Luis Bunuel

İspanyol yönetmen, senarist. Luis Bunuel sinemada sürrealizmin yaratıcısı ve dolayısıyla akımının en iyi temsilcisidir. Aynı zamanda tüm sinema tarihinin en iyi yönetmenlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Alfred Hitchcock Bunuel'in gördüğü en iyi yönetmen olduğunu açıklamıştır. Ünlü sürrealist ressam Salvador Dali'yle de ortak çalışmalar içine girmiş, uluslararası düzeyde ses getiren Bir Endülüs Köpeği ve Age of Golden gibi filmlerde birlikte çalışmışlardır. Burjuvazinin Gizli Çekiciliği, Samanyolu, Özgürlük Hayaleti ve Arzunun O Belirsiz Nesnesi yönetmenin önemli filmlerindendir. Luis Bunuel ölümüne dek hepsinin aynı zamanda senaryo yazarlığını da üstlendiği 30'un üzerinde film çekmiş, 2 yapımın müziklerini de bestelemiş ve resim sanatında da yapıtlar vermiş çok yönlü bir yönetmen olarak her zaman büyük bir saygıyla anılmıştır.

22 Şubat 1900 tarihinde Calanda, İspanya'da dünyaya geldi. Babası Leonardo Buñuel, annesi María Portolés'di. Alfonso ve Leonardo isimlerinde 2 erkek kardeşinin; Alicia, Concepción, Margarita ve María adlarında dört ablasının olduğu kalabalık bir ailesi vardı. Bunuel, Zaragoza'da bulunan ve ağır bir Katolik eğitim kurumu olan Colegio del Salvador'da öğrenim gördü. Mezuniyetinin ardından Madrid Üniversitesi'ne kaydoldu. Önce doğal bilimler ve ziraat, daha sonra mühendislik, son olarak da psikoloji üzerine tahsil gördü. Üniversite yıllarında hayatının seyrini değiştirecek önemli isimlerle yakın arkadaş oldu. Bunlardan biri de sürrealist ressam Salvador Dali'ydi. Federico Garcia Lorca da Bunuel'in dostlarındandı.Sanata olan ilgisi ve tutkusu onu bu konuda birşeyler yapmak için zorluyordu ve yönetmen 1920 yılında sinema eğitimi almak için Paris'e gitti. Jean Epstein'ın Mauprat; Mario Nalpas'ın ise 'La Sirène des Tropiques filmlerinde asistan olarak çalıştı. 1925'te hayatının aşkı ve ölene kadar birlikte olacağı Jeanne Buñuel'le dünya evine girdi ve bu evlilikten Rafael Buñuel ve Juan Luis Buñuel isimlerinde iki oğlu oldu. Bunuel 1929 yılında Salvador Dali ile birlikte bir kadının gözbebeklerinin bir ustura ile kesildiği ünlü sahneyle gerçeküstü sinemanın klasikleri arasında önemli yer tutan Bir Endülüs Köpeği adlı filmi çekti. Bu ilk film yönetmene hatrı sayılı bir başarı kazandırdı ve hemen ardından yine Dali'yle birlikte, Sade'ın Sodom'un 120 Günü'nden izler taşıyan Age of Gold için kamera arkasına geçti. Filmde sürrealist ressam Max Ernst de rol alıyordu. Katolizm'i hedef alan yapım büyük tartışmalara neden oldu ve gösterimi yasaklandı. Bunuel bir süre sonra ülkesi İspanya'ya döndü ve köylülerin hayatını anlattığı belgesel niteliğindeki filmi Ekmeksiz Toprak'a imza attı.
