Arama

Bitki Anatomisi - Yaprak - Tek Mesaj #6

Safi - avatarı
Safi
SMD MiSiM
5 Nisan 2016       Mesaj #6
Safi - avatarı
SMD MiSiM
YAPRAK (Folium)
Ad:  yaprak1.JPG
Gösterim: 10415
Boyut:  18.5 KB

Bitkilerin canlı kalma süreci en uzun olan ve çoğunlukla bir bitkiyi tanıtıcı özellikleri bulunan organları yapraklandır. Birçok bitki, yaprağının güzel şeklinden ötürü süs olarak yetiştirildiği gibi birçok bitkinin yaprağı da gerek halk arasında gerekse eczacılıkta ilâç olarak kullanılmaktadır.
Bir yaprakta 3 kısım ayırt edilir:
  • yaprak ayası (lamına),
  • yaprak sapı (petiolus)
  • yaprak tabanı (basis).
Lamina gövdeye sap ile bağlıdır
Bir yaprağı, sadece lamina biçimi ile tanıtabilmek herzaman olası değildir. Lamina şekline ek olarak laminanm tepe ve tabanının özelliği, kenarı, damarlanma şekli, ince veya kaim, tüylü ya da çıplak olması, saplı olup olmadığı, varsa sapının ince, kalın, kısa veya uzun oluşu ve hatta bazan yaprağın gövde üzerinde dizilişi de belirtilmelidir

Basit Yapraklar

Lamina, yaprağın yassı ve genişlemiş kısmıdır; bazı bitkilerde tam, bazılarında parçalı olabilir. Buna göre laminası parçalanmamış yapraklara basit yaprak adı verilir.
Lamina Şekli
Basit yapraklarda lamina şeklini tanımlamak amacıyla, çoğunlukla, şu terimlerden yararlanılır (Şek. 5):
Ad:  yaprak2.JPG
Gösterim: 9503
Boyut:  39.1 KB
Şekil 5. Lamina tipleri. (1) P.nigra: (2) R.officinalis; (3) J.oxycedrus\ (4) C.angustifolia; (5) M.officinalis', 6)V.odorata (7) M.silvestris; 8)S.aspera: (9) C.coum (xl).

1) asikular ince, sert, ucu batıcı (Pinus nigra - kara çam).
filiform ; ince uzun ve yumuşak (Foeniculum vulgare - rezene).
(2) linear ; böyu eninin 3/6 katı, dar, kısa (Rosmarinus officinalis -biberiye).
(3) subulat; linear fakat çok dar, tepede çok ince ve batıcı bir uç ile biter (Juniperus oxycedrus - katran ardıcı).
(4) eliptik; ortada geniş, tıer iki ucu sivri (Cassia angustifolia - sinameki), oblong: dikdörtgene benzer fakat köşeleri küt-yuvarlak, karşılıklı kenarları az çok paralel.
(5) ovat: yumurtanın boyuna kesitine benzer şekilde, tabanı daha geniş, tepeye doğru daralmış (Melissa officinalis - oğulotu).
obovat: ters ovat
6)kordat: tabanda yuvarlak iki loblu,tepede dar-sivri (Viola odorata - kokulu menekşe)
obkordat: ters kalp şeklinde 
7)reniform: fasulye tanesi gibi; uçlan yuvarlaklaşmış ay biçiminde (Malva —sHvestris - ebegümeci)
8) hastat: laminamn tabanındaki loblar saptan uzaklaşmış, sapa az çok dik gibi (Smilccc aspera - sapama).
(9) orbikulat: daire şeklinde, tam yuvarlak (Cyclamen - siklamen)
Ad:  yaprak3.JPG
Gösterim: 9229
Boyut:  49.9 KB
Şekil 6. Lamina tipleri (devam). (10)S.alba\ (11) P.alba; (12) P.nigra; (l3)D.purpurea; (l4)N.alba; (15) G.biloba\ (16) Eucalyptus sp.; (17) Gladiolus sp.; (18) Arum sp.(x 1/2)

