OLTU TAŞI
a Siyah. tıkız ve parlak, kavkı biçiminde kırıkları olan, parlatılabilir ve tıraşlanabilir linyit türü. (Eşanl. KARAKEHRİBAR.)

—ANSİKL. Görece gevrek olan oltutaşı kolayca oyulabilir ya da tıraşlanabilir. Tunç çağından beri kullanılan bu taş, Romalılar tarafından kara amber adıyla biliniyor ve Ortaçağ'da tespihlerin, kutsal emanet sandıklarının, heykelciklerin yapımında kulanılıyordu. Ancak XIX. yy.'ın başında özellikle yaş mücevherlerinde yaygın olarak kullanıldı. Kocası 1861’de ölünce kraliçe Victoria, merkezi, oltutaşı ocaklarının bulunduğu ve işlendiği Whitby (Yorkshire) olan bu zanaatın gelişmesini destekledi. İngiliz zanaatçılarının benimsediği biçimler, bu taşla yaygın mücevherlerde en çok kullanılan biçimlerdir. 1884'e doğru daha ucuz maddelerden yararlanılmaya başlanması "Fransız oltutaşı" denen siyah cam, İrlanda’da bogoak (fosilleşmiş meşe tahtası), siyah mine-Whitby’nin gerilemesine yol açtı. İtalya'da oltutaşı XIX. yy.’ın ortalarında, Milano’daki Poldi Pezzoli mü- zesi’nde muhafaza edilen süsler gibi Pompei üslubunda eşyaların yapımında kullanıldı.

Türkiye'de Erzurum’un Oltu ilçesinde üç yüzü aşkın ocakta çıkarılan oltutaşı sigaralık, tespih, takı yapımında kullanılmaktadır. Yörede Erzurum kehribarı olarak da bilinen oltutaşının büyük parçalarından sigaralık işlenirken çift su verilmiş bıçaklardan ya da bileyi taşından yararlanılır. Tespih yapımındaysa basit el tornaları kullanılır ve bu tespihler cınıvız, tombul, top, kesme, badem, altıköşe gibi adlarla anılırlar. Ağızlık ve tespihlerin ilk işlendiklerindeki mat görünümleri tebeşir tozu ve zeytinyağından elde edilen özel bir cila ile giderilir. Kuyumculukta altın ve gümüşle birlikte kullanılan oltutaşından kolye, broş, küpe, yüzük, bilezik gibi takılar yapılmaktadır.