1936 yılında İspanyol İç Savaşı'nın başlamasına yakın bir zamanda değişen politik sistemle ilgili olarak çekilen España 1936 adlı filmin senaryosuna katkıda bulundu ve yapımcılığını üstlendi.Ancak Ekmeksiz Toprak filminde yer alan zorlayıcı sahneler Bunuel'in ülkede kalma durumunu tehlikeye atacak duruma gelmişti ve yönetmen ülkesinden kovulup Amerika'ya yerleşti. Tarih 1939'u gösteriyordu. Bunuel Amerika'da çeşitli belgesel yapımlara imza attıktan sonra 1946 senesinde yaratıcılığının doruk noktalarına ulaşacağı Meksika'ya geçti. Sokaktaki sosyal yaşantıyı mercek altına aldığı Los Olvidados filmi Bunuel'in filmografisinde önemli yer tutan filmlerden biri oldu. Yönetmen 1948 yılında Meksika vatandaşı oldu.
Bunuel 1961'de Exterminating Angel için kamera arkasındaydı ve film büyük ilgi gördü. Hemen ardından Cannes'da büyük ödülün sahibi olduğu ve Catherine Deneuve'un başrolde oynadığı Viridiana ile yıldızı parladı. Bu filmden sonra Bunuel, Deneuve ile iki filmde daha birlikte çalıştı: 1967 tarihli Belle de Jour ve 1970 tarihli Tristana.
Bunuelscreet Charm of the Bourgeoisie ve ölmeden önce çektiği son filmi olan That Obscure Object Of Desire'da Bunuel'in yaratıcılığının gelebildiği noktalar açık olarak görülebilmekteydi. Zira Bunuelscreet Charm of the Bourgeoisie filmiyle akademi tarafından en iyi yabancı film dalında ödüllendirildi. Yönetmen hayatını Mon Dernier Soupir isimli kitapta kaleme aldı. , Bunuel'in büyük başarılarla dolu hayatı 29 Haziran 1983'te sona erdi.

Luis BUNUEL (1900-1983)

Ünlü İspanyol sinema yönetmeni Luis Bunuel Çalanda ken­tinde doğdu. Gerek bu kent, gerek büyüyüp yetiştiği Zaragoza kenti Katolik inançlarına sıkı sıkıya bağlı insanların yaşadığı yörelerdi. Varlıklı bir ailenin yedi çocuğundan en büyü­ğü olan Bunuel ilk ve ortaöğrenimini din eği­timi veren bir okulda tamamladı. Çalışkan ve başarılı bir öğrenci, şakacı ve dinsel inanç­ları alaya alan bir çocuktu. Bu özelliği filmle­rinde de göze çarpar.
1917-25 yılları arasında Madrid Üniversite-si'nde felsefe öğrenimi gördü. Federico Gar­da Lorca, Salvador Dali, Rafael Alberti gibi ünlü sanatçılarla tanışıp dostluk kurdu. Öğ­rencilik döneminde şiirle ilgilendi, yazdığı şiirler dergilerde yayımlandı. Öğrenimini bi­tirdikten sonra 1925'te Paris'e yerleşmesi sanat yaşamında bir dönüm noktası oldu. Burada Gerçeküstücülük Akımı'nın öncüle-riyle tanışarak topluluklarına katıldı. Bu dönemde bir izleyici olarak sinemayla ilgileniyor, bir dergide film eleştirileri yayımlıyordu, ama Fritz Lang'ın Der müde Tod (1921; "Yorgun Ölüm") filmi­ni görünceye kadar, yönetmen olmayı düşün­müyordu. Bunuel, Son Nefesim (mon Derier soupir; 1982) adıyla yayımladığı anılarında sinemaya başlamasında bu filmin çarpıcı etki­sinden söz eder.
