Versailles (Versay) Barış Antlaşması

Versailles Antlaşması

I. Dünya Savaşı’ nın sonunda İtilaf Devletleri ile Almanya arasında 28 Haziran 1919’da Fransa’daki Versailles Sarayı’nın Aynalı Salonu’nda imzalanan ve 10 Ocak 1920’de yürürlüğe giren antlaşma.

Alman hükümeti Ekim 1918’de ABD başkanı Woodrow Wilson’dan genel bir ateşkesin sağlanması amacıyla gerekli girişimlerde bulunmasını istedi; bu arada adil bir barışın temeli olarak onun önerdiği On Dört Madde’yi benimsediğini açıkladı. Ama bazı İtilaf Devletleri sivil halkın uğradığı zararlar için Almanya’nın tazminat ödemesini talep ettiler. Ayrıca, savaşın son yıllarında İngiltere, Fransa ve İtalya’nın hem kendi aralarında, hem de Yunanistan ve Romanya ile imzaladıkları gizli antlaşmalar, On Dört Madde’nin yeni toprak düzenlemelerini öngören dokuz maddesi ile ilgili bazı sorunlar yaratıyordu.

Antlaşmanın taslağı 1919 ilkbaharında toplanan ve “Dört Büyükler” olarak bilinen İngiltere’den David Lloyd George, Fransa’ dan Georges Clemenceau, ABD’den Wood- row Wilson ile İtalya’dan Vittorio Orlan- do’nun denetiminde yürütülen Paris Barış Konferansında hazırlandı. Bu liderlerden özellikle ilk üçü önemli kararların alınmasında belirleyici oldu. Antlaşmanın biçimlenmesinde savaştan yenik çıkan ülkelere hiç söz hakkı tanınmadı; galip ülkelerle bağlantılı devletler bile çok önemsiz bir rol oynayabildiler. Ateşkes görüşmeleri sırasında verilen güvencelerle antlaşma maddeleri arasındaki çelişkilere dikkati çeken Alman heyeti, oldubitti ile dayatılmak istenen koşulların ağırlığını, özellikle de “savaş suçu” ve tazminatla ilgili maddeleri protesto etti, ama sonuçta antlaşmayı imzalamak zorunda kaldı.

Antlaşma Hükümleri

Antlaşmayla Almanya’nın nüfusu ve toprak büyüklüğü yaklaşık yüzde 10 oranında azaldı. Batıda, Alsace ve Lorraine Fransa’ ya geri verildi; Saarland 1935’e değin Milletler Cemiyeti’nin denetimine bırakıldı. Kuzeyde, üç küçük bölge Belçika’ya verildi; yapılan plebisitin ardından da Schleswig’in kuzey kesimi yeniden Danimarka’ya bağlandı. Doğuda, Polonya yeniden kuruldu. Bu devlete Baltık Denizine açılmasını sağlayan ve Doğu Prusya’yı Almanya’nın öteki kesimlerinden ayıran bir koridor verildi; ayrıca, bir plebisitin ardından Yukarı Silez- ya’nm bir bölümü bağlandı. Danzig’e (Gdansk) ise özgür kent statüsü tanındı. Almanya’nın denizaşırı sömürgelerinden Çin ve Kuzey Pasifik’tekiler Japonya’ya, Güney Pasifik ile Doğu ve Güneybatı Afrika’dakiler İngiltere’ye, Batı Afrika’da Kongo’nun kuzeyindekiler de Fransa’ya verildi.

Antlaşmanın hazırlandığı sırada Almanların özellikle Fransa ve Belçika’ya ödeyeceği tazminatın kesin tutarı belirlenmemişti; sivil halkın uğradığı zararı belirlemekle görevlendirilen komisyon ise 1921’de bu zararı 33 milyar dolar olarak belirledi. Dönemin iktisatçıları bu kadar büyük bir miktarın uluslararası mali dengeler korunarak ödenemeyeceğini ileri sürdüler. Ama İtilaf Devletleri tazminatın Almanya’ya ödettiril- mesi konusunda ısrar etti; antlaşma maddeleri de ödemenin yapılmaması halinde Almanya’ya yönelik askeri harekâta girişilmesine izin veriyordu.

