Mekteb-i Mülkiye

tam adı MEKTEB-Î FÜNUN-İ MÜLKİYE, Osmanlı döneminde, mülki yöneticiler yetiştirmek için İstanbul’da açılan (4 Aralak 1859) öğretim kurumu.

Osmanlı yenileşme hareketinin temel amaçlarından biri merkez ve taşra yönetim örgütünün yeniden düzenlenmesiydi. Tanzimat Fermanı (1839) ve Islahat Fermanı (1856) bu alanda buyurucu hükümler getirmiş, sonuçta yeni kurumlar oluşturulmuştu. Bu kurumlarda yeni yasa ve tüzükleri sağlıklı biçimde yorumlayarak uygulayacak yönetici eksikliği, bu alandaki eğitimin bir an önce ele alınmasını zorunlu kıldı.

Mekteb-i Mülkiye bu koşulların dayatmasıyla kuruldu. Okula rüştiye mezunlarından seçme sınavını kazananlarla yaşı 30’u geçmeyen düşük maaşlı memurlar alınacak, ila yıl olan öğretim süresi sonunda yapılacak sınavda başarılı olanlar Dahiliye Nezaretinde memurluğa atanacaktı. İlk yıl Mekteb-i Mülkiye’ye 50 öğrenci kabul edildi. 1861’de, mezun olan ilk öğrenciler kaymakamlık ve kaza müdürlükleriyle mal müdürlüklerinde görevlendirildi. Okul 1863’te, ilk kurulduğu yer olan Ticarethane binasından Divanyolu’ndaki Nuri Efendi Konağı’na taşındı. Konağın ertesi yıl yanması üzerine de Vefa’da Saib Paşa Konağı’na yerleşti. Öğretim süresi 1869’da üç, ertesi yıl da dört yıla çıkarıldı.

I. Meşrutiyet’in ilanından (1876) sonra Mekteb-i Mülkiye yeniden düzenlendi. Öğretim süresi beş yıla çıkarılarak adı Mekteb-i Mülkiye-i Şahane oldu. Üç idadi ve iki yüksek sınıftan oluşan okula Mekteb-i Sultani (sonradan Galatasaray Lisesi) son sınıf öğrencileri ve mezunlarıyla Mahrec-i Aklâm (Mekteb-i Aklâm) öğrencileri sınavla alınacaktı. Fransızca öğretimi zorunluydu. Öte yandan bu okuldan mezun olmayanların kaymakamlık, kaza müdürlüğü gibi görevlere getirilemeyeceği de hükme bağlandı. Mekteb-i Mülkiye-i Şahane 1 Aralık 1877’de, bugün Cağaloğlu Anadolu Lisesi’ne ait olan Maarif Nezareti binasındaki bir dairede öğretime başladı. 1880’de yatılı öğrenci kabul etmeye başlayan okulun idadi bölümü 1900’de ayrılarak Mercan İdadisi’ne dönüştürüldü.

II. Meşrutiyet’in ilanından (1908) sonra adı yeniden Mekteb-i Mülkiye olarak değiştirilen okul ödenek yetersizliği nedeniyle 1915’te kapatıldı. 1918’de üç yıl süreli bir okul olarak yeniden açıldı ve aynı yıl Yıldız Sarayı’ndaki Yaveran Dairesi’ne taşındı.

Cumhuriyet’in ilanından sonra eğitim alanında yapılan düzenlemeler sırasında Mülkiye Mektebi programı da ele alındı. Okulun idari ve mali şubelerinin üç, siyasi şubesinin ise dört yıl öğretim vermesi öngörüldü. Ama ilk iki yıl bütün şubelerde ortak öğretim yapılacaktı. 1930’daki düzenlemede ise okulun bütün şubelerinin öğretim süresi üç yıl olarak belirlendi.

Mülkiye Mektebi, 1933 Üniversite Reformu sonrasında, 16 Haziran 1935’te çıkarılan 2777 sayılı yasayla Siyasal Bilgileı Okulu adını aldı. Aynı yıl Ankara’da, öğretimin bugün de sürdürüldüğü Cebeci’deki okul binasının yapımına başlandı. 1936’da öğretim süresi dört yıla çıkarıldı, aynı yıl okul Ankara’ya taşındı. Siyasal Bilgiler Okulu 23 Mart 1950’de 5627 sayılı yasayla Siyasal Bilgiler Fakültesi’ne (SBF) dönüştürüldü ve Ankara Üniversitesi’ne bağlandı.