Kafatası

Omurgalıların başlarında, birkaç kemiğin birbiriyle kaynaşmasıyla oluşan, beyin ve bazı duyu organlarını koruyan yapı. İnsanda kafatasının beyni içine alan küremsi arka bölümü yüz bölümüne oranla daha geniştir. Oysa, öbür hayvanların çoğunda üstçene ve burnu da içeren yüz bölümü, arkadakine göre daha büyüktür. İnsanda kafatasına destek olarak başın öne eğilmesini sağlayan ve atlas olarak bilinen birinci boyun omuru ikinci boyun omurunun üzerinde dönerek başın sağdan sola hareket etmesini sağlar.

İnsanda, kafatasının tabanını artkafa (oksipital) kemiği oluşturur. Bu kemiğin ortasında içinden omuriliğin geçtiği bir delik (foramen magnuni) vardır. Yankafa (paryetal) ve şakak (temporal) kemikleri kafatasının tavanını, alın (frontal) kemiği ise ön duvarını oluşturur. Tabanda kamamsı (sfenoit) ve kalbursu (etmoit) kemikler, yüz bölgesinde, göz yuvasının altında şakak kemiğiyle birleşerek elmacık kemerini oluşturan yanak kemiği, damak kemikleri ve üstçene kemiği yer alır. Burun delikleri, sapan kemiği ile birbirinden ayrılmıştır; burnun kemik yapısında ayrıca gözyaşı ve koni kemikleri de yer alır. Kafatası kemiklerinin arasındaki zikzak birleşme çizgileri geçici eklemlerdir; bu eklemler bebekte gevşek olmalarına karşın yaş ilerledikçe birbiriyle kaynaşır. Köpekte olduğu gibi birçok memeli kafatasında orta çizgide arkaya, aşağı doğru uzanan ve çeneleri kapatmaya yarayan şakak kaslarının bağlandığı bir çıkıntı yer alır.

Kafatası İç Kalıbı

Kafatasının içinden alman kalıp. Genellikle paleoantropologlar, fosil hayvanların ve soyu tükenmiş insanların beyinlerinin biçimini ve yaklaşık boyutlarını saptamak için bu işlemden yararlanırlar. Fosillerde yalnız iskelet yapısı korunabildiğinden, bir fosilde beyinle ilgili boyut ve biçim belirlemesi yapabilmek için kafatasının iç kalıbının çıkarılması ve boşluk hacminin ölçülmesi zorunludur. Fosil kafatasının boşluk hacminin saptanması beynin boyudan hakkında kabaca bir fikir verir. Örneğin günümüz insanında beyin, toplam kafatası boşluk hacminin yalnızca üçte ikisini kaplar. Aynca beynin büyüklüğü hiçbir zaman doğrudan zekâ ile bağlantılı değildir.

Kafatası İndisi

Kafatasının genişliğinin uzunluğuna oranı. Kafatasının uzunluğu iki kaşın ortasındaki nokta (glabella) ile başın arkasındaki en çıkıntılı nokta arasındaki uzaklık, genişliği ise kulakların biraz üstünde ve arkasında yer alan en çıkıntılı iki nokta arasındaki uzaklıktır. Kafatası indisi genişliğin 100 ile çarpımının uzunluğa bölünmesiyle hesaplanır. İndisi 75’ten az olan kafatasları tepeden bakıldığında dar ve uzun bir görünüm verir. Avustralya ve Güney Afrika Yerlilerine özgü bu kafatası biçimi dolikosefal olarak bilinir. İndis 75-80 arasındaysa kafatası ovale yakındır; mezati- sefal olarak adlandırılan bu biçim AvrupalIlar ile Çinlilerde görülür, indisin 80’in üstünde olması brakisefallik olarak bilinir; bu tip kafatasları Moğollarda ve Andaman Adalarının Yerlilerinde görülür.