Sinemayı öğrenmek için bir süre Jean Epstein'in yanında asistanlık yaptı. Ama, yapılan filmleri beğenmiyor, düşlerini filme aktarmak istiyordu. Bu düşüncesini arkadaşı Salvador Dali'ye açtığında coşkuyla karşılan­dı ve ortak bir senaryo çalışmasına giriştiler. Senaryolarını psikolojik, kültürel ve mantık­sal hiçbir açıklamaya olanak vermeyen konuş­ma ve görüntüleri temel alarak oluşturdular. Bunuel ortaya çıkan senaryoyu annesinden aldığı parayla filme çekerek ilk çalışması Bir Endülüs Köpeği'm (Un chien andalou; 1928) tamamladı. Bu film Gerçeküstücülük Akımı'nın sinemadaki ilk örneklerinden biriy­di. Bilinçaltının dışa vurulmasından kaynak­lanan bir dizi gülünç ya da ürkütücü görüntü­den oluşan filmin yarattığı yankı ve coşku sürerken Bunuel, senaryosu gene ortak çalış­manın ürünü olan ikinci filmi Altın Çağ'ı (L'Âge d'or; 1930) gerçekleştirdi. Bu filminde kural tanımayan aşk temasını işliyor, topluma egemen olan yerleşik değer yargılarına şiddet­le karşı çıkıyordu. Filmin gösterimi tutucu kimselerin tepkisiyle karşılaşmış ve sonunda film yasaklanmış; bu yasak 1980'e kadar sürmüştür. Bunuel daha sonra Las Hurdes yöresindeki yoksulların yürekler acısı yaşamı­nı konu alan Las HurdeslTierra Sin Pan'\ (1932, "Las Hurdes/Ekmeksiz Toprak") adlı belgeseli çekti. Bu filmde kilisenin görkemli zenginliğinin yanı sıra halkın hastalık ve umutsuzluk içindeki yaşamını görüntülemişti. Sonraki yıllarda İspanya'da ve ABD'de bir süre film yapımcısı olarak çalıştı. 1947'de Meksika'ya yerleşti ve orada Los olvidados (1950; "Yitikler") adlı filmini yaptı. 1951'de Cannes Film Şenliği'nde en iyi yönetmen ödülünü kazanmasını sağlayan bu filminde Meksiko kentinin kenar mahallelerinin ço­cuklarını ele alıyor, onların suça itilme neden­lerini ve toplumdaki şiddet eğilimini dile getiriyordu. Meksika sinemasını da etkileyen ve yönlendiren Bunuel, artık ustalığı tartışıl­maz bir yönetmen olarak ünlenmişti.
Bunuel, 1980'de son filmi Cet obscur objet du desir'e ("Arzunun O Belirsiz Nesnesi") kadar birçok film yönetti. Bu filmlerin başlı-caları şunlardır: Bir papazın yaşamından yola çıkarak Hıristiyanlık'ı eleştirdiği Nazarin (1958); bir rahibe adayının yaşamını konu alan, toplumun değer yargılarına yönelttiği alay ve taşlamalarla dolu Viridiana (1961); soyluların yaşamını yergili bir dille anlattığı Le Journal d'une femme de chambre (1964; "Bir Oda Hizmetçisinin Günlüğü"); zenginle­rin yaşamındaki ikiyüzlülüğü yansıtan Gün­düz Güzeli (Belle de jour; 1967). Yarattığı iki başyapıt olarak El ângel exterminador (1962; "Mahveden Melek") ve Le Charme discret de la bourgeoisie (1973; "Burjuvazinin Gizli Çe­kiciliği") adlı filmleri gösterilebilir. El ângel exterminador,da. yemekli bir toplantı için bir evde bulunan bir grup zengin, anlaşılmaz bir nedenle bir daha evden dışarı çıkmazlar. Başlangıçta aralarında ölçülü, kibar bir ilişki vardır. Bu ilişki zaman geçtikçe kabalaşır ve işi neredeyse birbirlerini yemeye kadar vardı­rırlar. Le Charme discret de la bourgeoisie'âz gene zenginler konu edilir.
1983'te Meksiko'da ölen Bunuel, filmlerin­de işlediği toplumsal adaletsizlik, dinsel tutu­culuk, vahşet ve cinsellik gibi konularla üze­rinde en çok tartışılan yönetmenlerden biridir. Toplumca yasak sayılan konular üzerindeki açık sözlülüğü ve cesareti ile sinemaya büyük katkıda bulunmuştur.