B3 Vitamini (Niasin, Nikotinamid, Nikotinik Asit, PP Vitamini)

Nikotinamid ve nikotinik aside verilen ortak isim “niasin”dir. Bu vitaminin yetersizliğinde “pellegra” hastalığı görülür. Bu nedenle niasine pellegra hastalığını önleyici (pellegra preventive) anlamındaki sözcüklerin ilk harfleri alınarak PP vitamini de denilmektedir.
Bu vitaminin NAD ( nikotinamid adenin dinüleotit ) ve NADP ( nikotinamid adenin dinükleotid fosfat ) olmak üzere iki yardımcı enzimi vardır. Yardımcı enzimlerin temel görevi “hidrojen” taşımaktır. Hidrojenlerin moleküller arasında taşınması sırasında yüksek enerji kaynağı olan ATP ( Adenosin Tri Fosfat ) üretilir. Gıdalardaki niasin serbest ya da proteinlere bağlı olarak bulunur. Hayvansal ürünler ve baklagillerdeki niasin serbest, tahıllardakilerin bir kısmı niasitine bağlı bulunur.
B3 vitamini, Niasin veya Nikotinik asit suda çözünür bir vitamindir. Vitamin B3 terimine niasinamit de dâhil edilir çünkü bu bileşik vücuda alındıktan sonra Niasine dönüşür.
Niasinin keşfi, nikotinin yükseltgenmesi sonucu olmuş nikotini çağrıştırmaması amaçlandığı için nikotinik asit + isminden türetilmiştir.

B3 Vitamininin Özellikleri

• Suda eriyen bir vitamindir.
• Vitaminler arasında ısı, oksidasyon ve ışığa en dayanıklısıdır.
• Asit ve alkali ortamda ısıl işleme tutulduğunda dahi vitamin özelliğini kaybetmez.
• Yiyeceklerde serbest niasin olarak veya proteinlere bağlı olarak bulunur. Yiyeceklerin kaynatma sularının dökülmesi niasinden kayıplara sebep olmaktadır.
• Niasin karaciğer tarafından elzem aminoasitlerden olan triptofandan sentezlenir.

1. Triptofanın beş karbonlu halkası kesilip, düzenlenip ve amino grubuyla tepkiyerek niasinin altı karbonlu halkası oluşur.
2. Fakat bu tepkime çok verimsizdir. Bir mg niasin elde etmek için 60 mg triptofan gerekir.

B3 Vitamininin Vücuttaki Görevleri

• Niasin enerji metabolizması için önemli bir koenzimdir ve karbonhidrat, yağ ve proteinlerin yakılması aşamasında. H+ ları taşıyarak ATP üretilmesinde görevlidir.

• Türevleri olan NAD (Nikotinamid adenin dinükleotid), NADP (Nikotinamid adenin dinükleotid fosfat) koenzimleri olarak etkinlik gösterir.

• Yağ asitlerinin yapımında etkilidir, proteinlerin yapı taşı amino asitlerin kullanılma aşamalarından azot ayrılma basamağını gerçekleştirir. Midede sindirimin temel taşı olan asitlerin üretilmesini sağlar.
• Metabolizmayı hızlandırır, toksik maddelerin vücuttan atılmasında rol oynar.
• İnsülin ile östrojen, progesteron ve testeron gibi cinsiyet hormonlarının sentezinde önemli rol oynamaktadır. Cilt sağlığı için gereklidir.
• Kan dolaşımını düzenler. Kan kolestrolü ve trigliseritin düşürülmesinde etkilidir.
• Beyin ve sinir sisteminin sağlıklı çalışmasında etkilidir.

B3 Vitamininin Kaynakları

• Yiyeceklerdeki niasin serbest ya da proteinlere bağlı olarak bulunur. Hayvansal dokularda ve baklagillerde serbest hâldedir. Ancak tahıllar da bağlı olarak bulunur ve bu nedenle tahıllardaki niasinin biyolojik yararlılığı daha düşüktür.
• En çok ette ve özellikle karaciğerde bulunur. Kaliteli protein içeren besinlerin triptofan içerikleri de yüksek olduğundan, tavuk, hindi, balık, kırmızı et, yumurta, peynir, balık, süt gibi hayvansal gıdalar niasin açısından zengin sayılırlar.
• Yeşil sebzeler, çay, kahve, ceviz, fındık, buğday, çavdar, baklagiller bu vitamin için iyi birer kaynaktır.
• Kuru baklagiller, bulgur ve buğday, ekmek, pirinç, makama, kahve bezelye, patates, yeşil yapraklı sebzeler ve mantar da niasin kaynağıdır.

• Mısırda ise niasin bağlı hâlde bulunur ayrıca mısırın triptofan içeriği de düşüktür. Bu nedenlerle mısır tüketiminin çok olduğu durumlarda niasin gereksiniminin karşılanması güçleşir.
• Maya niasinden son derece zengindir. Dolayısıyla mayalanmış besinlerde niasinden zengindir.

Gereksinimi, yetersizliği ve fazlalığında görülen bozukluklar

Niasinin en iyi kaynakları, maya, organ etleri ve diğer etlerdir. Kuru baklagiller, yağlı tohumlar ve tam buğday unları da iyi kaynak sayılır.
Günlük protein ihtiyacının karşılanabileceği şekilde hayvansal kaynaklı besinlerle beslenen kişilerde niasin yetersizliği görülmez.
Fazla mısır tüketen, yeterince protein alamayanlarda yetersizlik belirtileri gelişebilir. Bu belirtiler sinir,sindirim sistemi hastalıkları, iştahsızlık, yorgunluk, ileri derecede yetersizliğinde ise deride kuruma, sertleşme, özellikle güneş gören yerlerde yanığa benzer yaralar şeklindedir. Tedavi edilmediğinde sert ve kaba deri anlamına gelen “pellagra” hastalığı görülür.
Fazla alındığında deride yanma vb rahatsızlıklar, karaciğer hasarı görülebilir.