10) lanseolat: dar eliptik, ortada ve ortanın altında geniş olup her iki uca doğru çok daralır (Salix alba - aksöğüt).
(11) rombik, romboid: eşkenar dörtgen, ortada açı oluşturan elips biçiminde (Populus nigra-akkavak).
(12) deltat: eşkenar üçgen şeklinde (Populus nigra - karakavak).
(10) iaııceolatus mızrak şeklinde olmuş
(11) rhombeus eşkenar dörtgen, baklava şeklinde
(12) deltatus delta harfi A gibi
13) triangular: köşeleri yuvarlağımsı üçgen şeklinde obdeltat: tepesi aşağıda, ters üçgen şeklinde (13) spatulatroblön^a benzer fakat tabana doğru giderek daralır (Digilalis purpurea -yüksükotu).
(14)rotundat: yuvarlak olmuş (Malva silvestris,Şek. 5-7; Nymphaea alba - niİüfer, Şek. 6-14).
(15) flabellat, flabelliform (Ginkgo biloba - kızsaçı Şek.6-15; Adiantum capillus-veneris, baldırıkara. Şek. 7-22.)
(16) falkat: yüzeyi düzgün, tepeye doğru giderek daralan yay gibi kıvrık (Eucalyptus sp.- ökaliptüs Şek. 6-16).
(17)tensiform: yassı, geniş, oldukça düzgün ve tepede daralmış - (Gladiolus sp. - glayöl 17).
(18) sagitat: lamina tabanında uçları sivri ve sapa doğru uzamış iki lob var (Arum sp. Şek. 6-18).

Lamina Tepesi

Lamina tepes i'nin şeklini ve özelliğini belirtmek için kullanılan başlıca terimler şunlardır:
kullanılan başlıca terimler şunlardır:
Ad:  yaprak4.JPG
Gösterim: 8518
Boyut:  29.4 KB
Şekil 7. Lamina tepesi. (19a) T.baccala; (19b) Quercus sp.; ( 20a) B.sempervirens; (20b) C.siliqua\ (21) S.triloba; (22) A.capillus-veneris', (23) Vicia sp.; (24) Abies sp. (x 1).

(12) triangularis = üçgen şeklinde
(13) spathulatus =spatül şeklinde
(14) rotundatus = yuvarlak şeklinde
(15) flabellatus = yelpaze eklinde
(16) falcatus = orak şeklinde
(17) ensiformis, gladiatus = kılıç
(18) sagittatus = ok şeklinde
akut ( ): lamina, 90 dereceden dar bir açı yaparak birdenbire, biter (Mentha piperita-nane, Şek. 8-25).
akuminat ( ): birden daralarak uzun ve sivri bir uçla biter (Tilia - , Şek. 8-26, Populus nigra, Şek. 6-12).
(19) mukronat: ortada küçük, sivri ve sert bir iğne, diş ile biter (Taxus baccata- porsuk ağacı, Quercus sp. - meşe Şek. 7-19a, b). subulat: biz şeklinde uca doğru çok incelmiş (Juniperus, - Şek.5-3).
(20) emarginat: tepeden bir parça çıkarılmış gibi; orta kısmı az derin ve geniş girintili (Buxus sempervirens - şimşir; Ceratonia siliqua - keçiboynuzu, Şek. 7- 20a, b).
(21) obtus (obtusus): sivri değil az yuvarlak, yavaş yavaş daralarak yuvarlak bir uç ile biter; akut-rotundat arası (Salvia triloba - adaçayı Şek. 7-21).
(22) kukulat: tepede, kenarı alt yüze doğru kıvrılmış, katlanmış (Adiantum capillus-veneris - .Şek.7-22).
(23) tridentat: tepede kesilmiş (trunkat) ve 3 dişli (Vida - bakla Şek. 7-23).
(24) retus: tepede kısa ve ve dar girintili (Abies - göknar sp. Şek. 7-24). aristat ( ), aristalı, tepede ince uzun bir kılçık taşıyan, trunkat: tepe kısmı kesilip alınmış gibi, küt.

