz eden özgün bölümler de eklemiştir. Ahmedı'nin yapıtları arasında Tıp, Astronomi, Matematik konularını ele alan manzum Tervih'ül Ervah, Arapça-Farsça manzum sözlüğü, Mirkat'ül Edep, Arapça'nın söz dizimı ve dilbilgisi, Mizan'ül Edep ve Miyar'ül Edep de bulunmaktadır.

Kaynak: Büyük Larousse

MsXLabs Üye Girişi