Başta Clemenceau olmak üzere Dört Büyükler Almanya’nın Avrupa’da bundan sonra askeri bir tehdit oluşturmasını önleyecek gerekli güvencelerin sağlanmasını istiyorlardı; bu amaçla antlaşmaya çeşitli maddeler kondu. Alman silahlı kuvvetleri 100 bin askerle sınırlandı ve genelkurmay örgütü kaldırıldı; Almanya’nın zırhlı araç, tank, denizaltı, uçak ve zehirli gaz üretmesi yasaklanarak yalnızca belirli birkaç fabrikada silah ve cephane üretimine izin verildi. Ren Irmağının 50 km doğusuna kadar olan kesimdeki bütün müstahkem mevkilerin kaldırılması kararlaştırıldı.

Antlaşmada üye ülkelerin birbirlerinin bağımsızlık ve toprak bütünlüklerini garanti edecekleri bir Milletler Cemiyeti’nin kurulması öngörüldü. Milletler Cemiyeti manda topraklarını, işgal altındaki Saar Havzasını ve Danzig’i denetleyecek; silahsızlanmaya yönelik girişimlerde bulunacak; savaşa başvuran üye ülkelere ekonomik yaptırımlar uygulayacaktı. Antlaşmayla ayrıca Uluslararası Adalet Divanı (eskiden Milletlerarası Daimi Adalet Divanı) ile Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) oluşturuldu.

Almanlar kendilerine zorla imza ettirildiğini, On Dört Madde’nin ruhuna aykırı olduğunu ve ekonomilerini yıkıma sürükleyecek ağır koşullar içerdiğini öne sürdükleri antlaşmayı sert biçimde eleştirdiler. Onaylanmasını izleyen yıllarda antlaşmada Almanya’nın lehine bazı değişiklikler yapıldı. 1938’e gelindiğinde antlaşmanın yalnızca toprak düzenlemeleriyle ilgili maddeleri yürürlükteydi.

Birçok tarihçi antlaşma koşullarının çok ağır olmasına karşın bunların uygulanmasını sağlamakta gevşek davramlmasmın Alman militarizminin 1930’lardaki canlanışına yol açtığını öne sürmüştür. Özellikle ağır tazminat koşulları ve savaş suçuyla ilgili hükümler Almanya’da derin bir tepki uyandırmış, Hitler’in 1936’da antlaşma hükümlerine aykırı olarak Ren Bölgesi’ni yeniden silahlandırmasına seyirci kalınması Alman saldırganlığının daha da artmasına neden olmuştur.

Versailles antlaşması

Almanya ile Müttefik ve ortak devletler arasındaki Birinci Dünya savaşı'na son veren barış antlaşması. 18 ocak 1871 'de Almanya imparatorluğu’nun ilan edildiği Aynalar galerisi'nde 28 haziran 1919'da imzalandı.

Almanya ile barışı sağlamak için 27 galip Müttefik ya da ortak devlet (Kanada,Avustralya, Güney Afrika, Yeni-Zelanda ve Hindistan’ın sözcüsü Birleşik Krallık olduğu için aslında 32 devlet) Paris'te barış konferansında bir araya geldi (18 ocak 1919-10 ağustos 1920). Yapılan çalışma, kararlarını önce Fransa'nın, İtalya'nın, Japonya'nın, Birleşik Krallık'ın ve Amerika Birleşik Devletleri’nin beş devlet ya da hükümet başkanıyla onların Dışişleri bakanlarından oluşan Onlar konseyi'ne (12 ocak - 24 mart), arkasından Japonya'nın çekilmesinden sonra, 25 marttan 6 mayıs 1919'a kadar toplanan, yalnızca Fransa'nın (Clemenceau). İtalya'nın (Orlando), Birleşik Krallık’ın (Lloyd George) ve Amerika Birleşik Devletleri’nin (VVilson) Devlet ya da Flükümet başkanlarını bir araya getiren Dörtler konseyi’ne sunan 52 uzman komitesi tarafından hazırlandı (145 oturum).