Lamina Tabanı

Lamina tabanı, laminanm yaprak sapı ile birleştiği kısmına verilen isimdir. Yaprak tabanı ise yaprak sapının, dal ( ya da gövde) ile birleştiği yerdir. Lamina tabanı yapraklar için karakteristik şekiller gösterir. Lamina şekli için kullanılan sıfatlar bazen laminanın tabanını da belirler, örneğin, kordat, reniform, hastat, sagitat gibi. Ayrıca lamina tepesi için kullanılan terimlerden lamina tabanını tanımlamada da yararlanılır, örneğin akut, rotundat, obtus gibi. Bu terimlerin yeterli olmadığı şekillerde ise aşağıdaki terimlere başvurulur:
kuneat ( ) yaprağın iki kenarı tabana doğru daralır; oluşturdukları açı 90 dereceden az ise dar kuneat (anguste cuneatus) denir (Eucalyptus - Şek. 6-16; Ginkgo Şek.6-15).
Ad:  yaprak5.JPG
Gösterim: 8116
Boyut:  25.3 KB
Şekil 8. Lamina tabanı. (25)M.piperita; {26)T.argentea-, (27)P.scolopendrium; (28)H.niger (xl/2)

(25) trunkat = (lamina tepesi için de kullanılır); laminanın bir kısmı enine kesilip alınmış gibi (Mentha piperita Şek, 8-25)
(26) asimetrik: yaprak ortadamar boyunca katlandığında iki taraf simetrik değildir (Tilia argentea - ıhlamur, Şek. 8-26).
(27) aurikulat: tabanda yuvarlak 2 lop bulunur (Phyllitis scolopendrium geyikdili Şek. 8-27).
(28) ampleksikaul: laminanın tabanı gövdeyi sarar (Hyoscyamus niger - banotu Şek. 8-28).

Lamina Kenarı
Lamina (veya yaprak) kenarı da yaprağın tanınmasına yarayacak özellikleri taşır; kenar düz olabildiği gibi az ya çok düzenli veya düzensiz şekiller de göstermektedir. Bu özelliklerin belirtilmesinde aşağıdaki terimlere kullanılır.
Ad:  yaprak6.JPG
Gösterim: 8188
Boyut:  17.8 KB
Şekil 9. Lamina kenarı, (a) Integer, (b)krenat, (c)dentat, (d)bidentat, (e)serrat, (f)biserrat, (g)undulat, (h)eros, (i)siliat.

(a) integer:
lam inada hiçbir çıkıntı veya girinti yoktur (Eucalyplus Şek.6-16)
(b) krenat: dilimli, oymalı, yuvarlak, konveks dişli (Digitalis purpurea Şek. 6-13)
krenulat: çok küçük oymalı
(c) dentat: dişler dik ve dışa doğru yönelmiş (Melissa officinalis- oğulotu Şek. 5-5).
dentikulat: çok küçük dişli
(d) bidentat: kenardaki dişler bir kez daha dişli
(e) serrat: dişlerin ucu yaprağın tepesine doğru yönelmiş (Mentha piperita-nane Şek. 8-25).
serrulat: çok küçük testere dişli
(f) biserrat: serrat olan kenarlarda bir kez daha testere dişli yapı görülür
(g) undulat: yaprak bir düzleme konduğunda kenarları düzleme her tarafından değmez, yukarı-aşağı dalgalanma gösterir (Laurus nobilis - defne)
sinuat yaprağın kenarı düz değil, almaşık olarak derin konkav girintiler ve konveks çıkıntılar var. (Hyoscyamus niger-banotu Çek. 8-28; Çfuercus cerris-meşe Şek. 12-36).
(h) eros: lamina kenarı düzensiz girintili çıkıntılı; kemirilmiş gibi
(i) siliat: laminanm kenarı çok ince, tüysü çıkıntılarla bezenmiş

kaynak: A.Ü. Farmasötik botanik
BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 2 üye beğendi.
SİLENTİUM EST AURUM