Bağışıklık Nedir?
Yeryüzünde, insan sağlığına zararlı birçok mikrop, virüs ve bakteri mevcuttur. İnsanlar, bunların etkilerinden vücudu dış etkenlere karşı savunan "bağışıklık sistemi" ile korunur. Vücut, kendine zarar verebilecek tüm etkenlere karşı hiçbir ayrım yapmadan savunma yapma kabiliyetiyle donatılmıştır. Ayrıca her hastalığa başka bir tür mikrobun yol açtığını bilme ve onları ayırt etme
yeteneği de bahşedilmiştir. Bu yetenek, vücuda giren mikropları tanımlayarak, onları etkisiz hale getirecek silahların üretimini sağlar. Bu silahlara antikor denir. Doğal olarak vücut ilk kez karşılaştığı mikroplara karşı antikor üretmiş değildir. Örneğin, kızamık mikrobu olan bir çocuğun vücudu ancak bu mikropla karşılaştıktan, yani hastalığı kaptıktan sonra kızamığa karşı antikor üreterek onunla savaşabilir. Bu yüzden bir kez kızamık geçiren bir vücut, artık bundan sonrası için kızamığa karşı savunma mekanizmasını geliştirmiş demektir ve bu hastalığa bir kez daha yakalanmayacaktır.
Ne var ki bir kez geçirildiğinde bile ölüm, sakatlık, zeka geriliği gibi ciddi sonuçlara neden olabilen ağır hastalıklar vardır. Dolayısıyla sağlıklı bir yaşam için alınması gereken ilk önlem, vücuda bu hastalıkları hiç geçirmeme gücünü veren aşılanmadır. Aşılanma, hastalıklardan korunmak için en etkin, en güvenli ve en ekonomik yoldur.
Aşı Nedir?
Aşı, canlının bünyesinde hastalığa sebep olabilme gücüne sahip mikropların güçlerinin zayıflatılarak vücuda verilmesidir. Mikrobun bünyesi hasta edemeyecek kadar zayıflatılmış hali vücutta hemen ona karşı antikor oluşumunu sağlar ve bağışıklığın ortaya çıkarılmasına sebep olur.
- Aşıların tedavi edici özelliği yoktur. Bu yüzden yakalanma riski olan hastalıkla karşılaşmadan önce yapılmalıdır.
- Aşılar cinsine göre ağız yoluyla alınır yada enjekte edilir. Hangi yoldan yapılırsa yapılsın aşı vücudun savunma mekanizmasını harekete geçirerek vücudu hastalıktan korur.
- Vücudun oluşturduğu antikorlar güçlerini hastalıkla sadece bir kez karşılaştıklarında değil sürekli olarak gösterir. Aşının geçerlilik süresi boyunca ilgili mikrobun hastalık yapması önlenmiş demektir.
Aşının koruyucu etkisi, uygun yaşta ve uygun aralıklarla yapılmasına bağlıdır. Araştırmalar sonucunda, her aşı için bir takvim geliştirilmiş, aşının etkinliğinin tam olması için bu takvimin uygulanması önerilmiştir. Çocukluk insan vücudunun hastalıklara karşı en zayıf dönemdir. Bebeklerin çok sayıda hastalıktan korunması gebelik döneminde anneye yapılan aşılarla başlar. Örneğin; anne adaylarının gebeliğin son üç ayında bir ay ara ile iki doz tetanoz aşısı olması, hem anne hem de bebek için hayati önem taşır.
Bebeklik döneminde en sık Hepatit B, Verem, Difreni, Tetanoz, Zatürre, Boğmaca, Çocuk Felci, Menenjit, Kızamık, Kızamıkçık, Karabakulak, Suçiçeği hastalıkları görülmektedir. Ciddi sonuçlar doğurabilecek bu hastalıkların engellenebilmesi bebeklerin aşı takvimine göre aşılanmasıyla mümkündür.
Aşı Nasıl Elde Edilir
Aşılamanın temelindeki ilkebakteri ve virüs gibi enfeksiyon etkenlerini yada çeşitli zehirli maddeleri belirli işlemlerden geçirdikten sonra kişiye vererek vücudun bu maddelere karşı antikor üretmesiniyani bağışıklık kazanmasını sağlamaktır.Böylece vücudunhazırlıklı olduğu hastalık etkenlerinden biriyle karşılaştığında önceden oluşmuş antikorlar sayesinde bu maddelerle savaşması kolaylaşır.
AŞILARIN BİLEŞİMİ
Aşılar ya hastalık etkeni olan mikroorganizmalardan(bakterivirüs vb)yada bunların ürettiği zehirlerden yapılır.Vücuda verilmeden önce çeşitli işlemlerden geçirilen aşının hastalık yapıcı etkisi ortadan kaldırılır.Ama bu işlemler aşının antijen özelliğini ve vücutta antikor oluşturma etkisini engellemez.Başlıca aşı tipleri şunlardır:
Canlı aşılar-Enfeksiyon etkeni mikroorganizma ısıtmakimyasal işlem gibi çeşitli yöntemlerle zararsız hale getirilerek vücuda verilir. Bazen de enfeksiyon etkenine benzeyen daha zararsız bir mikroorganizma kullanılır.Örneğinçiçek aşısında inek çiçek hastalığının etkeniverem aşısında da hastalık yapma gücü zayıflatılmış BCG denen verem basili kullanılır.Ölü mikropların kullanıldığı aşılar-Örneğin boğmaca ve kolera hastalıklarında bu tip aşılar kullanılır. Mikropların ürettiği zehirleri(anatoksin)içeren aşılar-Bu tip aşılarda formol gibi kimyasal maddeler yada ısı kullanılarak zehrin hastalık yapıcı etkisi yok edilirama antikor yapımını uyaran etkisi korunur(tetanos aşısıdifteri aşısı vb).
Aşı Zarar Verir mi?
Günümüz tıp teknolojisinin gelişmiş koşullarıyla üretilen aşılarda yan etki olasılığı yok denecek kadar azdır. Aşı yapıldıktan sonra çok nadir olan vücutta ve aşı yerinde bazı hafif yan etkiler olabilir. Bunlar nadir olmakla birlikte, ateş, ağrı, kızarıklık şeklinde görülür ve genellikle kısa süreli olup, tedavi gerektirmezler. Aşı uygulamalarından sonra yine bir çok ender olarak hafif alerjik reaksiyonlar görülebilir.
Aşı yapmamayı gerektiren durumlar var mı?
Bilimsel araştırmalar, halk arasında hafif ateş, ishal, öksürük, burun akıntısı, zayıflık gibi durumlarda aşı yapılamaması inanışı çürütmüş aşının bu durumlarda da gerekli ve yapılabilir olduğunu kanıtlamıştır.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) bildirisine göre, bir çocuğa aşı yapılması sırasında hekim kontrolünden geçmesi gerekli durumlar şunlardır;
- Lösemi, Lenfoma gibi kötü huylu hastalığı olan ve diğer kanserli çocuklar. Örneğin; Aktif verem hastalıkları
- Ağır derece Zatürre, böbrek Yetmezliği, metabolizma hastalığı gibi hastane tedavisi gerektiren durumda olanlar. Örneğin; Kortizon tedavisi görenler, Işık tedavisi(Radyo Terapi görenler)
- Bu hastalığı olanlara aşı konusunda kararı hastayı izleyen hekimin vermesi gerekir. Yukarıda belirtilen hastalıklar dışında hastalığı olan ya da sağlam olan tüm bebek ve çocukların aşı takvimine uygun olarak mevsim ayırt edilmeden gerekli tüm aşıları yapılmalıdır.
Derlemedir
