ARANY (Jânos)
Macar şair
(Nagyszalonta,bugün Salonta, Romanya, 1817 - Budapeşte 1882).
Yoksul bir ailenin çocuğuydu; hayatını oyuncu, öğretmen ve belediyede küçük bir memur olarak kazandı. Dönemin büyük şairi Sândor Petöfi ile efsaneleşmiş dostluğu bu tarihlere rastlar. Yazarlığa, mizahi bir destan olan Az Elveszetl Alkotmany (1845) ile başladı, iki yıl sonra XVI. yy. vakayinamelerinden birinde söz edilen bir tarihsel kişiliğin serüvenlerini anlatan Toldi adlı destan üçlemesinin ilk bölümünü yayımladı. Arany, bu yapıtında Toldi'yi, gücünü ve yiğitliğini, zayıfların ve zulme uğramışların hizmetine adayan ve adalet adına sarayın kudretli kişilerine meydan okuyan bir kahraman olarak gösterir. Tümüyle on iki hecelik dizelerden oluşan bu destan, kısa zamanda örnek bir yapıt niteliği kazandı. 1848 savaşına katılan, Petöfi’pin ölümü ve devrimci hareketin başarısızlığıyla sarsılan Arany, 1851'de, Nagykörös Lisesi'nde öğretmenliğe başladı ve çeşitli ünvanlarla onurlandırıldı. (1859'da Macar Bilimler akademisi üyeliğine, 1865'te de, genel sekreterliğine atandı). 1854’te, Toldi'nin ikinci bölümünü (Toldi Esteje) yazdıktan sonra, 1879'da Toldi Szerelme ile üçlemesini tamamladı. Arany birçok baladda yazdı. Bunların kimi, çağının siyasal olaylarından (Homöre et Ossian [fr. çev.], les Bardes du pays de Galles [fr. çev.]), kimi Macaristan tarihinden (Ladislav V), kimi de günlük olaylardan (Appel [fr. çev.]) esinlenmiştir. Destansı hikâyelerinden biri olan Buda Halala (1864), ana temasını çok eski bir macar halk masalından alan “Sihirli Geyik” efsanesini işler. Ayrıca eleştiri denemeleri ve Shakespeare ile Anstophanes'ten çevirileri vardır.
—Oğlu LÂSZLO (Nagyszalonta 1844 - Budapeşte 1898), Le Heros des mirages (fr. çev., 1873) adlı bir destan şiirin yazarıdır.
Kaynak: Büyük Larousse
Son düzenleyen Safi; 16 Mayıs 2016 21:14
