ÖZBEKİSTAN
Resmi Adı :Özbekistan Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanı :İslam KERIMOV
Yüzölçümü :447.400 km²
Başkent, nüfusu :Taşkent, 2,5 milyon
İşsizlik Oranı :45,2 (Bin kişide) 39,1(resmi kayıtlı işsiz sayısı)
Konuşulan Dil :Özbekçe(resmi dil), Rusça
Önemli şehirleri Semerkant, Buhara, Hive, Hokand, Andican, Namangan, Karşı, Cizzak, Nevai, Urgenç ve Nukus
Komşuları :Kuzeyde ve kuzeydoğusunda Kazakistan ve Kırgızistan, güneydoğusunda Tacikistan, güneyinde Afganistan ve güneybatısında Türkmenistan yer almaktadır.
İklimi :Özbekistan'ın iklimi sert ve karasaldır. Gece ve gündüz, yaz ve kiş sert ısı değişiklikleri vardır Kışın ortalama sıcaklık 10-15°derece, yaz ortalama sıcaklığı 30° derecedir.
Doğal Kaynakları : Petrol, doğalgaz, kömür, altın, bakır,gümüş, volfram ve
(Madenler) tungsten'dir.
Tarımsal Ürünleri : Pamuk, buğday, sebze,meyve ve ipektir.
Sanayi Dalları :Tarım ve tekstil makinaları, kimyasallar ve metalurjidir.
Para Birimi :Sum
Nüfusu
Toplam :24,755,519 (Temmuz 2000)
Kent Nüfusu (%) :38,0
Kırsal Kesim (%) :62,0
Nüfus Yoğunluğu : 50,4 (m²)
Nüfusun Kompozisyonu :

• (Toplam %) Etnik Yapı
• Özbek 80
• Rus 5,5
• Tacik 5
• Kazak 3
• Karakalpak 2,5
• Tatar 1,5
• Diğer 2,5

447.400 km2Tik yüzölçümüy­le SSCB'nin dördüncü büyük cumhuriyetidir. Orta Asya'da yer alan Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti pamuk üretiminde SSCB'de birinci, dünyada ise üçüncü gelir. Ülke kuzeyde ve batıda Kazakistan, güneyde Türkmenistan Sovyet Sosyalist cumhuriyetle­ri ve Afganistan Demokratik Cumhuriyeti, doğuda ise Tacikistan ve Kırgızistan Sovyet Sosyalist cumhuriyetleriyle çevrilidir. 1936'da kurulan Karakalpak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Özbekistan sınırları içindedir. Ülkenin büyük bölümünü Kızılkum Çölü kaplar. Kuzeydeki Aral Gölü'nün batı yakası Üst Yurt Yaylası'na doğru yükselerek Tanrı Dağları'yla Altay Dağlan'nın eteklerine ve vadilerine kadar uzanır. Bu dağlardan akan ırmaklar çöl topraklarının sulanmasında kul­lanılır. Başlıcaları Amu Derya (Ceyhun), Sir Derya (Seyhun) ve Zerefşan ırmakları ile kolları olan bu akarsuların çevrelediği alanda çok sayıda vaha bulunur.

Özbekistan'ın ekonomisi tarıma dayanır. Uzun sıcak yazlar pamuk ve pirinç tarımına, ayrıca ipek üretiminde kullanılan dut ağaçla­rının yetiştirilmesine çok elverişlidir. Özbe­kistan'da ayrıca buğday ekilir, sığır ve karakul koyunu yetiştirilir.Çeşitli Özbekistan kentlerindeki fabrikalar­da, ülkede üretilen pamuk, ipek ve öteki tarım ürünleri işlenir ve SSCB'nin bütün bölgelerine gönderilir. Ülkenin başkenti ve en önemli kenti olan Taşkent'te tarım ve başka makineler üretilir. Ünlü İpek Yolu üstünde olan Taşkent, Orta Asya'nın en büyük ticari, siyasal ve kültürel merkezidir.1966'daki depremde yıkıma uğrayan kentin büyük bölümü sonradan yeniden yapılmıştır. Semerkant ve Buhara kentleri ise eğitim ve dokuma merkezleridir. Özbekistan'da, önem­li yerleşim merkezlerini birbirine bağla­yan gelişmiş bir demiryolu ağı bulunur. Taşkent Orta Asya'daki Sovyet cumhuriyetle­rinin en önemli havayolu kavşağıdır.

Özbekistan'da etnik grupların sayısı 60'ı bulur. Ülke halkının üçte ikisinden biraz fazlasını Türk soyundan ve Müslüman olan Özbekler oluşturur. Özbekistan dünyanın önemli İslam kültür merkezlerinden biridir. Ruslar, Tatarlar ve Kazaklar ülkedeki öbür büyük etnik gruplardır. Ayrıca ülkede az sayıda Tacik ve Karakalpak yaşar. Özbekis­tan'ın resmi dili, Çağatayca'nın devamı ve bir Türk lehçesi olan Özbekçe'dir.

Birûnî, Uluğ Bey, Ali Şir Nevai Özbekistan' ın yetiştirdiği değerli bilim adamı, şair ve yazarların en önde gelenleridir (bak. ali şir Nevaİ; Birûnî; UluG Bey). İÖ 4. yüzyılda Bü­yük İskender'in istilasına uğrayan Semerkant, o dönemde gelişkin bir başkentti. Daha sonra sırayla Araplar'ın, Türkler'in ve Moğollar'ın eline geçti. En parlak dönemine 14. yüzyılda, Timur İmparatorluğu'nun başkentiyken ulaştı (bak. timur). Kentte Timur'un kendi türbesi de içinde olmak üzere kubbeli ve seramik bezeli camilerle türbeler, Bibihanım Medre­sesi ve Timur'un torunu Uluğ Bey'in yaptırdı­ğı gözlemevi dikkati çeker.

Buhara eski zamanlarda Asya'nın uzak bölgelerinden gelen kervan yollarının birleşti­ği bir alışveriş merkeziydi. 19. yüzyıl başların­da Buhara, Hokand ve Hive'de kurulan üç Müslüman devleti 19. yüzyılın sonlarında Rus Çarlığı'nın istilasına uğradı. 1917'de Ekim Devrimi sırasında Özbekler ve öteki Müslü­manlar, yönetimi ele geçiren devrimci güçlere karşı başkaldırdı. 1918'de Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, 1920'de ise Harezm ve Buhara Sovyet Halk cumhuriyet­leri kuruldu. 1924'te bu üç cumhuriyet dağıtıl­dı; bölge toprakları Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Kazakistan ara­sında paylaştırıldı.

1989 yazında Özbekler ile gene Müslüman bir Türk topluluğu olan Meshetler (Ahıskalar) arasında ekonomik nedenlerden kaynakla­nan çatışmalar çıktı. 100'ün üzerinde ölü ve 1.000'den fazla yaralıyla sonuçlanan çatışmala­rın yatıştınlmasının ardından çok sayıda Meshet Volga bölgesinin iç kesimlerine yerleştirildi.Özbekistan'ın nüfusu 19.569.000'dir (1988).