Görüşmeler üç dönemde tamamlandı.

1. 12 ocaktan 14 şubat 1919'a kadar diplomatlar, uzmanların görüşmelerine kişisel olarak katılan ve paktın, barış antlaşmasının giriş bölümünde yer alması kararını verdirten Wilson’un istemine uyarak SDN paktı'nın hazırlık çalışmalarına giriştiler.
2. 15 şubattan 25 marta kadar, Wilson, ABD’ye dönmek zorunda kaldığından çalışma yavaşladı.
3. Onun dönüşüyle görüşmeler kesin evresine girdi (24 mart - 6 mayıs 1919). Üçlü bir anlaşmazlık ortaya çıkmıştı: Wilson, Fransa'nın Ren'in sol yakasını sürekli işgalini ve Saarland'ı topraklarına katmasını reddetti; Japonya' yı Almanya’nın Şandong'daki haklarını almaktan caydırmak için boşuna çalıştı; İtalya'nın Dalmaçya kıyısını ilhakını reddetti; bunun sonucu olarak Orlando bir ara görüşmelere katılmadı (nisan-mayıs).

Girişinde SDN paktı’nın yer aldığı (1' den 26'ya kadar mad.) ve alman heyetinin onayına sunulan antlaşma metni (7 mayıs) heyetin şiddetli muhalefetiyle karşılaştı (29 mayıs karşı önerileri); Almanya'ya kabul ettirilmek istenen koşulların yumuşatılmasından yana olan Lloyd George ile bunu kabul etmeyen Clemenceau’yu karşı karşıya getiren yeni tartışmalardan sonra, daha 28 haziranda imzalananWeimar meclisi'nin kabul etmek zorunda kaldığı 22 haziran antlaşma metni Almanya'ya verildi (16 haziran 1919).

Toprakla ilgili hükümler;

Alsace-Lorraine'in Fransa’ya verilmesini (51. mad.), Eupen, Mal mâdy (34. mad.) ve Moresnet (32. ve 33. mad.) kazalarının Belçika'ya, Poznart ve Torurt ile Batı Prusya'nın bir bölümünün Polonya'ya (bu devletin denize ulaşmasını “Dantzig" denilen koridor sağlıyordu) [mad. 27'den 87’ye kadar] verilmesini öngörüyordu. Saarland toprakları on beş yıl boyunca SDN tarafından yönetilecek ve bu süre içinde kömür yataklarının mülkiyetini elinde bulunduracak olan Fransa' ya dönüp dönmeyeceğine bir halkoylamasıyla karar verilecekti (mad. 45'ten 50’ye kadar). 1866'da Bismarck'ın çıkarttığı bir maddeyi koymak için Slesvig'de bir halkoylaması yapılacaktı (109. mad.). Yukarı Silezya ve Doğu Prusya'da da Marienwerder ve Allenstein kazaları için (94. mad.) iki ayrı halkoylaması yapılacaktı. Almanya, bu toprakların doğusundaki Memen (99. mad.) ve halkının alman olmasından dolayı Polonya’ya bırakılmayan, ama SDN'nin gözetiminde uluslararası yönetime verilen (mad. 100'den 108'e kadar) batıdaki Dantzıg kentini kaybediyordu. Son olarak, Almanya müttefik devletler lehine bütün sömürgelerinden vazgeçiyor (119. mad.) ve son bunların mandasını aralarından bazılarına vermeyi üstüne alıyordu (22. mad.). Bu devletler, Fransa, Birleşik Krallık ve Dominyonları, Belçika ve Japonya’ydı.

