MAHKEME a. (ar. mahkeme).
1. Huk. Yargı yetkisini kullanarak hukuksal anlaşmazlıkları karara bağlayan devlet örgütü. (Bk. ansikl. böl.)
2. Dava, duruşma: ' Mahkemelerin uzun sürmesi, birçok insanı zor durumda bırakıyor. Mahkeme bir ay sonra başlayacak.
3. Davalara bakılan, duruşmaların yapıldığı bina: Mahkemeye gitmek. Mahkeme koridorlarını aşındırmak.
4. (Yüz, surat) mahkeme duvarı, (yüzü, suratı) mahkeme duvarı, bir kimsenin yüzünün asıklığını ya da utanmazlığını vurgulamak için kullanılır. || (Bir kimseyi) mahkeme etmek, onu yargılamak: Mahkeme etmeden zavallıyı astılar. || Mahkeme kapısı, yargı yeri, mahkeme: Mahkeme kapısına düşmemeye bak. || Mahkemede dayısı olmak, işbaşında kendisini koruyup arkalayacak, ona kol kanat gerecek bir yakını bulunmak. || Mahkemeye düşmek, bir uyuşmazlık ya da anlaşmazlık konusunu mahkemeye götürmek.

—Esk. Mahkeme-i girdgâr, Allah’ın mahkemesi. || Mahkeme-i kübra, kıyamet günü kurulacağına inanılan mahkeme. || Mahkeme-i nikâh, miras.ve din işleriyle ilgili mahkeme.

—Huk. Ağır ceza mahkemesi - AĞIR. || Anayasa mahkemesi - ANAYASA. || Askeri mahkeme -ASKERİ. || Asliye mahkemesi -ASLİYE. || Bölge idare mahkemesi - BÖLGE. || Çocuk mahkemesi - ÇOCUK. || Devlet güvenlik mahkemesi - DEVLET. |j İdari mahkeme -İDARİ. || Sulh mahkemesi - SULH.

—isi. huk. Mahkeme defteri, kadılar tarafından verilen ilam, hüccet ve cezalarla çeşitli mahkeme kayıtlarını içeren defter. (OsmanlI kadıları tarafından tutulan mahkeme defterleri, İstanbul müftülüğündeki Şeriye sicilleri arşiviyle çeşitli müzelerde bulunmaktadır.) || Mahkemei şeriye, şeriat hükümlerine uygun olarak her türlü davaya bakmakla görevli mahkeme. (Mahkemelerin başında bulunan kişiye kadı, hâkim ya da naip adı verilirdi. Osmanlılar’da nizamiye mahkemeleri kuruluncaya kadar tüm yargı yetkisi şeriye mahkemeleri tarafından kullanıldı. Tanzimat'tan sonra, yetkisi gittikçe sınırlanan şeriye mahkemeleri 8 nisan 1924 tarih ve 469 sayılı kanunla kaldırıldı.)

—far. Devrim mahkemeleri, 1792’den 1795'e kadar Paris'te ve (görevli temsilciler tarafından) bazı departement'\arda kurulan olağanüstü mahkemeler. (En önemlisi, mart 1793'te Konvansiyon tarafından kuruldu.) || Karma hakem mahkemesi, Birinci Dünya savaşı'nı sona erdiren barış antlaşmalarının, savaştan ya da antlaşmaların yürütülmesinden doğacak uyuşmazlıkları yargılamakla görevlendirdiği uluslararası mahkeme, (ilgili iki ülkenin her birinin gösterdiği birer üye ve bir tarafsız üyeden oluşuyordu.)

—Uluslarar. huk. Halkların sürekli mahkemesi, haziran 1979’da Bologna'da kurulan ve görevi, devletler ya da başka güçler tarafından, halkların haklarına yöneltilen her türlü ağır ve sistemli saldırıları inceleyip görüş açıklama biçiminde işlev gören mahkeme. (Hükümetler-dışı bir örgütün, Halkların hakları ve kurtuluşu için uluslararası Lelio-Basso vakfı’nın girişimiyle kurulan sürekli mahkeme, otuz kadar devletten gelen saygın kişilerden [52 kişi] oluşur).

—ANSİKL. Huk. Mahkemeler yargı yetkisini bağımsız olarak kullanırlar. Hiçbir organ, makam, merci ya da kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve yargıçlara emir ve talimat veremez. Yasama ve yürütme organlarıyla İdare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir surette değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez (Anayasa md. 138). Mahkemelerde duruşmalar herkese açıktır Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli olarak yazılır (Anayasa md. 141). Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri yasayla düzenlenir. Mahkemeler, uzmanlık alanları ve derecelerine göre türlere ayrılır: hukuk, ticaret, ceza, vergi, iş, idare, ağır ceza, asliye ceza, sulh ceza, asliye hukuk, vb. Anayasa'da belirtilen yüksek mahkemeler şunlardır: Anayasa mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri yargıtay, Askeri yüksek idare mahkemesi, Uyuşmazlık mahkemesi. Mahkemeler tek ya da çok yargıçlı olarak kurulur Ağır ceza mahkemeleri ve asliye ticaret mahkemeleri, üç yargıçlıdır. Öteki ilk derece mahkemelerinde ise, tek yargıç vardır. Yüksek mahkemelerin tümü, çok yargıçtan oluşur.