Askeri hükümler

alman ordusunun on iki yıl süreyle askere alınanlardan oluşan ağır silahsız, uçaksız ve seferber edici bir organı olmayan 100 000 askere indirilmesini (159,'dan 180. mad.'ye kadar) ve deniz gücünün 15 000 kişiye, denizaltılar yasaklandığından, birkaç deniz üstü gemiye indirgenmesini (mad. 181'den 197'ye kadar) öngörüyordu. Öte yandan, araç gereç fazlası ve istihkâmlar, Tazminatlar komisyonu'nun denetiminde imha edilecekti; son olarak, yeni savaş malzemelerinin üretimi yasaklanıyordu.

mali hükümler

Almanya tarafından bir savaş tazminatı değil (Wilson'un muhalefeti), ama savaş zarar ziyanını karşılayacak ve Müttefiklerin savaş kurbanları için oluşturdukları ödencelerin tutarına eşit olacak bir tazminat ödenmesi koşulunu getiriyordu. Tazminat komisyonu, bunun miktarını en geç 1 mayıs 1921'e kadar saptamak zorundaydı (233. mad.). Bu arada Almanya, 20 milyar altın mark ödeyecek (235. mad.) ve istila ettiği topraklarda elkoyduğu bütün malları sahiplerine geri verecekti (238. mad.).

Son olarak, Elbe, Öder, Nyemen, Ulm’den başlayarak Tuna ve Kiel kanalı uluslararası statüye giriyordu (331. mad.).
Bu hükümlerin uygulanmasını güvence altına almak için, Ren'in sol yakasıyla nehrin sağ yakasındaki üç köprü başı, Müttefiklerde en çok on beş yıl süreyle işgal edilecekti (beş yıl Köln'de, on yıl Koblenz'de, on beş yıl Mainz'de) ve daha sonra Rheinland, nehrin doğusunda 50 km'ye kadar askerden arındırılacaktı (428. -432. mad.). Son olarak, Helgoland ve Düne (Kuzey denizi) adalarının istihkâmları, müttefik devletlerin denetiminde yıkılacaktı (115. mad.),

Bu askeri güvenceler, Almanya Anschluss’u asla gerçekleştirmemeye söz verdiğinden (80, mad.), politik güvencelerle yine Almanya, Müttefikler ve onların ortaklarıyla yaptığı savaşın yol açtığı zarar ziyandaki sorumluluğu kabul etmek zorunda kaldığından (231. mad.) ahlakı güvencelerle tamamlanıyordu. Üstelik galip devletler, hem Wilhelm H’nin (227. mad.), hem onun savaş suçlusu adamlarının uluslararası özel bir mahkemeye sanık olarak çıkarılmasına karar veriyorlardı (228. mad.).

Versailles antlaşması, bunu 1939'a kadar bir Diktat olarak kabul eden ve doğusunda çizilen sınırı ve Polonya Dantzig koridorunun kurulmasını kabul etmeyi hep reddeden Almanya tarafından hiçbir zaman benimsenmedi. Mali konudaysa antlaşma, Almanya'yı, tam miktarını ancak iki yıl sonra kabul etmek zorunda kalacağı bir tazminat’ı kabul etmeye zorlamak hatasına düştü. Ayrıca Almanlar, Tazminat komisyonu’nu kendilerini sefalet içinde tutmakla görevli bir kuruluş olarak gördüler. Son olarak, alman vatandaşları kendilerini toptan savaşın suçlusu olarak kabul etmeyi reddettiği için, Versailles antlaşması'nın alman milliyetçiliğinin uyanmasına katkısı oldu.

Almanya'da hoşnutsuzluk yaratan antlaşma bir saldırıya uğraması durumunda askeri bakımdan Müttefikler olarak müdahale etmeye söz veren Amerika Birleşik Devletleri'nin ve Birleşik Krallık’ın güvence paktı (28 haziran 1919) karşılığında, Foch'un ısrarla istediği Ren'in sol yakasını topraklarına katmaktan vazgeçmeyi kabul etmiş olan Fransa'yı da pek memnun etmedi. Üstelik İngiliz güvencesi Amerika Birleşik Devletleri'nin güvencesine bağlı olduğundan, Versailles antlaşmasının Amerikan senatosu'nca reddedilmesi (20 kasım 1919), Clemenceau'nun istediği bu paktı etkisiz kıldı. Bununla birlikte, Almanya tarafından kesin olarak onaylanan antlaşma, 10 ocak 1920'de yürürlüğe girdi.